7 tháng sau khi Luật chứng khoán 2019 được ban hành, dự thảo đầu tiên của Nghị định hướng dẫn áp dụng luật đã được đưa ra lấy ý kiên. Chúng tôi đặc biệt quan tâm đến nội dung về sở hữu nước ngoài tại các doanh nghiệp Việt Nam vì theo chúng tôi đây là quy định mang ý nghĩa lớn nhất trong công cuộc thu hút đầu tư nước ngoài tại Việt Nam. Dù rất hoan nghênh những cải tiến trong nghị định mới hướng dẫn về sở hữu nước ngoài, chúng tôi cũng không khỏi tiếc nuối vì nghị định mới vẫn chưa làm rõ nhiều vấn đề trong đó có quy định về ngành nghề có điều kiện. Dưới đây chúng tôi xin liệt kê và nêu lên quan điểm của mình về những thay đổi tích cực cũng như những vấn đề cần làm rõ trong nghị định mới này.
Một trong những sản phẩm tài chính nhận được sự quan tâm khá lớn vì hỗ trợ rất nhiều cho nhà đầu tư nước ngoài đầu tư tại Việt Nam là chứng chỉ lưu ký (DR). DR được quy định trong Luật chứng khoán nhưng NVDR tức chứng chỉ lưu ký không có quyền biểu quyết lại được quy định trong Luật doanh nghiệp. Hiện tại có 2 luồng ý kiến đối với sản phẩm này, một là đề nghị chia đều quyền biểu quyết của Tổ chức phát hành cho cả cổ đông trong nước và cổ đông nước ngoài. Ý kiến khác đề nghị không chia hoặc chỉ chia quyền biểu quyết của Tổ chức phát hành cho cổ đông trong nước mà không chia cho cổ đông nước ngoài. Theo chúng tôi, quyền biểu quyết của tổ chức phát hành có thể được chia cho cả cổ đông trong nước lẫn nước ngoài, nhưng tỷ lệ biểu quyết vẫn giới hạn ở tỷ lệ sở hữu nước ngoài của doanh nghiệp. Đây là giải pháp dễ chịu cho nhiều bên từ doanh nghiệp, nhà làm chính sách cho đến các nhà đầu tư nước ngoài muốn đầu tư vào những cổ phiếu hết room.
Một thay đổi của nghị định mới mà chúng tôi rất ủng hộ là không cho phép công ty đại chúng thiết lập tỷ lệ giới hạn sở hữu nước ngoài của riêng mình. Việt Nam đang muốn thu hút dòng vốn nước ngoài vào đầu tư nhưng trước đây chưa đưa ra những quy định rõ ràng để hỗ trợ cho việc này. Trong khi đó, ngoài một số doanh nghiệp đã mở room ngoại 100% như Công Ty CP Chứng Khoán SSI (HM:SSI), Dược Hậu Giang (HM:DHG), Domesco (DMC), đa số doanh nghiệp không muốn mở cửa hoàn toàn và thiết lập tỷ lệ sở hữu nước ngoài ở mức 49% trong điều lệ. Điều này sẽ không còn được cho phép theo quy định mới có hiệu lực từ năm tới. Chúng tôi cho rằng, thay đổi này sẽ tạo nên một sân chơi công bằng và hấp dẫn hơn cho nhà đầu tư nước ngoài.
Tuy nhiên, quy định về ngành nghề có điều kiện, theo chúng tôi vẫn chưa rõ ràng, nhất là các lĩnh vực thuộc nhóm 39.
37 lĩnh vực có điều kiện hạn chế sở hữu nước ngoài được quy định rõ là: Viễn thông, Tài chính, Quảng cáo, Xuất bản, Giáo dục, Vận tải, Nuôi trồng thủy sản, Lâm nghiệp, Sòng bạc, An ninh, Khai thác cảng (sông, biển, bầu trời), Bất động sản, Phân phối, Du lịch, Thể thao và giải trí, Vận hành chợ truyền thống, Trao đổi hàng hóa, Định giá, Thuốc lá.
Lĩnh vực 38 là nhóm các ngành và lĩnh vực kinh doanh chưa tồn tại trên lãnh thổ Việt Nam tại thời điểm Luật đầu tư có hiệu lực, tức là các ngành chưa được liệt kê trong VSIC 2018 (Vietnam Standard Industrial Classification 2018). Như vậy, đây là một cách để hạn chế các ngành nghề kinh doanh mới phát sinh.
Nhóm ngành 39 chưa rõ ràng, chưa được liệt kê cụ thể mà được phân thành 2 phương án. Phương án 1 là các ngành mà chưa cam kết đối xử quốc gia với nhà đầu tư nước ngoài theo hiệp đinh GATS WTO và pháp luật trong nước có quy định về điều kiện tiếp cận áp dụng riêng với nhà đầu tư nước ngoài. Phương án 2 giống như phương án 1 nhưng loại trừ 1 số ngành cụ thể. Tuy nhiên là ngành nào thì Nghị định không nêu rõ.
Nhìn chung, chúng tôi vẫn nhận ra những nỗ lực cải cách thị trường của chính phủ Việt Nam nhằm thu hút nhà đầu tư nước ngoài. Dù vậy, chúng tôi cho rằng nếu Việt Nam thực hiện cải cách nhanh hơn thì sẽ nắm bắt được nhiều cơ hội trong bối cảnh dòng tiền rẻ trên thế giới đang tìm kiếm những thị trường tiềm năng để chảy vào.