Diễn đàn Kinh tế Mùa thu 2025: Thúc đẩy chuyển đổi kép trong lĩnh vực logistics và cảng biển

Vietstock - Diễn đàn Kinh tế Mùa thu 2025: Thúc đẩy chuyển đổi kép trong lĩnh vực logistics và cảng biển

Phiên song song của Diễn đàn Kinh tế Mùa thu năm 2025 với chủ đề "Logistics và cảng biển thông minh gắn với mục tiêu chuyển đổi kép" được tổ chức sáng ngày 26/11.

Trong bối cảnh thế giới đang chứng kiến làn sóng chuyển đổi sâu rộng của Cách mạng công nghiệp 4.0, nơi công nghệ số, trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn đang định hình lại toàn bộ hoạt động logistics và quản trị cảng biển, phiên thảo luận là dịp để các chuyên gia, doanh nghiệp trong và ngoài nước chia sẻ kinh nghiệm nhằm phát triển hệ thống logistics thông minh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

TPHCM dồn lực phát triển hệ sinh thái logistics hiện đại, thông minh và xanh

Ông Bùi Xuân Cường - Phó Chủ tịch UBND TP.HCM nhận định về bối cảnh toàn cầu hiện nay, thế giới đang chứng kiến quá trình chuyển đổi xanh và chuyển đổi số diễn ra vô cùng mạnh mẽ, trong đó lĩnh vực logistics và cảng biển đóng vai trò then chốt quyết định việc nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, bảo đảm sự thông suốt của chuỗi cung ứng và hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững.

Khẳng định vị thế đầu tàu của TPHCM là trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước, đồng thời giữ vai trò cửa ngõ hàng hải và xuất nhập khẩu quan trọng bậc nhất kết nối Việt Nam với thế giới, ông Cường cho biết TPHCM đang dồn lực tập trung phát triển hệ sinh thái logistics hiện đại, thông minh và xanh. Chiến lược phát triển này gắn liền mật thiết với các cụm cảng trọng điểm như Cái Mép, Cát Lái, Hiệp Phước, khu vực Thị Vải và đặc biệt nhất là dự án Cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ - dự án được xác định mang tầm chiến lược và có ý nghĩa đột phá trong hành trình phát triển kinh tế biển của Thành phố.

Bên cạnh việc tập trung vào các dự án trọng điểm, Thành phố cũng đang triển khai đồng bộ quy hoạch hạ tầng logistics, tích cực ứng dụng công nghệ số và trí tuệ nhân tạo vào quản lý vận hành, đồng thời cam kết giảm phát thải carbon theo các tiêu chí cảng xanh khắt khe.

Ông cũng nhấn mạnh việc thúc đẩy liên kết vùng và tăng cường hợp tác công tư nhằm hình thành các trung tâm logistics cấp vùng, giúp kết nối hiệu quả hệ thống cảng biển với các khu công nghiệp của Thành phố cũng như trong toàn khu vực.

Ông Cường mong muốn từ những ý tưởng được thảo luận, các bên có thể cùng nhau hình thành những dự án cụ thể và các chương trình hợp tác dài hạn, góp phần đưa Việt Nam và TPHCM trở thành trung tâm logistics xanh, thông minh và kết nối số của toàn khu vực.

Logistics là yếu tố chiến lược tạo nên khác biệt 

Mở đầu phiên tham luận “Logistics thông minh dưới góc nhìn toàn cầu”, GS.TS. Thomas Sim - Chủ tịch, Liên đoàn Quốc tế các Hiệp hội Giao nhận Vận tải (FIATA) trình bày về logistics thông minh dưới góc nhìn toàn cầu.

Bối cảnh kinh tế thế giới đầy biến động, những rạn nứt địa chính trị và sự dịch chuyển chuỗi cung ứng, đồng thời chỉ ra dù Mỹ đang nỗ lực tái thiết sản xuất qua các hàng rào thuế quan nhưng các rào cản cấu trúc vẫn tồn tại. Ông nhấn mạnh logistics không còn là chức năng hậu cần mà là yếu tố chiến lược tạo nên sự khác biệt. Sự cạnh tranh quốc gia hiện nay phụ thuộc vào khả năng kết hợp giữa số hóa để đạt sự minh bạch, tốc độ và chuyển đổi xanh. GS.TS. Thomas Sim nêu bật 3 trụ cột của hệ sinh thái logistics thông minh gồm: Hạ tầng số (với trọng tâm là Hệ thống cộng đồng cảng - PCS), tính bền vững và hệ sinh thái cảng thông minh. Ông lấy ví dụ về cảng Tuas của Singapore - cảng tự động hóa hoàn toàn lớn nhất thế giới - như mô hình kiểu mẫu. Đối với Việt Nam, ông đề xuất 3 sự chuyển dịch quan trọng: Xây dựng hệ sinh thái cảng thông minh tích hợp đầy đủ thông qua PCS và kết nối đa phương thức; tăng tốc chuyển đổi logistics xanh với năng lượng tái tạo và các hành lang vận tải xanh; và tăng cường phát triển nguồn nhân lực thông qua hợp tác với các tổ chức quốc tế như FIATA hay UN.

Ông Bùi Văn Quỳ - Chủ tịch Hội đồng Cố vấn Mạng lưới Cảng biển Châu Á - Thái Bình Dương (APSN), Phó Chủ tịch Hiệp hội cảng biển Việt Nam chia sẻ về xu hướng cảng biển thông minh. Ông chỉ ra 3 xu hướng chính của bức tranh hàng hải toàn cầu là số hóa, phi carbon hóa và kết nối vùng. Ông đưa ra con số thực tế rằng trong hàng nghìn cảng trên thế giới, chỉ có khoảng 72 là cảng thông minh hoặc bán tự động (chiếm chưa đến 10%), trong đó Trung Quốc chiếm tỷ lệ lớn. Ông nhấn mạnh khái niệm "cảng xanh" không chỉ giảm giấy tờ mà còn là chuyển đổi nguồn năng lượng sang điện gió, mặt trời hoặc hydrogen thay vì lưới điện truyền thống. Về phía Việt Nam, dù chưa có cảng tự động hóa hoàn toàn nhưng các dự án tương lai như bến số 7, 8 tại Lạch Huyện (Hải Phòng) đang hướng tới mô hình bán tự động. Ông cũng nhấn mạnh vai trò của APSN trong việc kết nối và xây dựng các tiêu chí đánh giá cảng xanh, cảng thông minh trong khu vực APEC.

Bà Đặng Minh Phương - Chủ tịch Hiệp hội Logistics và Cảng biển TPHCM phác họa bức tranh tổng quan về ngành logistics Việt Nam. Ngành logistics hiện đóng góp 4-5% GDP với tốc độ tăng trưởng 14-16% mỗi năm, quy mô thị trường ước đạt 40-42 tỷ USD (dự kiến lên 72 tỷ USD vào năm 2030). Việt Nam hiện có 34 cảng biển, trong đó 3 cảng lọt top 30 cảng container thế giới. Bà chỉ ra những cơ hội lớn từ làn sóng dịch chuyển chuỗi cung ứng "Trung Quốc + 1", sự tăng trưởng xuất nhập khẩu và các hiệp định thương mại tự do. Tuy nhiên, ngành cũng đối mặt thách thức về tắc nghẽn hạ tầng, chi phí logistics cao, thiếu sự phối hợp vùng và chuyển đổi số còn chậm. Tầm nhìn đến năm 2035 của Việt Nam là xây dựng hạ tầng đẳng cấp thế giới, phát triển xanh và áp dụng hệ thống thông minh, thông qua việc tăng cường quy hoạch vùng, đẩy mạnh hợp tác công tư (PPP) và đào tạo nhân lực.

Trong phần thảo luận “Logistics và cảng biển thông minh gắn với mục tiêu chuyển đổi kép”, ở góc độ chuỗi cung ứng, ông Benjamin Lim - Giám đốc Cấp cao, Khối Chiến lược, Tập đoàn YCH đánh giá cao tiềm năng của Việt Nam trở thành trung tâm logistics tích hợp với dự án Superport, nhấn mạnh vai trò của vận tải đa phương thức và công nghệ kho bãi. Ông cũng chia sẻ kinh nghiệm đào tạo nhân lực thực chiến tại Singapore và sáng kiến sàn giao dịch logistics số để hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME).

Cần tái quy hoạch để tích hợp kế hoạch phát triển logistics của 3 địa phương

Trong khi đó, ông Lê Duy Hiệp - Phó Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc CTCP Transimex cập nhật lại số liệu về quy mô ngành logistics Việt Nam hiện dao động từ 70-76 tỷ USD, dựa trên tính toán chi phí logistics chiếm khoảng 16.8% GDP. Mặc dù đồng thuận chuyển đổi số là yêu cầu mang tính toàn cầu bắt buộc phải thực hiện, nhưng ông bày tỏ sự trăn trở đối với thực trạng doanh nghiệp trong nước khi có tới 40,000 doanh nghiệp logistics nhưng chỉ khoảng 5,000 đơn vị tham gia thị trường quốc tế, đặc biệt 75% trong số đó là các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME). Ông nhấn mạnh nhóm doanh nghiệp SME này gặp rất nhiều khó khăn về nguồn lực đầu tư, họ cần lộ trình số hóa cụ thể và những nhà cung cấp giải pháp phù hợp thay vì phải tự bơi trong biển công nghệ.

Đóng góp ý kiến về mặt chính sách vĩ mô cho sự phát triển của TPHCM trong tương lai, ông Lê Duy Hiệp đưa ra những đề xuất về quy hoạch vùng. Trước bối cảnh hình thành mối liên kết kinh tế chặt chẽ giữa TPHCM, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, ông cho rằng cần "tái quy hoạch" để tích hợp kế hoạch phát triển logistics của 3 địa phương này thành quy hoạch tổng thể thống nhất, tránh sự rời rạc. Quan trọng hơn, ông đề xuất khái niệm "Logistics đô thị" cho mô hình "siêu đô thị" với dân số trên 10 triệu người của thành phố mới. Ông cảnh báo về những xung đột có thể xảy ra giữa hạ tầng logistics và không gian dân sinh nếu không có sự tính toán kỹ lưỡng, dẫn chứng từ những bài học về tắc nghẽn giao thông tại các đô thị lớn tương đồng như Bangkok hay Manila. Theo ông, việc xây dựng hệ sinh thái logistics đô thị bài bản là chìa khóa để giải quyết bài toán giao thông và đảm bảo sự phát triển bền vững cho Thành phố trong giai đoạn tới.

Cát Lam