ESG và công nghệ: Hai động lực định hình tương lai thị trường vốn

Vietstock - ESG và công nghệ: Hai động lực định hình tương lai thị trường vốn

Theo ông Richard McGillivray - Giám đốc cấp cao khu vực Châu Á Thái Bình Dương, CFA Institute, ESG (Môi trường - Xã hội - Quản trị) và công nghệ là hai động lực định hình tương lai thị trường vốn.

Chia sẻ tại hội thảo chủ đề “Nâng hạng thị trường chứng khoán - Cơ hội và thách thức” ngày 26/11, các chuyên gia đánh giá việc nâng hạng lên Mới nổi Thứ cấp theo FTSE Russell là sự kiện đánh dấu bước ngoặt lớn đối với thị trường chứng khoán Việt Nam.

Theo ông Richard McGillivray, cốt lõi của nâng hạng vẫn là bảo vệ nhà đầu tư, đi kèm với cải thiện về quy định và chuẩn mực công bố thông tin, trong đó bao gồm cả báo cáo phát triển bền vững.

Báo cáo Rủi ro Toàn cầu của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) cho thấy các rủi ro trong 2 năm và 10 năm tới. Rủi ro số một trong ngắn hạn là thông tin sai lệch bị lan truyền, sau đó kể đến hiện tượng thời tiết cực đoan, hay sự phân cực xã hội... Đây là các rủi ro có tính liên kết, phần lớn thuộc nhóm môi trường và xã hội trong ESG.

Khi kéo dài sang chu kỳ 10 năm, các rủi ro môi trường tăng rất mạnh. Rủi ro thông tin sai lệch vẫn tồn tại, và đáng chú ý với sự xuất hiện của rủi ro liên quan đến tác động bất lợi của công nghệ AI.

Rủi ro toàn cầu và tính trọng yếu của ESG

Theo ông Richard, các vấn đề xã hội vốn dĩ khó dự báo, còn môi trường dễ hơn vì dựa trên nền tảng khoa học.

Lượng CO2 trong khí quyển đã tăng hơn 300% kể từ năm 1950, dẫn đến mức tăng nhiệt độ hơn 1.1 độ C và dẫn đến nhiều vấn đề lớn. Việt Nam đặt mục tiêu Net Zero vào năm 2050, tương đồng với nhiều quốc gia khác, nhưng con đường giảm phát thải từ nay đến 2030 và 2050 là vô cùng khó khăn.

Về nhiệt độ và thiên tai, Việt Nam đã trải qua 13 cơn bão trong năm nay, thiệt hại ước tính 2.6 tỷ USD, tương đương 0.6% GDP. Nước biển dâng cũng khiến Việt Nam mất 80,000ha đất nông nghiệp chỉ trong giai đoạn 2023 - 2024, thiệt hại tương đương 0.8% GDP mỗi năm. Vấn đề nắng nóng cũng tác động rất lớn, Ngân hàng Thế giới (WB) ước tính Việt Nam đã mất 3.2% GDP do năng suất lao động giảm vì nắng nóng.

WB dự báo nếu nhiệt độ tăng 3 độ C vào năm 2050, Việt Nam có thể mất 12 - 14% GDP do biến đổi khí hậu và khoảng 14 triệu người có nguy cơ phải di dời khỏi Đồng bằng sông Cửu Long. Đồng thời, năng suất lao động trong các ngành nông nghiệp, xây dựng và sản xuất có thể giảm tới 50%.

Áp lực là rất lớn khi chính sách toàn cầu đang đưa thế giới vào quỹ đạo nóng lên 3 độ C, trừ khi các quốc gia đẩy nhanh chuyển đổi. Nhiều câu hỏi lớn đã được nhà đầu tư đặt ra về mức độ chịu trách nhiệm của doanh nghiệp đối với lượng phát thải, cần đạt mức cắt giảm phát thải ra sao.

Trên thế giới, quy định đã được siết chặt hơn, EU thiết lập Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM) từ năm 2026; Singapore đang thu 25 USD/tấn CO2 và sẽ tăng lên 45 USD/tấn vào năm tới. Những doanh nghiệp nằm trong chuỗi cung ứng quốc tế sẽ chịu tác động mạnh.

Tại phần thảo luận, đại diện CFA Institute cho rằng, ESG sẽ làm tăng chi phí của doanh nghiệp, xuất phát từ chi phí liên quan đến phát thải và rủi ro vi phạm quy định (giới hạn sử dụng nước, tác động môi trường…). Dù vậy, câu hỏi quan trọng hơn là doanh nghiệp nên làm gì.

Theo đó, doanh nghiệp phải tập trung vào hiệu quả, bao gồm cải tiến công nghệ, cải thiện quy trình sản xuất, tối ưu hoá xử lý chất thải, tăng năng suất và chuyển đổi sang các dịch vụ, sản phẩm thân thiện môi trường.

“Tôi nhìn ESG như một cơ hội hơn là gánh nặng, những doanh nghiệp thích nghi tốt sẽ tăng trưởng giá trị nhanh hơn” - ông Richard chia sẻ.

Đồng quan điểm, bà Trần Thị Thanh An - Phó trưởng phụ trách Chi nhánh Trung tâm Nghiên cứu khoa học và Đào tạo chứng khoán (SRTC) tại TPHCM nêu ra các mặt lợi có thể đo lường từ việc tuân thủ ESG, lợi ích lớn hơn nhiều so với chi phí bỏ ra.

Cụ thể, doanh nghiệp thực thi ESG sẽ được ưu tiên trong tín dụng xanh, hưởng lãi suất vay ưu đãi. Câu chuyện thu hút vốn đầu tư cũng dễ dàng hơn, bởi nhiều quỹ chỉ đầu tư vào doanh nghiệp đạt chuẩn ESG.

Chi phí vận hành cũng sẽ được tiết giảm nhờ thực hiện các dự án tái chế, kinh tế tuần hoàn giúp giảm chi phí nguyên vật liệu, hay giảm chi phí bồi thường lao động nhờ quản trị rủi ro tốt.

Riêng với hoạt động quản trị, khi doanh nghiệp minh bạch, thị trường sẽ minh bạch, và khi thị trường minh bạch, niềm tin sẽ tăng lên, thu hút dòng vốn ngoại trong tình hình mới. Câu chuyện gia tăng khả năng thu hút nhân tài thông qua việc quản trị tốt cũng được đại diện SRTC nhắc đến.

Còn theo TS. Trần Tuấn Vinh - Phó Trưởng Khoa Tài chính, Trường Đại học Ngân hàng TPHCM (HUB), doanh nghiệp áp dụng ESG có khả năng chống chịu rủi ro tốt hơn đáng kể so với doanh nghiệp không áp dụng. Sau rủi ro, nhóm doanh nghiệp ESG phục hồi và phát triển tốt hơn. Đây là bằng chứng cho thấy tính bền vững của mô hình này.

Theo Tiến sĩ, ESG là xu hướng không thể đảo ngược, thậm chí sẽ ngày càng mạnh mẽ. Doanh nghiệp đi đầu sẽ được quan tâm nhiều từ đối tác, tổ chức tài chính, nhà cung cấp và khách hàng.

Công nghệ vừa là giải pháp, vừa là rủi ro

Yếu tố thứ hai có thể định hình tương lai thị trường vốn là công nghệ. Theo ông Richard, công nghệ sẽ giúp hiểu rõ khí hậu, giảm phát thải và tối ưu tài nguyên.

Tuy nhiên, AI hiện chiếm 3% lượng phát thải toàn cầu và còn tăng lên. Mặt khác, sản xuất chip và hệ thống AI tiêu thụ lượng nước rất lớn. Công nghệ giúp tạo vaccine COVID - một lợi ích xã hội rõ ràng, nhưng cũng chính nó tạo ra thông tin sai lệch - rủi ro xã hội số một.

Theo WEF, 85 triệu việc làm sẽ mất do AI, đặc biệt là các công việc lặp lại, nhưng nó cũng tạo ra nhiều việc làm mới, điển hình trong lĩnh vực tài chính. Như CEO Nvidia - Jensen Huang từng nói rằng: "AI sẽ không lấy mất công việc của bạn, nhưng người biết sử dụng AI thì sẽ lấy mất công việc của bạn".

Huy Khải