Tỷ giá cao không đồng nghĩa với đồng tiền yếu

Vietstock - Tỷ giá cao không đồng nghĩa với đồng tiền yếu

Nhiều người, khi nhìn vào mức tỷ giá hơn 25,000 VND/USD đã vội kết luận rằng đồng tiền Việt Nam “yếu thê thảm” so với đồng bạc xanh. Tuy nhiên, một con số tỷ giá tại một thời điểm như vậy không nói lên bất cứ điều gì về mức độ “mạnh” hay “yếu” của một đồng tiền.

Ngày 30/07/2025, Ngân hàng Nhà nước nâng tỷ giá trung tâm thêm 22 VND/USD, lên mức 25,228 VND (HM:VND) đổi 1 USD.

Từ vài năm nay, nhiều người cho rằng VND là đồng tiền rất yếu. Quan niệm này xuất phát từ nội dung xếp hạng mức độ mạnh/yếu của các đồng tiền dựa vào tỷ giá của các đồng tiền đó so với USD tại một thời điểm nhất định.

Ví dụ, một “bảng xếp hạng” vào năm 2024 cho rằng đồng Rial của Iran là loại tiền tệ yếu nhất thế giới, vì cần tới 42,000 Rial mới đổi được 1 USD, và VND yếu thứ 2 thế giới do tỷ giá lên tới 25,000 VND/USD.

Đổi tiền để giảm tỷ giá

Đầu tiên, chúng ta cần hiểu rằng, một quốc gia hoàn toàn có thể tự định đoạt giá trị danh nghĩa đồng tiền của mình thông qua các biện pháp kỹ thuật, trong đó có việc đổi mệnh giá.

Lịch sử thế giới từng ghi nhận nhiều trường hợp “đổi tiền” để tạo ra ảo giác đồng nội tệ mạnh hơn. Ví dụ, kể từ sau Chiến tranh thế giới thứ II, Pháp đã 2 lần cải cách tiền tệ. Năm 1960, Pháp ban hành loại tiền franc mới có giá trị gấp 100 lần loại franc cũ.

Tương tự, Thổ Nhĩ Kỳ vào năm 2005 cũng xóa bỏ 6 số 0 khỏi đồng “lira cũ” để ra mắt “lira mới” - tỷ giá giảm từ mức 1 triệu lira ăn 1 USD xuống còn 1 lira đổi 1 USD chỉ sau 1 đêm.

Các hành động này giúp đồng tiền nhìn có vẻ “mạnh hơn”, nhưng thực ra không phản ánh bất kỳ sự cải thiện nào về sức mua, năng lực thanh toán quốc tế hay sức mạnh nội tại của nền kinh tế.

Nếu có thể làm đồng tiền mạnh lên bằng một cách dễ dàng như đổi tiền thì có lẽ cả thế giới sẽ đổi tiền liên tục không ngừng nghỉ.

Tiêu chí của một đồng tiền mạnh

Có nhiều đồng tiền có tỷ giá cao hơn 1 USD, nhưng lại không được coi là “mạnh”. Đơn cử như đồng Dinar của Kuwait (1 dinar đổi được khoảng 3.25 USD), đồng Dinar của Bahrain hay Rial của Oman (cùng đổi được khoảng 2.6 USD). Không ai gọi đồng tiền của các nước Trung Đông này là mạnh. Thậm chí, đa số người chưa từng nghe đến hay trông thấy những đồng tiền này.

Một quốc gia có thể làm cho 1 đơn vị tiền tệ của mình có giá trị cao hơn 1 USD, nhưng họ không thể dễ dàng làm cho đồng tiền của mình trở nên phổ biến trong thương mại quốc tế hay được các ngân hàng trung ương lớn dự trữ. Nói cách khác, giá trị danh nghĩa không phản ánh sức mạnh thực sự.

Hiện không có một chỉ số hay thước đo định lượng nào để so sánh sức mạnh của các đồng tiền với nhau theo kiểu: Tiền A được 8 điểm, tiền B được 7 điểm, suy ra A mạnh hơn B.

Theo thông lệ quốc tế, một đồng tiền được coi là “mạnh” hay “hard currency” khi thỏa mãn 3 điều kiện: giữ giá trị tương đối ổn định theo thời gian, được nhiều quốc gia chấp nhận làm phương tiện thanh toán hoặc dự trữ, và được phát hành bởi một quốc gia có nền kinh tế lớn, ổn định về chính trị.

USD, EUR, JPY là những ví dụ điển hình. Những đồng tiền này không chỉ được giao dịch rộng rãi trên thị trường tài chính toàn cầu mà còn là tài sản dự trữ quan trọng trong kho bạc của nhiều ngân hàng trung ương.

Ngoài các tiêu chí mang tính chất định tính, khái niệm đồng tiền mạnh hay yếu còn có thể được đánh giá dựa trên tốc độ mất giá (depreciation) hoặc tăng giá (appreciation) của nó so với một loại tiền tệ khác trong một khoảng thời gian nhất định.

Chẳng hạn, nếu trong 5 năm, đồng tiền nước A giảm giá 30% so với USD trong khi đồng tiền nước B giữ ổn định, thì rõ ràng tiền của nước A yếu hơn nước B, bất kể mức tỷ giá tại một thời điểm cụ thể là bao nhiêu.

Các trang báo uy tín về kinh tế - tài chính thường so sánh tỷ lệ mất giá so với USD của các đồng tiền để đánh giá mức độ mạnh yếu. Ví dụ, một bài báo đăng ngày 19/3/2025 trên trang Bloomberg cho biết: đồng Shilling của Tanzania là đồng tiền yếu nhất thế giới vì có tỷ lệ mất giá 8.9% so với đầu năm 2025, xếp ngay sau là đồng Dollar của Liberia với tốc độ trượt giá 8.7% khi so với USD. Cách so sánh này phải dựa vào sự biến động của tỷ giá ở 2 thời điểm, không phải tỷ giá ở 1 thời điểm.

------------------

Bài viết này không nhằm mục đích tranh luận đồng tiền Việt Nam mạnh hay yếu, mà là nhằm chỉ rõ một hiểu lầm thường thấy về cách đánh giá một đồng tiền.

Sức mạnh của một đồng tiền không nằm ở con số tỷ giá bao nhiêu, mà nằm ở khả năng duy trì giá trị, mức độ chấp nhận trong thương mại quốc tế, và nền tảng kinh tế - chính trị của nước phát hành. Một tỷ giá cao không đồng nghĩa với đồng tiền yếu, và một tỷ giá thấp không làm cho đồng tiền trở nên mạnh. Con số tỷ giá 26,000 VND/USD chỉ có ý nghĩa duy nhất là 26,000 VND có giá trị tương đương 1 USD trên thị trường ngoại tệ.

Đức Quyền