Bức tranh lợi nhuận đầy phức tạp của các nhóm ngân hàng

Vietstock - Bức tranh lợi nhuận đầy phức tạp của các nhóm ngân hàng

Kết quả báo cáo quý 2 cho thấy, lợi nhuận của các ngân hàng thương mại tăng trưởng 17% so với cùng kỳ. Một con số đầy khả quan, tuy nhiên, đằng sau con số thống kê đó là kết quả kinh doanh phân hóa lớn giữa các ngân hàng, cho thấy chênh lệch lớn trong chính sách trích lập dự phòng của các ngân hàng, từ đó tiềm ẩn rất nhiều vấn đề đáng quan tâm.

Trong khi các ngành phi tài chính như bất động sản, xây dựng và công nghiệp đều đạt mức tăng trưởng ấn tượng, thì ngành ngân hàng, vốn là đầu tàu tăng trưởng lợi nhuận của thị trường, lại đối mặt với áp lực lớn trong việc duy trì hiệu quả kinh doanh, dù kết quả tăng trưởng tín dụng trong 6 tháng đầu năm là rất khả quan.

Các yếu tố bất lợi như chi phí vốn đầu vào không giảm, lãi suất cho vay khó mở rộng đã tạo sức ép lên biên lãi NIM của ngành. Khi tăng trưởng thu nhập lãi thuần gặp trở ngại, trong khi các nguồn thu ngoài lãi – như dịch vụ và đầu tư – vẫn chưa đủ lớn để bù đắp. Khi đó, việc quản trị chi phí hoạt động kiểm soát mức trích lập tiếp tục là động lực chính giúp các ngân hàng duy trì mức tăng trưởng lợi nhuận, xu hướng vốn dĩ kéo dài từ cuối năm 2024.

Bức tranh lợi nhuận trước thuế toàn ngành ngân hàng Q2/2025

Trong Q2/2025, ngành ngân hàng đạt 89,341 tỷ đồng lợi nhuận trước thuế, được hỗ trợ bởi tổng thu nhập hoạt động tăng 12.0% so với cùng kỳ, đạt 182,741.37 tỷ đồng, trong khi các chi phí tăng chậm hơn đáng kể. Tuy nhiên, phân tích sâu hơn cho thấy bức tranh không hoàn toàn tích cực. Thu nhập lãi thuần, vốn là trụ cột chính, chỉ tăng 8.5% YoY, đóng góp 76.6% vào tổng thu nhập – thấp hơn đáng kể so với những năm trước. Trong đó, biên lãi ròng NIM của ngành đang gặp áp lực trước chi phí huy động COF bắt đầu tăng nhẹ. Với chính sách tiền tệ nới lỏng dự kiến tiếp tục duy trì, lãi suất cho vay đầu ra sẽ khó có dư địa tăng, trong khi chi phí huy động lại đối mặt với áp lực gia tăng khi khoảng cách giữa tổng tín dụng và huy động nới rộng. Điều này sẽ tiếp tục gây áp lực lên thu nhập lãi thuần của toàn ngành.

Trong bối cảnh thu nhập lãi chậm lại, các nguồn thu ngoài lãi trở thành điểm sáng của bức tranh kinh doanh quý này. Mặc dù thu nhập từ hoạt động dịch vụ chỉ tăng 3.1% YoY, phản ánh những khó khăn trong hoạt động lõi, các mảng đầu tư lại tăng trưởng ấn tượng. Cụ thể, lãi từ chứng khoán kinh doanh tăng 78.8% YoY, lãi từ chứng khoán đầu tư tăng 73.7% YoY và lãi từ các hoạt động khác tăng 84.9% YoY. Điều này cho thấy nỗ lực của ngành trong việc đa dạng hóa nguồn thu. Tuy nhiên, với tỷ trọng còn khiêm tốn (chỉ 7-9% tổng thu nhập), các mảng này chưa đủ mạnh để bù đắp hoàn toàn cho sự chững lại của thu nhập lãi. Do đó, tổng thể thu nhập hoạt động của ngân hàng vẫn thể hiện sự tăng trưởng chậm trong quý này.

Mặc dù tổng chi phí của ngành tăng 7.1% lên 93,400 tỷ đồng, với chi phí hoạt động là 56,366 tỷ đồng (tăng 8.7% YoY), điểm sáng vẫn đến từ việc kiểm soát chi phí dự phòng. Chi phí dự phòng rủi ro tín dụng (DPRR) chỉ tăng 4.9% YoY, đạt 37,033 tỷ đồng. Tốc độ tăng trưởng này thấp hơn đáng kể so với tốc độ tăng tổng thu nhập, cho thấy áp lực trích lập đã hạ nhiệt và đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ lợi nhuận toàn ngành. Phân tích theo nhóm ngân hàng cho thấy một bức tranh đa chiều. Nhóm ngân hàng quy mô nhỏ nổi lên là nhóm dẫn đầu về tốc độ tăng trưởng lợi nhuận trước thuế, đạt 36.4% YoY. Sự bứt phá này không đến từ thu nhập lãi thuần (chỉ tăng 5.2%), mà chủ yếu nhờ vào các mảng đầu tư. Hoạt động kinh doanh - đầu tư chứng khoán cùng hoạt động khác đã ghi nhận mức tăng trưởng hơn 300% - đóng góp gần 15% tổng thu nhập hoạt động, trở thành động lực đáng kể cho lợi nhuận của nhóm.

Ở chiều ngược lại, nhóm ngân hàng bán buôn lại đối mặt với nhiều thách thức.Dù thu nhập lãi thuần phục hồi mạnh nhất ngành với mức tăng 20% YoY, lợi nhuận trước thuế của nhóm chỉ tăng khiêm tốn 4.7%. Nguyên nhân chính là do chi phí dự phòng rủi ro tăng gần 120% trong kỳ. Điều này cho thấy, dù hoạt động cốt lõi khởi sắc, áp lực trích lập dự phòng vẫn là gánh nặng đáng kể. Trong khi đó, nhóm ngân hàng quốc doanh và bán lẻ lại có một quý kinh doanh tương đối khả quan. Cả hai nhóm đều có tăng trưởng lợi nhuận trước thuế trên 20%. Động lực chính đến từ việc giảm mạnh chi phí dự phòng rủi ro tín dụng (lần lượt là -32.7% và -23.5% YoY). Bên cạnh đó, thu nhập từ kinh doanh, đầu tư chứng khoán và hoạt động khác cũng tăng trưởng tích cực, lần lượt là 168.2% và 50.5%, góp phần củng cố đà tăng trưởng của hai nhóm này.

Tốc độ tăng trưởng lợi nhuận trước thuế phân hóa giữa các ngân hàng

Báo cáo tài chính Q2/2025 cho thấy, lợi nhuận trước thuế của các ngân hàng đang trên đà phục hồi, nhưng vẫn đối mặt với nhiều rào cản. Đáng chú ý, nhóm ngân hàng quốc doanh đã thể hiện sự ổn định vượt trội, với phần lớn các thành viên đều đạt mức tăng trưởng lợi nhuận dương. CTG (HM:CTG) nổi bật với mức tăng trưởng lợi nhuận ấn tượng 79%, chủ yếu nhờ vào việc cắt giảm sâu chi phí dự phòng rủi ro lên tới 62%. Ngược lại, các ngân hàng lớn khác như VCB (HM:VCB) và BID (HM:BID) cũng có tăng trưởng tích cực nhưng ở mức khiêm tốn hơn, lần lượt là 9% và 6%. Về các nguồn thu, thu nhập lãi thuần của nhóm quốc doanh nhìn chung chưa có nhiều cải thiện khi áp lực NIM thu hẹp vẫn lớn.

Tình hình kinh doanh của nhóm ngân hàng bán buôn trong Q2/2025 cho thấy sự phân hóa mạnh . SHB (HM:SHB) tăng trưởng lợi nhuận ấn tượng 59%, chủ yếu nhờ vào thu nhập lãi tăng mạnh tới 107% so với cùng kỳ. Ngược lại, nhiều ngân hàng khác trong nhóm lại chứng kiến lợi nhuận sụt giảm hoặc tăng trưởng chậm. Điển hình, MBB (HM:MBB) giảm 2% lợi nhuận do chi phí dự phòng tăng 139%, còn MSB giảm 29% bởi không cải thiện được thu nhập lãi trong khi chi phí dự phòng vẫn tăng nhanh, cao hơn mức trung bình toàn ngành. SSB cũng chịu ảnh hưởng tiêu cực từ việc cả thu nhập lãi lẫn thu nhập từ hoạt động đầu tư chứng khoán đều giảm. Nhìn chung, thu nhập lãi thuần của nhóm này mặc dù cải thiện tích cực hơn các nhóm khác, nhưng việc kiểm soát chi phí dự phòng rủi ro tín dụng chưa đạt được hiệu quả nhất định.

Nhóm ngân hàng bán lẻ đối mặt về cải thiện thu nhập lãi thuần trong quý, khi không có ngân hàng nào đạt mức tăng trưởng cao hơn trung bình ngành (+8.5%). Trong nhóm, dẫn đầu tốc độ tăng trưởng lợi nhuận trước thuế là VPB (HM:VPB) (+38%), tiếp theo là STB (HM:STB) (+36%) và VIB (HM:VIB) (+23%). Sự bứt phá trong nhóm chủ yếu đến từ việc giảm chi phí dự phòng rủi ro, ngoại trừ STB. Tuy nhiên, bức tranh thu nhập lãi thuần của nhóm lại có sự phân hóa. STB và VPB duy trì mức tăng trưởng thu nhập lãi tương đương trung bình ngành, trong khi VIB, ACB (HM:ACB) và TPB (HM:TPB) lại tăng chậm hơn đáng kể do NIM tiếp tục giảm sâu.

Đối với nhóm ngân hàng quy mô nhỏ, một số có mức tăng trưởng lợi nhuận trước thuế rất cao: ABB (ST:ABB) (+279%), NVB (HN:NVB) (+535%) và PGB (+98%), song hành với đó là mức tăng trưởng tín dụng ấn tượng từ 23% đến 35% so với cùng kỳ, cao nhất toàn ngành. Tuy nhiên, sự bứt phá này thường đi kèm với những biến động lớn. Như NVB, mức tăng trưởng lợi nhuận 535% chủ yếu đến từ thu nhập lãi, nhờ việc tái cơ cấu và đẩy mạnh cho vay mới theo đúng lộ trình. Dù vậy, chi phí dự phòng rủi ro của ngân hàng này cũng tăng mạnh tới 115% YoY, cho thấy những rủi ro tiềm ẩn vẫn còn hiện hữu.

Kết quả kinh doanh Q2/2025 cho thấy, lợi nhuận của ngành ngân hàng tiếp tục tăng trưởng, nhưng tốc độ phục hồi còn chậm và đối mặt với nhiều thách thức. Rào cản lớn nhất nằm ở việc thu nhập lãi khó cải thiện. Do đó, các ngân hàng đã chuyển hướng sang các giải pháp khác để duy trì hiệu quả kinh doanh, bao gồm đa dạng hóa nguồn thu ngoài lãi và kiểm soát chặt chẽ tốc độ tăng của chi phí dự phòng. Đáng chú ý, trong kỳ, các ngân hàng nhỏ thể hiện nhiều dư địa bứt phá hơn so với các ngân hàng lớn. Thành công này đến từ việc mở rộng tín dụng mạnh mẽ, NIM giảm chậm hơn, và đặc biệt, một số ngân hàng đang hưởng lợi từ quá trình tái cơ cấu hiệu quả.

Lê Hoài Ân, CFA