Ông già trong Nhà Trắng

Vietstock - Ông già trong Nhà Trắng

Có thể cả thế giới biết ơn Tổng thống Mỹ Joe Biden nhưng ông ấy lại đang là hiện thân cho một trật tự thế giới đang sụp đổ nhanh đến mức nó gần như không còn tồn tại. Mặt trời đang lặn đối với “Pax Americana” không chỉ vì mọi thứ đều phải đi đến kết thúc trong tương lai.

Nguồn: Project Syndicate

Pax Americana: được hiểu là vị thế thống trị của Mỹ về mặt quân sự và chính trị trên trường quốc tế

* Bài viết thể hiện quan điểm của IAN BURUMA

Sự trỗi dậy của các siêu cường là điều khó có thể tránh khỏi

Thế giới có thể đang cảm thấy may mắn rằng Donald Trump không còn là Tổng thống Mỹ. Tại thời điểm còn đương chức, Trump phần nào tỏ thái độ ghen tị với Tổng thống Nga Vladimir Putin vì khả năng áp đặt ý chí thông qua chế độ độc tài. Trump còn dính phải tai tiếng khi là người phản đối việc điều tra Điện Kremlin xung quanh những nghi ngờ can thiệp quy trình bầu cử của các cơ quan tình báo Mỹ. Gần đây ông còn mô tả chiến thuật của Putin đối với Ukraine là “thiên tài” chỉ vài giờ trước khi Nga tiến hành một cuộc xâm lược vào đất nước này. Trump còn hùng hồn tuyên bố rằng cuộc tấn công này sẽ không xảy ra nếu như ông còn là Tổng thống Mỹ.

Khi Putin đặt lực lượng hạt nhân của Nga vào tình trạng báo động cao, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã phản ứng lại với một thái độ điềm tĩnh và đầy kinh nghiệm. Điều mà chính quyền của Trump hoàn toàn có thể đã rơi vào trạng thái hoảng loạn, khi đó ông ấy có thể làm những chuyện chúng ta khó mà tưởng tượng được.

Sau khi Trump sử dụng quyền lực tổng thống của mình để làm suy yếu các đồng minh của Mỹ ở châu Âu và Đông Á, Biden trong thời gian qua đã cố gắng hàn gắn lại mối quan hệ trên với sự kiên nhẫn và khôn khéo. Từ đó, ông đã khôi phục lại sự đoàn kết của các khối này. Nước Đức sau cùng cũng đã làm được điều mà chính quyền Mỹ đã cố gắng thuyết phục qua bao nhiêu đời tổng thống (kể cả chính quyền của Trump) đó chính là gia tăng ngân sách quốc phòng. Và nước này hiện đang đóng một vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ Ukraine (mặc dù bước đi này chịu ảnh hưởng lớn hơn bởi những hành động gần đây của Putin hơn là những tác động từ phía Biden).

Nhưng theo một cuộc thăm dò dư luận gần đây, 62% người Mỹ tin rằng Nga sẽ không tấn công Ukraine với Trump tại Nhà Trắng và 59% cho rằng sự thiếu cứng rắn của Biden là nguyên nhân dẫn đến cuộc xung đột hiện nay. Một cuộc thăm dò riêng của Fox News cho thấy rằng, trong khi 81% đảng viên Cộng hòa có cái nhìn tiêu cực về Putin thì 92% trong số họ không thích Biden.

Mặc dù các cuộc thăm dò dư luận không phải lúc nào cũng đáng tin cậy nhưng những con số đáng chú ý này xứng đáng có một lời giải thích. Về chính sách đối ngoại (điều mà hầu hết người Mỹ không quan tâm), Biden không thể giành chiến thắng so với người tiền nhiệm. Nhiều người coi ông như một kẻ yếu đuối đã bỏ rơi Afghanistan, ra sức lấy lòng người châu Âu và quá mềm mỏng với Nga. 

Biden cũng gặp nhiều khó khăn khách quan khi chính quyền của ông phải đối phó với những tác động tiêu cực bắt nguồn từ đại dịch COVID-19, bao gồm giá xăng dầu tăng cao (mà đây lại chính là yếu tố hầu hết người Mỹ quan tâm), lạm phát leo thang và tội phạm đường phố cũng có xu hướng gia tăng. Những điều này không phải lỗi của Biden nhưng ông ấy bắt buộc phải đương đầu với chúng. Hậu quả là đảng Dân chủ có thể dễ dàng mất vị thế đa số tại Quốc hội trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vào tháng 11 năm nay.

Tuy nhiên, vấn đề của Biden còn sâu xa hơn những gì mà dư luận nhìn thấy. Đây một phần còn xuất phát từ vấn đề tuổi tác. Ở tuổi 79, ông đã là một ông già. Trong giai đoạn vừa qua, người Tây Âu cũng như Nhật Bản và Hàn Quốc, đã được hưởng lợi về mặt an ninh nhờ vào sức mạnh quân sự áp đảo của Mỹ kể từ khi kết thúc Thế Chiến thứ hai.

Hoàng hôn dần buông xuống trên thế giới mà nước Mỹ là nhà lãnh đạo. Điều này xảy ra không chỉ bởi vì quy luật thứ gì rồi cũng sẽ đi đến hồi kết. Sự trỗi dậy của các siêu cường là điều khó có thể tránh khỏi. Trái ngược với những tuyên bố đắc thắng của phương Tây vào cuối giai đoạn Chiến tranh Lạnh, cuộc chiến này chưa bao giờ được chấm dứt một cách hoàn toàn. Sự suy giảm vị thế tương đối của Mỹ cũng bắt nguồn từ nhiều cuộc chiến không cần thiết của nước này. Các cuộc chiến tranh liều lĩnh và kéo dài đã gây ra nhiều thiệt hại nặng nề cho vị thế toàn cầu của Mỹ.

Đã tới lúc người trẻ hơn lên nắm quyền

Tuy nhiên, những kẻ thù bên ngoài hiếm khi là lý do duy nhất khiến một đế chế đi xuống. Việc đế chế tự chết từ những nguyên nhân bên trong là lý do phổ biến hơn cả. Nhà văn Ấn Độ Nirad C. Chaudhuri đã từng ví sự sụp đổ của Raj thuộc Anh ở Ấn Độ bắt nguồn từ sự hoang mang, sợ hãi. Tất nhiên, tác giả đang miêu tả một cách đầy chế giễu nhưng tác giả hoàn toàn có cái lý của mình. Khi những người theo chủ nghĩa đế quốc vào thời điểm đó đã mất niềm tin vào tính chính nghĩa của họ tại thuộc địa thì kết cục đã đến rất gần rồi.

Điều tương tự đã xảy ra ở Liên Xô vào thập niên 90. Nó đã kéo đến sự sụp đổ của khối Liên Xô một cách không thể nhanh hơn. Mỹ cùng các đồng minh của họ không hề làm gì để xoa dịu tình hình tại Liên Xô trong giai đoạn đó. Putin, người từng là sĩ quan KGB ở Đông Đức vào cuối thập niên 1980, đã chứng kiến toàn bộ quá trình này và âm thầm nuôi tham vọng phục hưng lại thời kỳ huy hoàng của Liên Xô kể từ đó.

Mọi thứ có lẽ sẽ không diễn biến nhanh như vậy trong trường hợp của Mỹ vì Mỹ vẫn là một quốc gia rất giàu có với một quân đội đáng gờm. Nhưng gần đây càng ít người Mỹ cảm thấy cần phải duy trì quyền lực của Mỹ trên trường quốc tế vì xét cho cùng thì điều này rất tốn kém. Các đảng viên Cộng hòa ủng hộ Trump rất mong muốn đưa Mỹ trở lại giai đoạn thập niên 30 và theo đuổi chủ nghĩa dân tộc. Nếu tại thời điểm đó Mỹ đặt lợi ích quốc gia lên trên hết thay vì mong muốn được thế giới ngưỡng mộ thì họ đã hoàn toàn vui vẻ để cùng nhau đạt được thỏa thuận với Hitler.

Nhiều đảng viên Dân chủ trẻ tuổi ngày nay cũng không hào hứng với việc Mỹ phải lan tỏa sức ảnh hưởng của mình ra toàn cầu. Thay vào đó, mối quan tâm chính của họ nằm ở sự đa dạng hóa và đón nhận sự khác biệt trong cộng đồng. Điều này thể hiện qua các phong trào như bình đẳng giới, đấu tranh cho quyền LGBTQ (Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender và Queer) và vấn đề phân biệt chủng tộc.

Biden là một trong những chính trị gia với phong thái lãnh đạo nhân từ. Nhưng một khi Biden kết thúc vai trò lãnh đạo của mình trong thời điểm khủng hoảng này, đã đến lúc một đảng viên Dân chủ trẻ hơn, không phải là người theo chủ nghĩa biệt lập cũng như không theo chủ nghĩa đế quốc, tranh cử chức Tổng thống Mỹ. Một người như vậy không nhất thiết phải là phụ nữ, người da màu hay đồng tính nhưng điều đó cũng có thể đem lại một số lợi thế.

Giới thiệu tác giả Ian Buruma

Ian Buruma là một nhà văn kiêm biên tập viên người Hà Lan sống và làm việc tại Hoa Kỳ. Năm 2017, ông trở thành biên tập viên của Tạp chí Sách New York nhưng đã rời vị trí vào tháng 9 năm 2018.

Phần lớn bài viết của ông tập trung vào văn hóa châu Á, đặc biệt là Trung Quốc và Nhật Bản trong thế kỷ 20.

Nguồn: Vanity Fair

Bộ phận Phân tích Doanh nghiệp, Phòng Tư vấn Vietstock