Thống đốc Fed Cook cho biết cuộc họp tháng 12 "sẵn sàng" cho việc cắt giảm lãi suất
Investing.com - Trong thập niên 1990, Mỹ từng là cường quốc trong lĩnh vực khai thác đất hiếm, với mỏ Mountain Pass ở California giữ vai trò đầu tàu. Tuy nhiên, sau sự cố tràn nước thải năm 1997 kéo theo hàng loạt vụ kiện, hoạt động khai thác tại đây sa sút mạnh, mở đường cho Trung Quốc nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường toàn cầu.
Theo dữ liệu từ Benchmark Mineral Intelligence và Cục Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS), sản lượng oxit đất hiếm (REO) của Trung Quốc đã tăng vọt từ khoảng 31.000 tấn năm 1994 lên 270.000 tấn vào năm 2024. Nhờ được Nhà nước hỗ trợ, tiêu chuẩn môi trường lỏng lẻo hơn và chi phí lao động thấp, các doanh nghiệp Trung Quốc nhanh chóng vượt xa Mỹ cả về quy mô lẫn chi phí sản xuất.
Đến nay, Trung Quốc không chỉ dẫn đầu về khai thác mà còn cung cấp khoảng 90% lượng đất hiếm tinh chế toàn cầu, nhờ mạng lưới cơ sở phân tách – tinh luyện lớn nhất thế giới.
Trong khi đó, Mountain Pass từng giúp Mỹ duy trì sản lượng khoảng 20.000–22.000 tấn mỗi năm giữa thập niên 1990. Sau cú sốc năm 1997, sản lượng giảm chỉ còn 5.000 tấn trong giai đoạn 1998–2002, rồi gần như “biến mất” trong hơn một thập kỷ sau đó. Mãi đến cuối thập niên 2010, mỏ này mới được khôi phục, đưa sản lượng đất hiếm của Mỹ lên khoảng 46.000 tấn năm 2024. Dù vậy, Trung Quốc vẫn chiếm tới 70% lượng đất hiếm nhập khẩu của Mỹ trong giai đoạn 2020–2023.
Ngoài Trung Quốc, Australia hiện là nguồn cung lớn nhất, duy trì sản lượng 13.000–16.000 tấn/năm. Thái Lan và Nigeria mới nổi lên với khoảng 13.000 tấn mỗi nước vào năm 2024, trong khi Myanmar có vai trò đáng kể nhưng sản lượng biến động do thay đổi chính sách và kiểm soát biên giới. Việt Nam cũng bắt đầu góp mặt, đạt sản lượng 300 tấn năm 2024, tăng từ mức 0 cách đây ba thập kỷ.
Đất hiếm gồm 17 nguyên tố kim loại như neodymium, terbium hay dysprosium – những vật liệu không thể thay thế trong sản xuất điện thoại, xe điện, tua-bin gió, cũng như các thiết bị quốc phòng hiện đại.
Trước thực tế phụ thuộc nặng nề vào Trung Quốc, chính quyền Tổng thống Donald Trump gần đây đã thúc đẩy loạt sáng kiến nhằm củng cố chuỗi cung ứng đất hiếm: tài trợ cho dự án khai thác trong nước, nới quy định cấp phép và tăng hợp tác với các đồng minh để giảm rủi ro chiến lược.