Quỹ ETF vàng, đỉnh cao và vực sâu

Vietstock - Quỹ ETF vàng, đỉnh cao và vực sâu

Trước những biến động dữ dội của thị trường vàng thế giới, câu hỏi đặt ra là: Liệu các quỹ ETF vàng có phải “liều thuốc” đúng để ổn định thị trường vàng tại Việt Nam?

Những cơn “co giật” của vàng

Thị trường vàng toàn cầu vừa trải qua một cơn biến động kinh điển chưa từng thấy trong hơn một thập kỷ qua. Giá vàng thế giới đã leo thẳng một mạch lên đỉnh cao lịch sử trên 4,380 USD/ounce vào trung tuần tháng 10/2025, rồi ngay sau đó lao dốc không phanh chỉ trong vòng vài giờ. Trong phiên 21/10, vàng giao ngay đã “rơi tự do” mất tới 270 USD mỗi ounce (tương đương giảm hơn 6.2%) – mức giảm trong ngày mạnh hiếm có trong lịch sử hàng chục năm của thị trường kim loại quý.

Đợt sụt giảm chớp nhoáng này diễn ra ngay sau khi vàng đạt đỉnh lịch sử (trước đó chỉ hơn một tháng, đầu tháng 9 vàng mới ở mức 3,400 USD/oz và đã tăng gần 1,000 USD lên đỉnh 4,380 USD/oz, tương đương +29% chỉ trong khoảng sáu tuần). Biên độ dao động “kinh hoàng” lên đến hàng trăm USD trong vài tiếng đồng hồ khiến giới đầu tư sửng sốt. Đây là điều xưa nay hiếm với một tài sản trú ẩn an toàn như vàng, và có lẽ phải từ cú sụt năm 2013 người ta mới chứng kiến mức biến động dữ dội như vậy.

Vàng luôn biến động mạnh hay có “tay chơi” mới kích sóng?

Nhìn lại lịch sử, vàng vốn là tài sản ổn định hơn so với chứng khoán hay tiền mã hóa. Việc giá vàng nhảy vọt rồi rơi thẳng đứng trong thời gian ngắn như giai đoạn vừa qua không phải là bản chất thường trực của thị trường vàng.

Những cú sốc giá cỡ 5-10%/ngày của vàng rất hiếm hoi. Trong quá khứ chỉ xảy ra quanh các sự kiện đặc biệt (như cuộc khủng hoảng 2008 hay đợt bán tháo năm 2013). Thế nhưng đợt biến động cuối 2025 này có vẻ khác thường, khiến nhiều người đặt câu hỏi: Phải chăng có những nhân tố mới đang làm thay đổi “khẩu vị” và biên độ dao động của vàng?

Giới phân tích cho rằng bên cạnh các yếu tố truyền thống (lạm phát, chính sách tiền tệ, địa chính trị), sự tham gia của những “tay chơi” mới như các quỹ ETF vàng và nhà đầu cơ sử dụng đòn bẩy cao đang góp phần khuếch đại dao động giá vàng.

Khác với trước đây, khi muốn đầu tư vàng buộc phải mua vàng vật chất hoặc giao dịch kỳ hạn hạn chế, nay nhà đầu tư có thể chỉ bằng vài cú nhấp chuột rót tiền tỷ USD vào vàng thông qua các quỹ ETF, và cũng nhanh chóng rút ra khi chốt lời. Điều này làm thị trường vàng trở nên linh hoạt nhưng cũng nhạy cảm hơn nhiều. Dòng tiền lớn có thể đổ vào ào ạt đẩy giá lên cao trào, rồi lại ồ ạt tháo ra kéo giá rơi tự do.

Đặc biệt, sự phổ biến của các công cụ đòn bẩy (như hợp đồng tương lai vàng hay ETF vàng phái sinh 2x) cho phép nhà đầu tư khuếch đại khoản đặt cược của mình lên gấp đôi, gấp ba, kéo theo mức lãi/lỗ phóng đại tương ứng. Chẳng hạn, một quỹ ETF vàng đòn bẩy 2x đã mang lại suất sinh lời 92% trong vòng một năm cho nhà đầu tư, so với mức tăng khoảng 60% của giá vàng giao ngay, tức là lớn gần gấp đôi. Song ngược lại, cũng chính cơ chế này sẽ khiến khoản lỗ thua lỗ nhân đôi khi giá vàng đảo chiều giảm mạnh. Nói cách khác, đòn bẩy là con dao hai lưỡi, nó khuếch đại biên độ biến động của vàng theo cả hai chiều. Và khi hàng loạt nhà đầu tư lớn cùng sử dụng đòn bẩy để lao vào vàng, thị trường này tất yếu biến động dữ dội hơn hẳn thông thường.

Nhìn vào số liệu năm 2025, có thể thấy bàn tay của các quỹ ETF vàng trong cơn sốt giá vàng này. Theo Hội đồng Vàng Thế giới (WGC), dòng vốn chảy vào các quỹ ETF vàng toàn cầu đã tăng vọt lên mức kỷ lục. Riêng tháng 09/2025 đã có tới 145.6 tấn vàng (trị giá 17.3 tỷ USD) được các quỹ ETF gom mua. Tính chung quý 3I/2025, lượng vàng do các quỹ ETF nắm giữ tăng thêm 221.7 tấn (tương đương gần 26 tỷ USD), nâng tổng tài sản các quỹ ETF vàng toàn cầu lên mức kỷ lục 472 tỷ USD, với lượng vàng nắm giữ 3,838 tấn (chỉ kém chút ít so với đỉnh lịch sử về khối lượng vàng các quỹ nắm giữ vào cuối 2020).

Như vậy, chỉ trong một quý, các quỹ ETF đã gom lượng vàng trị giá hàng chục tỷ USD, một lực cầu cực lớn góp phần trực tiếp đẩy giá vàng leo thang. Báo cáo của WGC cho biết dòng vốn ETF quý 3/2025 ở Bắc Mỹ đạt 16.1 tỷ USD (quý cao thứ nhì lịch sử), châu Âu 8.2 tỷ USD (cũng sát kỷ lục), cho thấy các nhà đầu tư phương Tây cũng đã ồ ạt bơm tiền vào vàng thông qua kênh ETF.

Bà Roukaya Ibrahim, chiến lược gia hàng hóa tại BCA Research nhận xét mức độ quan tâm của giới đầu tư tổ chức dành cho vàng năm nay là “cao chưa từng có”. Tài sản trong các quỹ ETF vàng toàn cầu hiện chiếm 2.6% tổng tài sản ETF hàng hóa, tăng mạnh từ mức 1.9% một năm trước đó. Bà chia sẻ các khách hàng của mình thậm chí gọi điện “dài 90 phút mỗi lần” chỉ để bàn về diễn biến giá vàng, minh chứng cho tâm lý cuồng nhiệt đang bao trùm thị trường.

Một ví dụ điển hình khác về quy mô và sức ảnh hưởng của các quỹ ETF vàng là SPDR Gold Trust – quỹ ETF vàng lớn nhất thế giới. Trong những tuần vàng liên tục lập kỷ lục vừa qua, SPDR liên tục mua ròng khối lượng lớn. Chỉ tính riêng tuần trước phiên đỉnh điểm, quỹ này đã gom thêm khoảng 30 tấn vàng, và ngay trong phiên ngày 20/10 khi giá vàng tăng vọt, SPDR tiếp tục mua ròng thêm 11.7 tấn, nâng tổng lượng vàng nắm giữ lên 1,058.7 tấn. Đây là mức nắm giữ cao nhất của SPDR trong nhiều năm trở lại đây.

Như vậy, có thể thấy rằng, dòng tiền khổng lồ đổ vào các quỹ ETF vàng trong thời gian qua chính là một trong các nhân tố đáng kể giúp kim loại quý này liên tiếp lập các kỷ lục mới trong những tuần gần đây.

Tuy nhiên, mặt trái là, khi đà tăng đạt đỉnh và tâm lý đảo chiều, các quỹ ETF (nhà đầu tư) cũng có thể bán tháo với tốc độ tương tự như lúc mua vào. Cú sụt giảm kinh hoàng ngày 21/10/2025 phần nào phản ánh điều này. Hoạt động chốt lời đã diễn ra ồ ạt sau chuỗi ngày vàng tăng nóng liên tiếp, kèm theo đó là làn sóng bán khống càng nhấn chìm giá vàng. Chuyên gia David Schlesser của quỹ VanEck thậm chí so sánh vàng, một trong những tài sản tài chính lâu đời nhất đang tăng giá song hành cùng một trong những lớp tài sản mới nhất là Bitcoin. Cả hai đều được xem như tài sản lưu trữ giá trị phi tập trung, không bị ràng buộc bởi chính phủ nào. Điều này cho thấy bóng dáng của đầu cơ, dòng tiền tìm đến vàng không chỉ vì “trú ẩn” đơn thuần mà còn vì kỳ vọng kiếm lời nhanh tương tự cơn sốt tiền số.

Tựu trung, bản chất thị trường vàng không thay đổi. Vàng có thể vẫn là tài sản an toàn trong dài hạn, nhưng cách thức vận hành thị trường đã đổi khác khi có sự tham gia của các quỹ ETF và công cụ tài chính hiện đại. Chúng mang lại thanh khoản khổng lồ, nhưng đồng thời cũng khuấy động giá cả, khiến vàng ngày nay có những phiên biến động “thót tim” chẳng kém bất kỳ tài sản đầu cơ nào.

ETF vàng: “Liều thuốc” nhiều hứa hẹn nhưng không thiếu tác dụng phụ

Trước những biến động dữ dội của thị trường vàng thế giới, câu hỏi đặt ra là: Liệu các quỹ ETF vàng có phải “liều thuốc” đúng để ổn định thị trường vàng tại Việt Nam?

Hiện nay, ở Việt Nam, việc đầu tư vàng miếng vật chất còn phổ biến và thiếu kênh giao dịch hiện đại. Trong nhiều năm, Nhà nước đã độc quyền sản xuất vàng miếng SJC và cấm các “sàn vàng” tự phát nhằm ngăn chặn đầu cơ vàng gây bất ổn kinh tế. Tuy nhiên, nhu cầu đầu tư vàng trong dân vẫn rất lớn. Để giải quyết mâu thuẫn này, cơ quan quản lý đang cân nhắc phát triển thị trường vàng phái sinh và quỹ ETF vàng như một giải pháp mới.

Ngày 17/10 vừa qua, đại diện Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) cho biết đang nghiên cứu cho ra đời quỹ ETF vàng niêm yết trên sàn chứng khoán. Mục tiêu kỳ vọng là giảm nhu cầu nắm giữ vàng vật chất trong dân, qua đó hạn chế “vàng hóa” nền kinh tế và tình trạng ngoại tệ chảy ra nước ngoài để nhập vàng. Thay vì ôm vàng cất két, người dân có thể bỏ vốn vào chứng chỉ quỹ ETF vàng, vừa an toàn, minh bạch, lại thuận tiện mua bán với thanh khoản cao.

Các chuyên gia trong nước nhận định, nếu làm tốt, ETF vàng có thể mang lại hai lợi ích lớn, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô (vì huy động được nguồn lực vàng nhàn rỗi vào sản xuất, giảm áp lực ngoại hối) và tạo thêm một sản phẩm đầu tư an toàn cho người dân. Mô hình này đã được áp dụng thành công ở Hàn Quốc, nơi quỹ ETF vàng hoạt động chặt chẽ như một loại chứng khoán, có hệ thống lưu ký và giám sát minh bạch, cho phép thậm chí quy đổi chứng chỉ thành vàng thỏi khi cần. Rõ ràng, về mặt lý thuyết, ETF vàng là một sáng kiến có nhiều điểm tích cực, hiện đại hóa thị trường vàng Việt Nam và tiệm cận thông lệ quốc tế.

Thế nhưng, bài học từ chính sự biến động của vàng thế giới gần đây là lời cảnh tỉnh rằng “thuốc tiên” cũng có thể có tác dụng phụ. Việc vội vã triển khai ETF vàng mà thiếu cơ sở hạ tầng và quy chế đồng bộ có thể dẫn đến những hệ lụy khó lường.

Trước hết, như phân tích ở trên, sự tham gia của ETF sẽ mang lại biên độ dao động lớn hơn cho giá vàng do dòng tiền đầu cơ dễ dàng ra vào. Nếu không có các cơ chế quản lý rủi ro phù hợp, thị trường vàng Việt Nam có thể bị cuốn vào vòng xoáy biến động toàn cầu thay vì “miễn nhiễm” tương đối như hiện nay.

Hơn nữa, để vận hành được ETF vàng, Việt Nam phải xây dựng một sàn giao dịch vàng tập trung và hệ thống kho két để đảm bảo lưu ký vàng vật chất tương ứng. Một khi sàn vàng ra đời, cần lường trước nguy cơ đầu cơ sử dụng đòn bẩy quay trở lại. Ký ức về các “sàn vàng” những năm 2007-2010 vẫn còn đó. Khi ấy, hàng loạt sàn vàng tự phát mọc lên, cho phép nhà đầu tư cá nhân giao dịch vàng tài khoản với đòn bẩy 10-15 lần, thậm chí hơn. Kết quả là không ít người trắng tay khi giá vàng biến động mạnh, còn nền kinh tế chao đảo vì một lượng vốn lớn bị hút vào vòng xoáy đầu cơ phi sản xuất. Bài học ấy cho thấy, một thị trường vàng phái sinh nếu thiếu quản lý chặt chẽ sẽ tiềm ẩn rủi ro rất cao cho cả nhà đầu tư lẫn hệ thống tài chính.

Do đó, việc triển khai quỹ ETF vàng tại Việt Nam cần được xem như con dao hai lưỡi. Lợi ích là không phủ nhận, nó tạo ra sân chơi minh bạch, giúp người dân đầu tư vàng hợp pháp và có thể hỗ trợ bình ổn phần nào chênh lệch giá vàng trong nước so với thế giới. Nhưng tác dụng phụ là có thật, điển hình chính là khả năng phóng đại biến động giá khi tâm lý bầy đàn và đòn bẩy tham gia thị trường. Những gì xảy ra trên thị trường vàng quốc tế tháng 10/2025 là minh chứng sinh động. Các quỹ ETF vàng có thể đẩy giá vàng lên đỉnh cao mới, nhưng cũng có thể kéo giá rơi rất mạnh khi dòng tiền đảo chiều.

Tóm lại, ETF vàng không phải “thuốc tiên” vạn năng, mà là một công cụ hiện đại đòi hỏi vận hành cẩn trọng. Nếu được thiết kế và quản trị tốt, nó sẽ mang lại luồng sinh khí mới cho thị trường vàng Việt Nam, giúp huy động nguồn lực vàng nhàn rỗi phục vụ nền kinh tế và tạo sân chơi đầu tư văn minh. Ngược lại, nếu nóng vội áp dụng mà thiếu chuẩn bị, ETF vàng có thể trở thành “chất xúc tác” cho những cơn sốt vàng đầu cơ mới.

LH