Còn nhiều rào cản với nhà đầu tư chiến lược

Vietstock - Còn nhiều rào cản với nhà đầu tư chiến lược

Sau hơn hai năm, Nghị quyết 98 mang lại nhiều kết quả tích cực cho kinh tế nhưng mục tiêu quan trọng nhất là thu hút các nhà đầu tư chiến lược vẫn chưa đạt được.

LTS: Nghị quyết 98/2023 ngày 24-6-2023 của Quốc hội về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP.HCM sau hơn hai năm triển khai đã mang lại những xung lực phát triển quan trọng, thể hiện qua nhiều chỉ số kinh tế - xã hội tích cực. Tuy nhiên, ở mặt trận được kỳ vọng nhất là thu hút các nhà đầu tư chiến lược - những “đại bàng” vẫn chưa như kỳ vọng.

Trong bối cảnh TP.HCM vừa được mở rộng không gian, mang một tầm vóc và khát vọng mới, việc sửa đổi Nghị quyết 98 là cần thiết. Loạt bài “TP.HCM nâng cấp Nghị quyết 98 đón “đại bàng”” của báo Pháp Luật TP.HCM mong muốn đóng góp một góc nhìn đa chiều, phân tích sâu những rào cản đã được nhận diện và gợi mở các giải pháp đột phá, khả thi để khơi thông dòng vốn chiến lược mà TP đang hướng tới.

Không thể phủ nhận, với 36/44 cơ chế được nỗ lực đưa vào cuộc sống, Nghị quyết 98 đã tạo ra một luồng sinh khí mới cho TP.HCM. Những con số dưới đây là minh chứng rõ nét nhất. Tăng trưởng GRDP trung bình giai đoạn 2023-2024 đạt 6,2%; riêng sáu tháng đầu năm 2025, con số này đã bứt tốc lên 7,82%. Nguồn thu ngân sách tăng trưởng ổn định 8,5%/năm, cùng với đó là tăng 15% số doanh nghiệp thành lập mới so với giai đoạn trước.

Đặc biệt, đời sống người dân được cải thiện rõ rệt, GDP bình quân đầu người tăng từ 159,5 triệu đồng (năm 2022) lên hơn 186 triệu đồng (năm 2024).

Những con số vĩ mô đó được cụ thể hóa bằng những dự án mang lại giá trị thật. Câu chuyện của Nhà máy tích hợp xử lý chất thải rắn sinh hoạt VietStar tại huyện Củ Chi vào đầu tháng 3-2025 là một ví dụ điển hình. Với tổng vốn đầu tư 3.500 tỉ đồng và công suất 2.000 tấn/ngày, đây là nhà máy điện rác thứ hai trên địa bàn được khởi công xây dựng nhờ các cơ chế tháo gỡ của Nghị quyết 98. Dự án này không chỉ giải quyết bài toán môi trường cấp bách khi TP phát sinh 10.000 tấn rác/ngày, mà còn là bước tiến quan trọng trong chiến lược kinh tế tuần hoàn, biến rác thành tài nguyên. Việc Nghị quyết 98 tạo điều kiện cho những dự án như vậy ra đời chính là những kết quả tích cực đầu tiên và thiết thực nhất.

Nỗi trăn trở hiện hữu

Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đáng ghi nhận đó, một nỗi trăn trở lớn vẫn hiện hữu, đặc biệt ở những khu vực được xem là đầu tàu công nghệ.

Tại Khu công nghệ cao (KCNC) TP.HCM, một hạt nhân của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, bức tranh có những gam màu đối lập. Tính đến tháng 10-2025, KCNC vẫn là một thỏi nam châm hút vốn đầu tư với 163 dự án còn hiệu lực, tổng vốn đăng ký lên tới hơn 12,5 tỉ USD, quy tụ những tên tuổi hàng đầu thế giới như Intel, Samsung, Sanofi. Ông Lê Thành Nhân, Trưởng phòng Xúc tiến đầu tư Ban quản lý KCNC, khẳng định Nghị quyết 98 đã mở ra hướng đi đúng đắn.

Thế nhưng nghịch lý là chính tại nơi đây, mục tiêu thu hút các nhà đầu tư chiến lược theo tinh thần của Nghị quyết 98 vẫn chưa thành hiện thực. Ông Nhân và các đồng sự chỉ ra rằng quá trình này vẫn vấp phải nhiều vướng mắc cố hữu: Tiêu chí về quy mô vốn, tiến độ giải ngân và kinh nghiệm quốc tế còn quá chặt chẽ; thủ tục hành chính chưa thực sự thông thoáng.

Đặc biệt, trong văn bản gửi Sở Tài chính TP.HCM về góp ý dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98 do ông Lê Quốc Cường, Phó Trưởng Ban quản lý KCNC, ký, đơn vị này bày tỏ lo ngại khi theo quy định của Luật Đất đai năm 2024, công tác quản lý nhà nước về đất đai trong KCNC (giao lại đất, cho thuê đất...) thuộc thẩm quyền của UBND TP, không còn do Ban quản lý quyết định. Điều này làm mất đi cơ chế “một cửa tập trung tại chỗ” vốn là lợi thế lớn, có nguy cơ kéo dài thời gian thực hiện thủ tục cho nhà đầu tư. Nỗi trăn trở này cho thấy dù có “thảm đỏ” nhưng con đường dẫn đến đích vẫn còn nhiều chướng ngại.

Nhận diện các rào cản từ cơ chế

Nếu những vướng mắc tại KCNC là những rào cản mang tính vi mô thì ở tầm vĩ mô, thực tiễn hơn hai năm đã phơi bày một rào cản pháp lý lớn, một điểm nghẽn trong chính sách đã làm chậm lại nỗ lực mời gọi “đại bàng” của TP. Đó chính là quy trình lựa chọn nhà đầu tư.

TS Trần Quý, Viện trưởng Viện Kinh tế số Việt Nam, phân tích rằng mâu thuẫn cốt lõi nằm ở chỗ chúng ta chủ động mời gọi những tập đoàn toàn cầu với công nghệ nguồn và tiềm lực tài chính khổng lồ nhưng sau đó lại yêu cầu họ phải tham gia một cuộc đấu thầu cạnh tranh. Ví dụ quy định tại khoản 7 Điều 7 Nghị quyết 98 yêu cầu phải tổ chức đấu thầu để lựa chọn nhà đầu tư, một quy trình cứng nhắc không phù hợp với bản chất thị trường của các siêu dự án, nơi thường chỉ có vài nhà cung cấp đủ năng lực trên toàn thế giới.

TS Trần Du Lịch, Chủ tịch Hội đồng tư vấn triển khai Nghị quyết 98/2023, cũng nhiều lần nhấn mạnh chính cơ chế đấu thầu này là trở ngại lớn nhất, gây khó khăn cho các dự án mang tầm vóc thế kỷ như cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ. “Nguyên nhân không nằm ở danh mục hay điều kiện, mà chính ở cơ chế đấu thầu hiện hành” - TS Trần Du Lịch nói.

Bên cạnh rào cản về thủ tục, một vướng mắc khác mang tính thực tiễn là yêu cầu chưa phù hợp về tiến độ giải ngân vốn. Nghị quyết 98 hiện hành buộc nhà đầu tư phải cam kết giải ngân toàn bộ tổng vốn đầu tư trong vòng năm năm kể từ ngày được cấp phép.

Đối với các dự án hạ tầng quy mô hàng tỉ USD như cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ, với tổng vốn đầu tư hơn 113.000 tỉ đồng và vòng đời dự án kéo dài 22 năm, chia làm bảy giai đoạn, yêu cầu này là bất khả thi. Qua đó, cho thấy một sự thiếu tương thích giữa tư duy hoạch định chính sách và dòng chảy của vốn đầu tư toàn cầu, vô hình trung dựng lên một bức tường ngăn cản các dự án dài hạn. Hai rào cản lớn này đã khiến những ưu đãi vượt trội của Nghị quyết 98 trở nên khó tiếp cận, làm giảm sự quan tâm của các nhà đầu tư tiềm năng nhất. Những điểm nghẽn này cần được tháo gỡ ngay.•

QUANG HUY - THU HÀ