Mỹ, EU, Nga và Trung Quốc muốn giúp chấm dứt xung đột Israel - Hamas. Tuy nhiên, các quốc gia Trung Đông mới là những nước cần phải đẩy mạnh vì lý do nhân đạo và ngoại giao. Quốc tếQuốc gia nào có thể làm trung gian hòa giải giữa Israel và Hamas?PV • {Ngày xuất bản}Mỹ, EU, Nga và Trung Quốc muốn giúp chấm dứt xung đột Israel - Hamas. Tuy nhiên, các quốc gia Trung Đông mới là những nước cần phải đẩy mạnh vì lý do nhân đạo và ngoại giao.
| Ngoại trưởng Mỹ Blinken (trái) gặp Quốc vương Jordan ngày 13/10. Ảnh: Reuters |
Sanam Vakil, Giám đốc chương trình Trung Đông và Bắc Phi của Chatham House có trụ sở tại Anh, cho biết: “Có những lo ngại rõ ràng trên khắp Trung Đông rằng khu vực này sẽ sa lầy vào một cuộc chiến tranh rộng lớn hơn”. Chuyên gia Vakil dự báo rằng cuộc xung đột có thể lôi kéo sự tham gia của người Palestine ở những nơi khác trên lãnh thổ Israel, nước láng giềng Jordan và Ai Cập, Liban và thậm chí cả Iran. Bà Vakil nói thêm: “Các nước Arab vùng Vịnh cũng lo ngại an ninh trong nước sẽ bị ảnh hưởng bởi bạo lực gia tăng”.
Trong khi đó, đã có một số nỗ lực của cộng đồng quốc tế để hòa giải hai bên.
Khu vực phải dẫn đầu đàm phán
Nhiều quốc gia đã tuyên bố rằng họ muốn giúp tạo điều kiện thuận lợi cho việc trao trả các con tin về Israel, cung cấp hành lang nhân đạo cho thường dân Palestine đang bị bao vây và đàm phán về một lệnh ngừng bắn.
Mỹ, các quốc gia châu Âu, Nga và Trung Quốc đều cho biết họ sẵn sàng giúp đỡ. Tuy nhiên, chuyên gia Vakil lập luận, chính các nước Trung Đông phải đi đầu. Bà lưu ý: “Vai trò của Mỹ, Trung Quốc và các chủ thể quốc tế khác có thể vẫn còn đáng kể. Nhưng các nước khu vực nên dẫn đầu”.
Trên thực tế, họ phải làm vậy. Vào tháng 3 năm nay, diễn ra một sự kiện được nhiều người coi là một "bước ngoặt" ngoại giao. Trung Quốc đã làm trung gian để hai đối thủ lâu đời là Saudi Arabia và Iran xích lại gần nhau hơn. Trung Quốc nói rằng họ cũng sẽ sẵn sàng hỗ trợ trong cuộc xung đột đang diễn ra. Tuy nhiên, để làm được điều đó, Bắc Kinh thừa nhận rằng họ sẽ cần phải hợp tác với Ai Cập.
Mỹ cũng là một đối tác không thể thiếu trong bất kỳ cuộc đàm phán nào vì nước này có mối quan hệ chặt chẽ với Israel - nhưng để liên lạc được với Hamas, nước này cũng phải dựa vào các nước khác.
Ai Cập
Nước láng giềng của Israel là Ai Cập có liên quan mật thiết vì nước này có cửa khẩu biên giới mà người dân Gaza có thể sử dụng để rời khỏi lãnh thổ bị phong tỏa.
Tuần này, nhà lãnh đạo của Ai Cập, Abdel Fattah el-Sisi, nhấn mạnh cần thiết phải cho phép viện trợ nhân đạo vào Gaza. Bộ Ngoại giao Ai Cập lưu ý rằng cửa khẩu Rafah của nước này với Gaza đã mở cửa trở lại sau khi bị Israel ném bom hồi đầu tuần.
Tổ chức Y tế Thế giới, Liên hợp quốc và Hội Chữ thập đỏ Quốc tế đều cho biết họ sẵn sàng hỗ trợ nếu hành lang viện trợ nhân đạo được thiết lập.
Nhưng một điều mà Ai Cập không muốn đi qua cửa khẩu Rafah là con người. Người dân Palestine trước đây đã trốn sang Ai Cập vào năm 2008, khi Israel lần đầu tiên áp đặt lệnh phong tỏa Gaza.
Ngoại trưởng Ai Cập lưu ý hồi đầu tuần: “Ai Cập muốn mở cửa khẩu Rafah để cung cấp viện trợ nhân đạo, thực phẩm và thuốc men, nhưng sự bất ổn và xung đột lan rộng dẫn đến nhiều khó khăn hơn và nhiều người tị nạn hơn”.
Thái độ này phù hợp với quan điểm lịch sử của Ai Cập về cuộc xung đột, theo đó người Palestine và Israel phải tự giải quyết mọi việc và rằng người Palestine không nên bị buộc phải di dời và từ bỏ nhà cửa.
Ngoài ra, nhà lãnh đạo el-Sisi coi Hamas là một rủi ro an ninh. Ông coi nhóm này thân cận với một trong những đối thủ chính trị của mình là nhóm Anh em Hồi giáo, trong khi các quốc gia lân cận khác như Qatar đã thúc đẩy mối quan hệ chặt chẽ hơn với Hamas.
Tuy nhiên, tất cả những điều đó vẫn có thể thay đổi nếu tình hình ngày càng xấu đi và hàng nghìn người Gaza tìm cách vượt qua biên giới Ai Cập.
Các bệnh viện ở Gaza cho biết họ sắp hết nhiên liệu và sẽ không thể tiếp tục hoạt động. Vụ đánh bom của Israel đã san bằng toàn bộ khu vực lân cận và gần nửa triệu người dân địa phương đã phải di dời. Quân đội Israel tuyên bố họ muốn 1,1 triệu người ở phía Bắc Gaza di chuyển về phía Nam - nghĩa là hướng tới cửa khẩu biên giới Rafah và Ai Cập.
Nếu mọi việc trở nên tồi tệ hơn, Ai Cập có thể buộc phải tiếp nhận thêm người tị nạn Palestine.
Jordan
Jordan cũng giáp Israel và có lịch sử lâu dài với tư cách là nước đối thoại trong lĩnh vực này. Kể từ năm 1994, như một phần của thỏa thuận hòa bình Jordan - Israel, Jordan đã là người bảo vệ một số địa điểm linh thiêng nhất của người Hồi giáo và Cơ đốc giáo ở Jerusalem. Tuy nhiên, các nhà phân tích thừa nhận Jordan không có nhiều mối quan hệ với Hamas.
Đầu tuần này, khi khai mạc phiên họp mới của Quốc hội Jordan, Quốc vương Abdullah II nói rằng không thể có hòa bình ở Trung Đông nếu không có cơ sở của giải pháp hai nhà nước.
Giải pháp hai nhà nước có nghĩa là Israel và Palestine trở thành hai quốc gia láng giềng riêng biệt. Bất chấp thực tế là nhiều chính trị gia coi đây là một giải pháp tiềm năng, hầu hết các chuyên gia đều thừa nhận giải pháp hai nhà nước đã không khả thi trong nhiều năm nay.
Nhưng Jordan có mối quan hệ tốt với Mỹ và Quốc vương Jordan đã gặp Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken ngày 13/1. Jordan là một trong những nước đầu tiên phái máy bay chở đầy hàng viện trợ tới Ai Cập cho Gaza và trong tuần này đã quyên góp 4,3 triệu USD cho các nỗ lực của Liên hợp quốc tại Gaza.
Qatar
Qatar có một số mối quan hệ gần gũi nhất trong khu vực với Hamas. Tổ chức vũ trang Hồi giáo này duy trì một văn phòng tại Qatar và một số thủ lĩnh cấp cao của Hamas sống ở Doha.
Kể từ năm 2020, thủ lĩnh chính trị của nhóm, Ismail Haniyeh, người gốc Gaza, đã sống ở Qatar và Thổ Nhĩ Kỳ, không còn được tự do đi lại qua cửa khẩu biên giới Ai Cập.
Chỉ chưa đầy một tuần sau vụ tấn công vào Israel, hãng tin Reuters đưa tin Qatar đang cố gắng giúp đàm phán cả lệnh ngừng bắn và trao đổi con tin do Hamas bắt giữ để lấy 36 phụ nữ và trẻ em Palestine từ các nhà tù của Israel.
Qatar trước đây đã làm trung gian giữa Hamas và Israel và cũng đã giúp tổ chức các cuộc đàm phán giữa Iran và Mỹ. Một nguồn tin nói với Reuters rằng Mỹ cũng tham gia vào các cuộc đàm phán hiện tại và chúng đang tiến triển tích cực. Tuy nhiên, một nguồn tin của Israel phủ nhận điều này và nói rằng không có cuộc đàm phán nào diễn ra.
Thổ Nhĩ Kỳ
Thổ Nhĩ Kỳ, một thành viên NATO, thường xuyên ủng hộ người Palestine. Nước này cũng là nơi đặt văn phòng của Hamas và đã mời các nhà lãnh đạo cấp cao của Palestine tới Istanbul để đàm phán trong thời gian gần đây. Không giống như các đồng minh quân sự ở châu Âu và Mỹ, Thổ Nhĩ Kỳ không coi Hamas là tổ chức khủng bố.
Tuần này, Thổ Nhĩ Kỳ cũng đề nghị giúp làm trung gian hòa giải giữa Hamas và Israel.
Quan hệ Thổ Nhĩ Kỳ - Israel chỉ mới được cải thiện gần đây, dẫn đến bình thường hóa vào năm 2022. Quan hệ này đã căng thẳng kể từ năm 2010, khi lực lượng đặc biệt của Israel giết chết 10 thành viên Thổ Nhĩ Kỳ trong một đội tàu chở viện trợ tới Gaza (theo Israel là bất hợp pháp) qua đường biển.
Bất chấp mối quan hệ thân thiện, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan vẫn chỉ trích vụ đánh bom trả đũa của Israel vào Gaza. Ông Erdogan cũng chỉ trích việc Mỹ điều động tàu chiến vào khu vực.