Trong suốt hàng chục năm, bất động sản luôn là trọng tâm của mô hình kinh tế Trung Quốc. Tất cả đều đặt cược vào nhà ở.
Khi thị trường bất động sản Trung Quốc vẫn ở trong những ngày tháng tươi đẹp, bố mẹ của Gary Meng đã mua 1 căn hộ do nhà phát triển lớn nhất nước khi đó là China Evergrande (HK:3333) xây dựng. Ngay lập tức, chủ đầu tư đưa ra cho gia đình Meng 1 lời đề nghị hấp dẫn: hãy để Evergrande giúp họ quản lý tài sản.
Dường như đó là 1 thương vụ tốt đẹp với rủi ro thấp, gia đình Meng đã nghĩ vậy. Evergrande là tập đoàn tầm cỡ toàn cầu và có vai trò quan trọng cả về mặt chính trị, là cái tên số 1 trong lĩnh vực vốn là trái tim của kinh tế Trung Quốc. Kết quả là họ quyết định gửi gắm tất cả tiền tiết kiệm cho Evergrande.
Nhưng điều không ai có thể tưởng tượng ra lại xảy ra. Năm 2021, Evergrande vỡ nợ và khởi đầu cho cuộc khủng hoảng bất động sản đã khiến kinh tế Trung Quốc chao đảo. Những công ty lớn nhất cũng gục ngã. Người mua nhà mòn mỏi đợi chờ hơn 1 triệu căn hộ không biết bao giờ mới xây xong.
Mặc dù chính phủ Trung Quốc đã tung ra nhiều biện pháp hỗ trợ thị trường bất động sản, niềm tin của người tiêu dùng vẫn không được cải thiện. Không ai muốn mua nhà.
Cuộc khủng hoảng này đem đến 1 thách thức rất lớn cho các nhà lãnh đạo Trung Quốc. Mấy chục năm nay nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới đã dựa vào bất động sản để tạo ra tăng trưởng, giờ Trung Quốc đang muốn giảm bớt điều đó nhưng làm như vậy lại khiến cuộc khủng hoảng niềm tin ngày càng sâu sắc hơn. Các nhà đầu tư đang đặt ra rất nhiều dấu hỏi về tương lai của phép màu kinh tế Trung Quốc.
Các chuyên gia kinh tế, nhà đầu tư và các NHTW trên toàn thế giới đang cảnh báo nguy cơ mất ổn định tài chính và kêu gọi Bắc Kinh đối phó với khủng hoảng nhà đất. Cả IMF và World Bank đều hạ dự báo triển vọng kinh tế Trung Quốc.
Theo các chuyên gia kinh tế, Trung Quốc cần phải giảm phụ thuộc vào dòng vốn đầu tư vào những lĩnh vực như cơ sở hạ tầng và bất động sản, thay vào đó nên dựa vào người tiêu dùng.
Tuy nhiên, như Julian Evans-Pritchard, chuyên gia về Trung Quốc đang làm việc tại Capital Economics, nhận định, thách thức là rất lớn khi phải hỗ trợ đủ mạnh để ngành bất động sản có thể vượt qua giai đoạn chuyển đổi mà không thổi bùng lên bong bóng tài sản.
Cho đến nay Trung Quốc đã tung ra rất nhiều biện pháp nhưng hiệu quả thu về không được là bao. Các vụ vỡ nợ liên tiếp xuất hiện. Ước tính trên cả nước có tới 20 triệu căn hộ đã được bán nhưng chưa xây xong.
Mô hình dựa vào bất động sản
Trong suốt hàng chục năm, bất động sản luôn là trọng tâm của mô hình kinh tế Trung Quốc. Tất cả đều đặt cược vào nhà ở. Nguồn thu của các địa phương chủ yếu đến từ tiền bán đất. Các gia đình đầu tư vào căn hộ chung cư. Ngành bất động sản và những ngành liên quan tạo ra rất nhiều việc làm.
Trước khi vỡ nợ, Evergrande là câu chuyện thành công điển hình gắn liền với phép màu kinh tế Trung Quốc. Được thành lập năm 1996 bởi doanh nhân Hứa Gia Ấn, Evergrande xây nên những tòa chung cư giúp đổi mới diện mạo của rất nhiều vùng, thúc đẩy quá trình đô thị hóa của đất nước.
Các nhà phát triển bất động sản khác đã sao chép mô hình của Evergrande, biến bất động sản trở thành trụ cột đóng góp lớn nhất cho đà bùng nổ của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.
Những rắc rối bắt đầu xuất hiện từ năm 2020. Chính phủ Trung Quốc chuyển sang tập trung vào giảm nợ và yêu cầu các ngân hàng hạn chế cho vay bất động sản. Với chính sách “3 lằn ranh đỏ” nêu ra các tiêu chuẩn khắt khe, các công ty như Evergrande rơi vào tình trạng thiếu tiền mặt và tệ hơn là chuyển sang những cách làm rủi ro hơn để có thêm tiền mặt.
Evergrande tăng cường huy động tiền của khách hàng bằng cách bán căn hộ trước cả khi chúng được bắt đầu xây dựng. Ngoài ra còn quay sang huy động nhân viên đầu tư vào các chứng khoán nợ ngắn hạn nếu không muốn bị cắt thưởng. Hơn nữa còn thuyết phục những khách hàng mua căn hộ mua các sản phẩm đầu tư. Gia đình Meng được hứa hẹn mức lợi suất 8-9% từ những khoản đầu tư như vậy.
Cơn sốt vay mượn lan sang cả những ngành khác ở Trung Quốc: các công ty bảo hiểm mua khách sạn, 1 công ty giải trí mua cả xưởng phim Hollywood, tất cả đều bằng tiền đi vay. Chính phủ dễ dàng phớt lờ quả bong bóng đang hình thành bởi vì những công ty như Evergrande mang về rất nhiều tiền cho ngân sách. Trước tiên là bỏ tiền mua đất, sau đó là xây dựng những tổ hợp hoành tráng góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của địa phương, từ đó giúp các quan chức thăng tiến nhanh chóng.
Ai sẽ là người chịu thiệt?
Có rất nhiều bên đã hưởng lợi từ sự bùng nổ của thị trường bất động sản: các ngân hàng, chính quyền địa phương và cả không ít hộ gia đình. Giờ đây câu hỏi là ai sẽ đứng ra chịu thiệt hại.
Chính phủ Trung Quốc đã khẳng định người mua nhà không thể trở thành nạn nhân của nỗ lực điều chỉnh thị trường bất động sản. Dù đã vỡ nợ, Evergrande vẫn được phép tiếp tục xây 300.000 căn hộ trong năm ngoái.
Nhưng giờ đây dường như vị thế của Evergrande đã không còn quá lớn như trước. Một số lãnh đạo cấp cao, trong đó có cả Chủ tịch Hứa Gia Ấn đã bị quản thúc.
Số tiền cần bỏ ra để cứu thị trường bất động sản là quá lớn, trong khi Trung Quốc còn phải chi nhiều tiền hơn nữa cho các doanh nghiệp tư nhân và hộ gia đình để khuyến khích họ chi tiêu và vực dậy nền kinh tế bằng tiêu dùng.
Giống như gia đình Meng, Trung Quốc đã “tất tay” vào bất động sản và giờ đây đang phải trả giá. Sau nhiều thập kỷ dựa vào mô hình “vay mượn để xây”, hiện tại Bắc Kinh đang đứng trước những lựa chọn đầy khó khăn, giữa một bên là thị trường bất động sản và một bên là buộc phải hi sinh nhiều thứ để có một nền kinh tế khỏe mạnh hơn trong tương lai.
>> Những phận đời khốn khổ vì Country Garden vỡ nợ: 70.000 người bị sa thải, nhà đầu tư nguy cơ mất trắng
