Xếp hạng thị trường để làm gì?

Vietstock - Xếp hạng thị trường để làm gì?

FTSE Russell thông báo sẽ công bố Báo cáo Phân loại thị trường cổ phiếu thường niên vào thứ Ba, ngày 7/10/2025 sau khi thị trường Mỹ đóng cửa (tương đương ngày 8/10/2025 theo giờ Việt Nam). Càng gần đến kỳ hạn công bố, những kỳ vọng từ giới đầu tư ngày càng lớn. Nhưng cũng từ đây, một câu hỏi tưởng đơn giản nhưng ít người để ý bỗng xuất hiện: Xếp hạng thị trường để làm gì?

Khi giới đầu tư cần chuẩn chung để xuống tiền

Nền kinh tế thế giới từng trải qua nhiều giai đoạn thăng trầm, để rồi bước vào thời kỳ toàn cầu hóa. Một mặt, nền kinh tế toàn cầu cho phép các tổ chức tài chính đầu tư dễ dàng hơn vào thị trường quốc tế. Mặt khác, sự dễ dàng cũng kéo theo rủi ro, khi họ phải đối mặt với ma trận của thị trường vốn, nơi mỗi thị trường có quy định, cấu trúc, cũng như mức độ phát triển riêng.

Từ đây, nhu cầu về một khuôn khổ với các tiêu chí được chuẩn hóa một cách nhất quán và khách quan nảy sinh, nhằm phân loại, so sánh các thị trường vốn trên thế giới. Với MSCI và FTSE Russell tiên phong, các hệ thống phân hạng thị trường nổi lên và đóng vai trò thiết yếu của hoạt động quản lý danh mục đầu tư hiện đại, cho phép các tổ chức phân bổ vốn hiệu quả, cũng như quản lý rủi ro trên quy mô toàn cầu.

Nguồn gốc của hệ thống phân hạng thị trường bắt nguồn từ năm 1965, khi Capital International giới thiệu các chỉ số thị trường chứng khoán toàn cầu đầu tiên cho các thị trường ngoài Hoa Kỳ. Năm 1986, Morgan Stanley mua lại quyền cấp phép dữ liệu của Capital International, khai sinh ra thương hiệu MSCI (Morgan Stanley Capital International).

Trong khi đó, FTSE Group được thành lập vào năm 1995, sau đó đổi tên thành FTSE World Index vào năm 1999, và rồi chính thức đưa ra hệ thống phân loại thị trường các quốc gia vào năm 2000. Nhìn chung, các chỉ số do MSCI và đối thủ cạnh tranh là FTSE Russell xây dựng đã trở thành chuẩn chung của giới đầu tư toàn cầu ngày nay.

Điểm chung của hệ thống phân hạng là đưa các thị trường có cùng đặc điểm về kinh tế, quy mô, thanh khoản cùng khả năng tiếp cận vào một nhóm, thường là “Phát triển” (Developed), “Mới nổi” (Emerging), “Cận biên” (Frontier), hay “Độc lập” (Standalone). Các nhóm phân hạng đóng vai trò như một yếu tố đầu vào quan trọng trong việc xây dựng các chỉ số tham chiếu (benchmark indices) có ảnh hưởng lớn, như FTSE All-World hay MSCI Emerging Markets Index.

Hàng ngàn tỷ đô la Mỹ từ các quỹ đầu tư, bao gồm quỹ tương hỗ và quỹ hoán đổi danh mục (ETF), đã sử dụng các chỉ số này làm thước đo hiệu suất. Do vậy, một quốc gia được phân loại vào nhóm nào sẽ quyết định dòng vốn đầu tư quốc tế quy mô lớn có chảy vào thị trường đó hay không.

Hưởng lợi từ nâng hạng

Nâng hạng thị trường không phải là một thay đổi về danh nghĩa. Khi một thị trường vốn được nâng hạng nghĩa là nội tại thị trường đã bước lên một bậc mới. Tác động lớn sẽ được tạo ra với toàn bộ nền kinh tế và hệ thống tài chính của quốc gia, với lợi ích chính là mở khóa dòng vốn quốc tế.

Trong đó, tác động đầu tiên và có tính cơ học khi nâng hạng là làn sóng vốn thụ động. Theo báo cáo hồi tháng 6/2025 của Dragon Capital, khi chính thức được đưa vào các chỉ số như FTSE Emerging Market, lập tức các quỹ thụ động và ETF phải cân bằng danh mục đầu tư của họ tại thị trường theo tỷ trọng được phân bổ. Một dòng vốn chảy vào được đảm bảo, có thể dự đoán được, và thường diễn ra quanh giai đoạn công bố có hiệu lực.

Kế đến là làn sóng vốn chủ động, mang ý nghĩa lớn hơn trong dài hạn. Một thị trường được nâng hạng sẽ lọt vào “mắt xanh” của các quỹ chủ động và những nhà ủy thác đầu tư. Với lượng vốn lớn hơn rất nhiều so với quỹ thụ động, các quỹ chủ động sẽ phân tích, chọn lọc đầu tư vào doanh nghiệp dựa trên các yếu tố cơ bản như định giá, chất lượng quản trị, tiềm năng tăng trưởng cũng như ESG. Trường hợp của Việt Nam, HSBC từng đưa ra dự báo dòng vốn chủ động từ việc nâng hạng thành công có thể lên tới 10.4 tỷ USD; World Bank cho rằng có thể thu hút 5 tỷ USD vốn đầu tư nước ngoài; còn Dragon Capital đưa dự báo dòng vốn tích lũy tới năm 2030 có thể đạt 25 tỷ USD.

Đây là mẫu số chung ở các thị trường khác trong quá khứ. Qatar và UAE được nâng hạng từ thị trường cận biên lên mới nổi vào tháng 5/2014. Thống kê cho thấy, Qatar nhận được 2.1 tỷ USD dòng vốn đầu tư gián tiếp ròng trong năm 2014, trong khi UAE nhận được 2.15 tỷ USD vốn đầu tư từ tổ chức và nước ngoài tính đến tháng 11/2016. Ba Lan được nâng hạng lên thị trường phát triển theo tiêu chí của FTSE vào tháng 9/2018, và tỷ trọng nhà đầu tư nước ngoài đã cải thiện mạnh từ mức 56% vào trước năm 2018, lên 57% (2021), 65% (2023), và trên 67% vào năm 2024.

Không chỉ là dòng vốn, việc nâng hạng mang đến các tác động lớn hơn đến nền kinh tế. Theo GWCIndia, thanh khoản cùng độ sâu của thị trường, theo dòng vốn từ khối ngoại, sẽ được cải thiện mạnh. Nhà đầu tư mua bán cổ phiếu dễ dàng hơn, chi phí giao dịch giảm đi, cũng như biến động của thị trường trở nên không quá khó lường. Việc giảm chi phí vốn cũng cho phép các doanh nghiệp huy động vốn dễ dàng hơn, từ đây mở rộng các cơ hội kinh doanh, tạo nguồn lực đổi mới công nghệ và xây dựng cơ sở hạ tầng.

Bên cạnh đó, sự tham gia của các nhà đầu tư nước ngoài cũng mang đến những yêu cầu, tiêu chuẩn nghiêm ngặt cho doanh nghiệp, như giải trình và quản trị. Các doanh nghiệp phải tuân thủ những tiêu chuẩn cao hơn trong công bố thông tin, qua đó nâng chất lượng và tính bền vững của công ty, và rộng ra là toàn bộ thị trường.

Cuối cùng, việc nâng hạng là dấu hiệu cho một hệ thống tài chính và nền kinh tế từng bước trưởng thành. Qua đó, giúp nâng cao vị thế quốc gia, mang lại lợi thế trong các cuộc đàm phán thương mại.

Châu An