Truy cứu hình sự giao dịch ‘chui’, thị trường tiền mã hóa trăm tỷ USD ra sao?

Vietstock - Truy cứu hình sự giao dịch ‘chui’, thị trường tiền mã hóa trăm tỷ USD ra sao?

Chính phủ có nghị quyết triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam. Sau 6 tháng kể từ khi đơn vị đầu tiên được cấp phép hoạt động, mọi giao dịch tài sản mã hóa ngoài hệ thống chính thức sẽ bị xử lý.

Đưa thị trường tài sản mã hóa vào quản lý

Chính phủ vừa ban hành Nghị quyết 5/2025/NQ-CP, thiết lập khung pháp lý đầu tiên cho thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam, thời gian thí điểm là 5 năm. Theo quy định, sau 6 tháng kể từ khi đơn vị đầu tiên được cấp phép hoạt động, mọi giao dịch tài sản mã hóa ngoài các tổ chức được cấp phép sẽ bị xử lý nghiêm, thậm chí có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Nghị quyết quy định về việc triển khai thí điểm chào bán, phát hành tài sản mã hóa, tổ chức thị trường giao dịch tài sản mã hóa và cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa; quản lý nhà nước về thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam.

Việc triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa thực hiện trên nguyên tắc thận trọng, có kiểm soát, có lộ trình phù hợp với thực tiễn, an toàn, minh bạch, hiệu quả, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân tham gia thị trường tài sản mã hóa.

Một số điểm chính của nghị quyết gồm: Chỉ doanh nghiệp Việt Nam được cấp phép tổ chức sàn/kênh giao dịch; điều kiện vốn tối thiểu 10.000 tỷ đồng để được cấp phép tổ chức thị trường giao dịch tài sản mã hóa; tối thiểu 65% vốn điều lệ do tổ chức góp, trong đó trên 35% thuộc ít nhất 2 tổ chức là ngân hàng, chứng khoán, quản lý quỹ, bảo hiểm hoặc doanh nghiệp công nghệ;

Tài sản mã hóa chỉ được chào bán/phát hành cho nhà đầu tư nước ngoài; giao dịch ban đầu có giới hạn nhất định giữa nhà đầu tư nước ngoài và qua tổ chức được cấp phép; nhà đầu tư trong nước được mở tài khoản tại tổ chức được Bộ Tài chính cấp phép...

Mục tiêu rõ ràng là thận trọng, có kiểm soát, bảo vệ nhà đầu tư trong nước. Nhà nước mở cửa “có điều kiện” thị trường tài sản mã hóa chứ không tự do hóa.

Theo báo cáo mới nhất, Việt Nam nằm trong top 5 toàn cầu về mức độ chấp nhận crypto, với hơn 21 triệu người sở hữu tài sản số. Giá trị tiền crypto người Việt nắm giữ ước tính lên tới cả trăm tỷ USD.

Dự báo tác động

Với quy định vốn điều lệ 10.000 tỷ đồng (377 triệu USD), một số định chế tài chính lớn (ngân hàng, công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ, bảo hiểm hoặc liên kết giữa các định chế này) có cơ hội thành lập sàn giao dịch.

Một số công ty chứng khoán đã có sự chuẩn bị, như SSI, TCBS và VIX. Ngoài ra, các công ty có lợi thế nhờ ‘ngân hàng mẹ’ như MBS, HDBS, VPBankS cũng cho thấy khả năng tham gia thành lập pháp nhân đủ tiêu chuẩn để triển khai dịch vụ giao dịch tài sản số.

Tuy nhiên, hoạt động giao dịch chính thống có thể sẽ khởi động chậm do phải thực hiện thủ tục cấp phép, tiêu chuẩn minh bạch/báo cáo, hệ thống lưu ký, tuân thủ chống rửa tiền (AML) và xác minh danh tính (KYC)... Giai đoạn đầu là hạ tầng, kiểm định, thí điểm nhỏ lẻ.

Luật hạn chế phát hành cho nhà đầu tư nội địa có thể ngăn các dự án gọi vốn ban đầu (ICO)/token bán đại trà. Nhà đầu tư cá nhân vẫn có tài sản mã hóa “ngoài lề”, nhưng sẽ chịu rủi ro pháp lý nếu giao dịch ngoài sàn được cấp phép (có mốc xử lý sau 6 tháng theo nghị quyết).

Thời điểm hiện tại, Nghị quyết 5 mới thiết lập khung pháp lý đầu tiên cho thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam và thời gian thí điểm kéo dài 5 năm. Do vậy, có khá nhiều kịch bản cho tương lai của thị trường tài sản mã hóa.

Ông Trung Hưng, một nhà đầu tư crypto tại Hà Nội, nhận định theo kịch bản cơ sở, thị trường sẽ phát triển chậm nhưng ổn định. Chỉ có một vài sàn được cấp phép, chủ yếu là doanh nghiệp lớn hoặc liên doanh. Sản phẩm tập trung vào token hóa tài sản truyền thống, chứng chỉ token và dịch vụ cho tổ chức.

Thanh khoản ban đầu còn thấp nhưng sẽ tăng dần khi nhà đầu tư tổ chức và nước ngoài tham gia. Trong quá trình đó, các quy định sẽ được liên tục điều chỉnh dựa trên dữ liệu thí điểm.

Ở kịch bản thuận lợi, các ngân hàng và công ty chứng khoán tận dụng cơ hội, liên minh với công ty công nghệ để triển khai nền tảng lưu ký và KYC/AML hiệu quả. Nhờ đó, thị trường có thể thu hút dòng vốn nước ngoài lớn. Một số sản phẩm token hóa bất động sản, trái phiếu được triển khai trong nước. Thị trường tăng trưởng nhanh hơn kỳ vọng nhưng vẫn nằm trong khuôn khổ quản lý.

Ở kịch bản bất lợi, điều kiện vốn quá cao cùng với hạn chế phát hành cho nhà đầu tư trong nước khiến hoạt động chính thức diễn ra chậm chạp. Trong khi đó, thị trường phi chính thức (OTC) vẫn sôi động, tạo rủi ro hệ thống và áp lực pháp lý. Nhà đầu tư trong nước tiếp tục giao dịch qua sàn nước ngoài bất hợp pháp hoặc các kênh chui.

Trên thị trường chứng khoán, một số nhóm cổ phiếu được dự báo hưởng lợi từ Nghị quyết 5. Trong đó, nhóm chứng khoán như SSI, TCBS, VIX - những đơn vị đã có bước chuẩn bị cho việc tham gia thị trường tài sản số; nhóm ngân hàng, gồm TCB, MBB, VPB... có lợi thế về vốn và hệ sinh thái tài chính.

Nhóm công nghệ - hạ tầng, như FPT, CMG, CTR, VNZ - kỳ vọng hưởng lợi từ việc cung cấp nền tảng và giải pháp công nghệ. Ngoài ra, một số doanh nghiệp tiềm năng khác cũng được nhắc tới như VND, HSC, ACB, HDB, TPB, VCB, BID, CTG.

Mạnh Hà