Thị trường nông sản: Giá gạo chạm đáy, Ấn Độ nắm thời cơ chiếm lĩnh thị trường

Vietstock - Thị trường nông sản: Giá gạo chạm đáy, Ấn Độ nắm thời cơ chiếm lĩnh thị trường

Giá gạo toàn cầu giảm sâu, Ấn Độ tận dụng cơ hội tăng xuất khẩu nhờ tồn kho lớn và mùa vụ bội thu, cạnh tranh mạnh mẽ trên thị trường quốc tế.

Gần đây, giá gạo của Ấn Độ đã giảm xuống mức thấp nhất trong gần hai năm do đồng rupee yếu và nguồn cung dồi dào. Theo các chuyên gia, lượng tồn kho khổng lồ của Ấn Độ cùng dự báo mùa màng bội thu ở châu Á sẽ hạn chế khả năng phục hồi của giá gạo trong năm nay, đồng thời mở đường cho Ấn Độ gia tăng mạnh mẽ thị phần xuất khẩu.

Sức ép giá

Tuần trước, giá gạo xuất khẩu của Ấn Độ đã chạm mức thấp nhất trong gần hai năm. Nguyên nhân chính là do đồng rupee yếu và nguồn cung gia tăng trong bối cảnh nhu cầu tiêu thụ trên toàn cầu vẫn còn thấp. Cụ thể, gạo đồ 5% tấm của Ấn Độ được báo giá ở mức 382-389 USD/tấn, giảm so với mức 384-391 USD/tấn của tuần trước đó, trong khi gạo trắng 5% tấm có giá từ 375-381 USD/tấn. Một nhà giao dịch tại New Delhi thuộc một công ty thương mại toàn cầu cũng xác nhận giá xuất khẩu giảm do đồng rupee suy yếu và nhu cầu yếu.

Các chuyên gia trong ngành nhận định rằng giá gạo toàn cầu, vốn đã giảm xuống mức thấp nhất trong nhiều năm, khó có khả năng giảm sâu hơn nữa. Tuy nhiên, triển vọng giá gạo phục hồi trong năm nay là không mấy sáng sủa do lượng gạo tồn kho lớn của Ấn Độ và một vụ mùa bội thu dự kiến tại châu Á.

Giá gạo thấp hơn sẽ mang lại lợi ích cho người tiêu dùng nhạy cảm về giá ở châu Phi và các khu vực khác, nhưng đồng thời có khả năng sẽ càng siết chặt thêm thu nhập vốn đã ít ỏi của nông dân trên khắp châu Á, khu vực sản xuất gần 90% lượng gạo của thế giới.

Thực tế, giá gạo đã sụt giảm mạnh trong tháng Tư, chỉ một tháng sau khi Ấn Độ dỡ bỏ các hạn chế xuất khẩu áp đặt từ năm 2022. Động thái này đã đẩy giá gạo đồ xuất khẩu của Ấn Độ xuống mức thấp nhất trong 22 tháng. Các thị trường khác cũng chịu ảnh hưởng tương tự, với giá gạo Thái Lan giảm xuống mức thấp nhất trong hơn ba năm và giá gạo Việt Nam giảm xuống mức thấp gần 5 năm.

Theo các nhà giao dịch, sau khi giảm gần 1/3 so với mức đỉnh của năm 2024, giá gạo dường như đã tìm thấy một mức giá sàn và có thể duy trì ở mức này trong phần còn lại của năm do tình trạng dư cung tại tất cả các nước xuất khẩu lớn.

Ông B.V. Krishna Rao, Chủ tịch Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Ấn Độ (REA), cho rằng ngay cả sau đợt điều chỉnh đáng kể gần đây, giá gạo sẽ khó phục hồi khi tình trạng dư cung ngăn cản đà tăng.

REA dự báo giá gạo 5% tấm sẽ dao động quanh mức 390 USD/tấn, với biên độ tăng giảm khoảng 10 USD, trong phần còn lại của năm nay. Tương tự, ông Himanshu Agrawal, Giám đốc điều hành công ty xuất khẩu gạo hàng đầu Satyam Balajee, nhận định giá sẽ duy trì quanh mức hiện tại, trừ khi mùa mưa gây bất ngờ và ảnh hưởng đến sản xuất.

Về mùa mưa, nhà khoa học D.S. Pai tại Cục Khí tượng Ấn Độ cho biết mùa mưa đã đến sớm hơn thường lệ khoảng một tuần tại các quần đảo Andaman và Nicobar vào ngày 13/5, và lượng mưa năm nay được dự báo sẽ ở mức trên trung bình, phân bố đều trong năm thứ hai liên tiếp. Mùa mưa, kéo dài từ tháng Sáu đến tháng Chín, đóng góp khoảng 70% lượng mưa hàng năm và có vai trò quyết định đối với việc trồng lúa tại Ấn Độ.

Tham vọng thống lĩnh thị trường

Trong bối cảnh giá gạo toàn cầu chịu áp lực, Ấn Độ đang nổi lên với những dự báo hết sức lạc quan về sản lượng và xuất khẩu. Tổ chức Nông Lương Liên hợp quốc (FAO) ước tính sản lượng gạo toàn cầu sẽ đạt kỷ lục 543,6 triệu tấn trong niên vụ 2024-2025, tăng so với mức 535,4 triệu tấn của niên vụ trước.

FAO cũng dự báo tổng nguồn cung toàn cầu, bao gồm cả dự trữ, sẽ ở mức 743 triệu tấn, vượt xa nhu cầu dự kiến là 539,4 triệu tấn. Riêng tại Ấn Độ, lượng gạo dự trữ trong các kho của chính phủ tính đến ngày 1/4 đã lên tới 63,09 triệu tấn, gần gấp năm lần mục tiêu đề ra.

Với lượng dự trữ khổng lồ và sản xuất phục hồi, ông Agrawal cho rằng người mua không vội vàng mua hàng, trong khi người bán đang cạnh tranh gay gắt về thị phần, tiếp tục gây sức ép lên giá gạo thế giới. Tuy nhiên, điều này lại mở ra cơ hội lớn cho xuất khẩu của Ấn Độ. REA dự kiến lượng gạo xuất khẩu của Ấn Độ trong năm nay sẽ tăng gần 25% so với một năm trước, đạt mức kỷ lục 22,5 triệu tấn.

Công ty xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới Olam Agri India còn lạc quan hơn khi dự báo con số này có thể lên tới 24 triệu tấn. Đà tăng này có khả năng đưa Ấn Độ trở lại vị thế thống trị thị trường toàn cầu, mà nước này từng nắm giữ với hơn 40% thị phần trước khi hạn chế xuất khẩu vào năm 2022.

Nếu thành công, Ấn Độ sẽ vượt qua tổng lượng gạo bán ra của cả bốn nhà cung cấp lớn là Thái Lan, Việt Nam, Pakistan và Mỹ. Ông Nitin Gupta, Phó chủ tịch cấp cao tại Olam Agri India, khẳng định Ấn Độ đã bắt đầu giành lại thị phần đã mất.

Dự báo về nguồn cung dồi dào từ Ấn Độ đã khiến các nhà cung cấp đối thủ lo lắng. Ông Chookiat Ophaswongse, Chủ tịch danh dự của Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan, cho biết trong quý I/2025, xuất khẩu gạo của Thái Lan đã giảm 30% xuống còn 2,1 triệu tấn do Ấn Độ chào bán với giá thấp hơn, khiến người mua chuyển hướng.

Các hiệp hội thương mại tại Thái Lan và Việt Nam cũng ước tính xuất khẩu gạo của họ trong năm 2025 sẽ giảm đáng kể, lần lượt là 24% và 17%, đều xuống còn khoảng 7,5 triệu tấn. Trong khi các nhà xuất khẩu cạnh tranh gặp khó, các quốc gia nhập khẩu hàng đầu như Philippines, Indonesia, Saudi Arabia, và các quốc gia châu Phi như Senegal, Nigeria, Ghana lại được hưởng lợi từ sự sụt giảm của giá gạo.

Ông Rao từ REA nhận định rằng các biện pháp hạn chế xuất khẩu trước đây của Ấn Độ là một "vận may" cho các nhà cung cấp châu Á khác, và giờ đây, việc Ấn Độ nối lại xuất khẩu mạnh mẽ sẽ khiến người mua hài lòng với sự điều tiết giá cả.

Sự trỗi dậy của Ấn Độ không chỉ đến từ việc dỡ bỏ hạn chế xuất khẩu mà còn từ những chính sách hỗ trợ nông nghiệp kéo dài. Sau nhiều năm trợ cấp cho nông dân, Ấn Độ đang trên đà vượt qua Trung Quốc để trở thành nhà sản xuất gạo lớn nhất thế giới.

Bộ Nông nghiệp Mỹ dự báo Ấn Độ sẽ thu hoạch kỷ lục 147 triệu tấn gạo trong niên vụ 2024-2025, đánh dấu năm thứ chín liên tiếp tăng sản lượng và lần đầu tiên vượt Trung Quốc. Các nhà phân tích cho rằng các khoản trợ cấp của Ấn Độ cho chi phí đầu vào và chương trình giá hỗ trợ tối thiểu (MSP), đảm bảo mức giá thu mua lúa cho nông dân khi thu hoạch, đã đóng vai trò quan trọng.

Theo báo cáo của Ủy ban Thương mại Quốc tế Mỹ (USITC), Ấn Độ đã tăng diện tích trồng lúa thêm 2,18 triệu ha trong sáu năm qua, một con số tương đương tổng diện tích trồng lúa ba vụ của Mỹ trong một niên vụ.

Một cơ quan khác của Bộ Nông nghiệp Mỹ cũng dự đoán Ấn Độ sẽ thu hoạch lúa trên diện tích kỷ lục 50 triệu ha trong niên vụ 2024-2025, nhờ việc mở rộng chương trình giá hỗ trợ tối thiểu đến các khu vực trước đây không sản xuất lúa gạo đáng kể./.