“Mega uptrend” của VN-Index đã bắt đầu?
Investing.com - Iran đã phóng tên lửa vào căn cứ quân sự của Mỹ tại Qatar vào thứ Hai, làm dấy lên lo ngại về nguy cơ xung đột lan rộng tại khu vực Trung Đông – nơi chiếm khoảng 1/3 nguồn cung dầu toàn cầu mỗi năm. Tuy nhiên, cùng ngày, giá dầu thô chuẩn Mỹ đã giảm hơn 7% – một trong những phiên giảm mạnh nhất trong năm. Ngày hôm sau, giá dầu tiếp tục lao dốc, đưa mức giảm trong tuần lên hai con số.
Diễn biến tưởng chừng phi lý này lại phản ánh một thực tế mới của thị trường năng lượng toàn cầu: thế giới đang dư thừa dầu mỏ.
Giá xăng bán lẻ trong tuần qua hầu như không biến động, nhưng các chuyên gia dự báo giá tại trạm bơm có thể bắt đầu giảm, sớm nhất là vào cuối tuần này. Dù tình hình tại Trung Đông vẫn bất ổn và Iran có khả năng chặn eo biển Hormuz – tuyến hàng hải vận chuyển 20% lượng dầu toàn cầu – giới quan sát cho rằng điều này khó xảy ra, vì sẽ ảnh hưởng nặng nề đến xuất khẩu dầu của chính Iran.
Tình hình hiện tại khác xa so với cú sốc dầu mỏ năm 1973, khi lệnh cấm vận dầu của khối Arab khiến kinh tế Mỹ lao đao và giá năng lượng tăng vọt.
Giá xăng và thay đổi từ phía cung – cầu
Trong hai thập kỷ qua, công nghệ khai thác dầu đá phiến đã thay đổi cục diện thị trường năng lượng toàn cầu, đưa Mỹ trở thành quốc gia sản xuất dầu lớn nhất thế giới, vượt cả Saudi Arabia từ năm 2018. Nhờ đó, thị trường liên tục dư cung và giá dầu bị kéo xuống mức thấp kéo dài.
Giá xăng tại Mỹ đã có xu hướng giảm suốt gần ba năm qua, ngay cả trong mùa cao điểm du lịch hè năm nay. Một phần nguyên nhân, theo ông Patrick De Haan – chuyên gia phân tích xăng dầu tại GasBuddy – là do chính quyền Mỹ đã áp thuế thương mại mạnh tay với các đối tác vào thời điểm giá xăng thường có xu hướng tăng, khiến nhu cầu tiêu dùng lẫn sản xuất bị kiềm chế do lo ngại suy thoái kinh tế từ chiến tranh thương mại.
Giá xăng được dự báo sẽ giảm nhanh trong vài ngày tới. Nguyên nhân là các trạm xăng hiện vẫn đang bán lượng xăng mua trước khi giá dầu giảm sâu trong tuần này – hiện tượng thường thấy do độ trễ giữa giá dầu và giá xăng bán lẻ.
“Tôi cho rằng giá trung bình toàn quốc sẽ dừng tăng trong vòng 24 đến 48 giờ tới, sau đó ổn định 1–2 ngày rồi bắt đầu giảm từ cuối tuần,” ông De Haan nhận định hôm thứ Ba.
Tính đến thứ Tư, giá trung bình 1 gallon xăng tại Mỹ là 3,23 USD, giảm từ mức 3,47 USD cùng kỳ năm trước. Vào tháng 6/2022, giá xăng từng lập đỉnh lịch sử vượt 5 USD/gallon (số liệu từ AAA (HM:AAA)).
Cung – cầu năng lượng toàn cầu: Cú đảo chiều lịch sử
Sản lượng dầu và khí đốt tự nhiên tại Mỹ hiện đang ở mức kỷ lục. Tuy nhiên, với giá dầu thấp như hiện nay, nhiều công ty năng lượng đã phải tạm dừng khai thác vì hoạt động không còn hiệu quả kinh tế.
Dù Tổng thống Donald Trump vừa kêu gọi các doanh nghiệp “drill, baby, drill” (tăng khai thác), khả năng có phản hồi tích cực gần như bằng không.
Hoạt động khoan dầu tại Mỹ đã chững lại từ năm ngoái. Tuần trước, số giàn khoan hoạt động chỉ còn 554 – mức thấp nhất kể từ tháng 11/2021 và giảm khoảng 19% so với cùng kỳ năm ngoái.
Tuy nhiên, nguy cơ thiếu cung đã được bù đắp bởi các nhà sản xuất ngoài Mỹ đang đẩy mạnh sản lượng. Hoạt động khai thác tại nhiều quốc gia khác khó ngắt nhịp linh hoạt như Mỹ và chịu áp lực doanh thu lớn hơn.
Liên minh OPEC+ mới đây tuyên bố tăng sản lượng. Trong khi đó, S&P Global Commodity Insights cũng vừa nâng dự báo sản lượng khai thác dầu từ cát dầu tại Canada lên mức kỷ lục trong năm nay.
Tuy nhiên, nhu cầu dầu toàn cầu lại suy yếu. Theo báo cáo tháng 3 của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), tỷ trọng dầu mỏ trong cơ cấu tiêu thụ năng lượng toàn cầu năm 2024 lần đầu tiên rơi xuống dưới 30%. Tổng nhu cầu năng lượng tăng, nhưng phần lớn là đến từ khí đốt và các nguồn thay thế khác.
Tốc độ tăng nhu cầu dầu năm ngoái chỉ đạt 0,8%, thấp hơn nhiều so với mức 1,9% năm 2023.
Sự trỗi dậy của năng lượng thay thế
Một nguyên nhân quan trọng khiến nhu cầu dầu giảm là sự phát triển của công nghệ giao thông.
Theo IEA, doanh số xe điện toàn cầu tăng 25% trong năm ngoái. Cứ 5 xe bán ra thì có 1 xe là xe điện. Đây là xu thế rõ ràng cho thấy xe điện đã bước vào giai đoạn phổ cập, kéo theo nhu cầu dầu giảm. Song song đó, động cơ đốt trong cũng ngày càng tiết kiệm nhiên liệu hơn.
Tâm lý lo ngại kinh tế cũng ảnh hưởng đến ngành hàng không. Các hãng bay đã điều chỉnh giảm dự báo về nhu cầu đi lại năm nay do chiến tranh thương mại và triển vọng tăng trưởng yếu – qua đó làm giảm thêm nhu cầu nhiên liệu.
Ngoài giao thông, các công nghệ năng lượng mới đang lan rộng sang nhiều lĩnh vực khác. Theo IEA, 80% mức tăng trưởng sản lượng điện toàn cầu năm ngoái đến từ các nguồn năng lượng tái tạo như điện gió và điện mặt trời.
Nhu cầu khí đốt tự nhiên trong năm 2024 tăng 2,7%, trong khi nhu cầu dầu chỉ tăng 0,8%.
Các tập đoàn công nghệ lớn tại Mỹ như Meta, Microsoft (NASDAQ:MSFT), Amazon (NASDAQ:AMZN) và Google (NASDAQ:GOOGL) cũng đã bắt đầu đầu tư mạnh vào điện hạt nhân để phục vụ nhu cầu năng lượng cho AI và trung tâm dữ liệu – cho thấy xu thế dịch chuyển dần khỏi nhiên liệu hóa thạch trong dài hạn.