Ngành ngân hàng thay đổi thế nào sau bốn nghị quyết chiến lược?

Vietstock - Ngành ngân hàng thay đổi thế nào sau bốn nghị quyết chiến lược?

Việt Nam đang bước vào một giai đoạn chuyển đổi sâu sắc với sự ra đời của bốn nghị quyết chiến lược mang tính bước ngoặt chỉ trong một thời gian ngắn. Trước áp lực chuyển đổi đó, với vai trò là ngành dẫn dắt nền kinh tế, hệ thống ngân hàng thương mại đang cho thấy các kế hoạch chuẩn bị quan trọng cho những định hướng thay đổi quan trọng bắt đầu từ năm tới.

Bốn nghị quyết trụ cột lần lượt được Bộ Chính trị ban hành từ cuối năm 2024 đến giữa năm 2025. Mỗi nghị quyết tập trung vào một trụ cột cải cách: Nghị quyết 57 định hướng chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo, Nghị quyết 66 tập trung cải cách thể chế pháp luật, Nghị quyết 59 về hội nhập quốc tế và Nghị quyết 68 đặt khu vực kinh tế tư nhân vào trung tâm chiến lược phát triển. Trong hệ sinh thái cải cách này, ngành ngân hàng không chỉ là đối tượng chịu tác động trực tiếp mà còn là mắt xích then chốt trong việc hiện thực hóa các mục tiêu cải cách.

Khác với giai đoạn trước đây, khi các chính sách đổi mới chủ yếu mang tính khuyến khích và thử nghiệm, giai đoạn hiện nay đánh dấu sự chuyển mình rõ nét với các chương trình hành động cụ thể, lộ trình triển khai chặt chẽ và cơ chế giám sát xuyên suốt. Ngân hàng Nhà nước (NHNN) không chỉ giữ vai trò điều phối chính sách tiền tệ, mà còn tiên phong thiết kế các khuôn khổ thực thi mới, từ pháp lý, sản phẩm cho đến hạ tầng công nghệ. Với vai trò người kiến tạo, NHNN đang dẫn dắt hệ thống ngân hàng chuyển đổi từ tư duy vận hành cũ sang mô hình hiện đại, tích hợp dữ liệu, ứng dụng công nghệ và hướng đến các chuẩn mực quản trị bền vững.

Bốn nghị quyết trọng điểm và định hướng triển khai của ngành ngân hàng

Để tạo ra sức bật cho nền kinh tế trong thập niên mới, nền kinh tế Việt Nam cần những cú hích quan trọng để có thể giúp định hình môi trường kinh tế, phát triển nguồn lực trong nước và cả việc tận dụng các nguồn lực đa dạng bên ngoài vào công cuộc phát triển kinh tế sắp tới. Các nghị quyết này đều có tác động sâu rộng và trực tiếp đến hoạt động dẫn vốn của hệ thống ngân hàng, góp phần định hình các trụ cột thể chế, công nghệ, pháp lý, hội nhập và tín dụng trong giai đoạn phát triển sắp tới.

Đầu tiên, Nghị quyết 57 xác định chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo và khoa học - công nghệ là đột phá chiến lược nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Đối với ngành ngân hàng, nghị quyết này đặt nền móng cho quá trình chuyển đổi số toàn diện, từ hạ tầng công nghệ, hệ sinh thái dữ liệu lớn (big data), ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong công tác thẩm định tín dụng và tư vấn sản phẩm dịch vụ cho khách hàng, đến thí điểm các mô hình mới như cho vay ngang hàng, tài sản số. NHNN đã cụ thể hóa Nghị quyết 57 thông qua Kế hoạch hành động tại Quyết định 1364/QĐ-NHNN ngày 5-3-2025, đồng thời phát động phong trào thi đua đổi mới sáng tạo trong toàn ngành.

Nghị quyết 59 xác định rõ định hướng hội nhập quốc tế toàn diện và sâu rộng. Đây là bước ngoặt chiến lược nhằm củng cố vị thế của Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu và nâng cao sức chống chịu của nền kinh tế. Đối với ngành ngân hàng, Nghị quyết 59 đặt ra yêu cầu chủ động thích ứng với các tiêu chuẩn tài chính - ngân hàng quốc tế (Basel III, IFRS, ESG…), tăng cường năng lực cạnh tranh của ngân hàng nội địa, và xây dựng khuôn khổ thể chế phù hợp với các cam kết quốc tế.

Nghị quyết 66 được coi là đột phá trong thể chế, với mục tiêu tháo gỡ rào cản pháp lý, nâng cao chất lượng xây dựng và thi hành pháp luật. Nghị quyết khẳng định không hình sự hóa quan hệ kinh tế và thúc đẩy hậu kiểm thay cho tiền kiểm, mở ra cơ hội cải cách sâu rộng về quy trình cấp phép, điều kiện kinh doanh và thủ tục hành chính. Đối với ngành ngân hàng, Nghị quyết 66 hỗ trợ xây dựng hành lang pháp lý bền vững hơn, đơn giản hóa các thủ tục vay vốn, đẩy mạnh số hóa quy trình tín dụng, và giảm thiểu rủi ro pháp lý khi cấp tín dụng cho doanh nghiệp.

Nghị quyết 68 xác định kinh tế tư nhân là động lực quan trọng của nền kinh tế. Về mặt tín dụng, Nghị quyết 68 đặt trọng tâm vào các định hướng: khuyến khích cho vay theo chuỗi giá trị và dòng tiền, thúc đẩy tín dụng xanh, đơn giản hóa thủ tục vay vốn và tích hợp dữ liệu giữa ngân hàng - thuế - hóa đơn điện tử. Nghị quyết cũng cho phép mở rộng khái niệm tài sản bảo đảm, chấp nhận tài sản vô hình và tài sản hình thành trong tương lai. NHNN đã cụ thể hóa tinh thần nghị quyết thông qua các quyết định hành động, đồng thời tham mưu sửa đổi Luật các tổ chức tín dụng, tích hợp cơ chế xử lý nợ xấu theo Nghị quyết 42, tạo điều kiện pháp lý thuận lợi để mở rộng cho vay với khu vực tư nhân.

Các chiến lược hành động cụ thể của từng ngân hàng

Nếu như trước đây, chính sách thường được nhìn nhận dưới góc độ định hướng vĩ mô mang tính khuyến khích, thì hiện nay, các nghị quyết mới đã chuyển hóa thành áp lực hiện hữu, đòi hỏi hệ thống ngân hàng phải biến tư duy thể chế thành hành động cụ thể. Chính phủ và NHNN không chỉ yêu cầu tuân thủ đơn thuần, mà kỳ vọng các tổ chức tín dụng trở thành lực lượng tiên phong, sáng tạo trong thực thi, đặc biệt tại những lĩnh vực chưa có tiền lệ như tín dụng xanh, cho vay theo dòng tiền, hay tích hợp dữ liệu xuyên ngành.

Tuy nhiên, hiện thực hóa các kỳ vọng đó trong bối cảnh thị trường còn nhiều thách thức không phải là điều dễ dàng. Ngành ngân hàng đang đối mặt với áp lực từ chi phí vốn cao, dư địa tăng trưởng tín dụng suy giảm, và sự cạnh tranh ngày càng lớn từ các công ty công nghệ tài chính (FinTech). Trong môi trường ấy, việc triển khai thành công các nghị quyết không còn là một chiến dịch ngắn hạn, mà là cuộc tái cấu trúc sâu rộng, đòi hỏi chuyển đổi từ tư duy đến mô hình kinh doanh. Một số ngân hàng thương mại đã chủ động đi trước, từng bước thể hiện vai trò dẫn dắt trong bối cảnh mới.

Ngay sau khi Nghị quyết 68 được ban hành, Ngân hàng ACB đã công bố gói tín dụng ưu đãi quy mô 40.000 tỉ đồng, trong đó 50% dành riêng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) với lãi suất thấp hơn thị trường từ 1,5-2%. Đáng kể nhất trong việc hưởng ứng Nghị quyết 68 có thể kể đến việc Techcombank và BIDV hợp tác với Công ty cổ phần Misa để triển khai các gói cho vay tín chấp đối với doanh nghiệp SME dựa trên dòng tiền của doanh nghiệp qua phần mềm kế toán và phần mềm bán hàng. Vietcombank không đứng ngoài cuộc, đưa ra gói tín dụng sản xuất - kinh doanh lên đến 160.000 tỉ đồng, áp dụng lãi suất chỉ từ 4,8%/năm. Trong khi đó, VPBank tập trung vào phân khúc hộ kinh doanh cá thể, phát triển hệ sinh thái CommCredit với các khoản vay lên đến 1 tỉ đồng không cần tài sản bảo đảm, đi kèm các tiện ích như phần mềm kế toán, chữ ký số và dịch vụ hóa đơn điện tử.

Những chương trình trên không đơn thuần là phản ứng chính sách, mà thể hiện chiến lược đẩy mạnh tín dụng vào khu vực tư nhân, đặc biệt là SME và hộ kinh doanh. VietinBank tăng cường khai thác kết nối dữ liệu quốc gia và số hóa quy trình cấp tín dụng, mở rộng các kênh giải ngân/trải nghiệm số cho doanh nghiệp. BIDV triển khai nền tảng SME Fast Track - một hệ sinh thái số hóa toàn diện cho doanh nghiệp nhỏ, với quy trình mở tài khoản qua eKYC, thu doanh thu bằng QR code và cấp thẻ tín dụng không cần tài sản bảo đảm.

Không chỉ dừng lại ở triển khai sản phẩm, các ngân hàng lớn đang mở rộng ra sân chơi quốc tế để đảm bảo nguồn vốn bền vững. Điển hình, tháng 9-2025 VPBank đã phát hành thành công 300 triệu đô la Mỹ trái phiếu bền vững quốc tế, cam kết toàn bộ nguồn vốn dùng cho các dự án tài chính xanh và tài chính toàn diện. Đây là cột mốc quan trọng giúp ngân hàng tiếp cận dòng vốn quốc tế, đồng thời đặt nền móng cho tiêu chuẩn ESG xuyên suốt danh mục tín dụng trong nước, tạo tiền lệ cho thị trường tài chính trong nước phát triển theo hướng bền vững.

Cùng với các ngân hàng lớn, những đơn vị quy mô vừa như OCB cũng thể hiện sự năng động trong chuyển đổi mô hình tín dụng. OCB triển khai mạnh mẽ phương thức cho vay dựa trên dòng tiền, thay vì đánh giá dựa trên tài sản như truyền thống. Trọng tâm là doanh nghiệp nhỏ, startup và mô hình tiềm năng nhưng thiếu tài sản thế chấp. Các gói vay không tài sản bảo đảm tại OCB có hạn mức đến 3 tỉ đồng, thời hạn 12 tháng, được phê duyệt linh hoạt nếu doanh nghiệp chứng minh được dòng tiền ổn định và kế hoạch kinh doanh khả thi. Một số startup có mô hình đã kiểm chứng còn được hỗ trợ vay trung - dài hạn không cần tài sản bảo đảm, với cơ chế giải ngân theo từng giai đoạn.

Bên cạnh đó, từ đầu năm 2025, NHNN chính thức yêu cầu các ngân hàng xây dựng hệ thống đánh giá rủi ro môi trường - xã hội (E&S) và báo cáo cơ cấu tín dụng xanh định kỳ. Tính đến cuối tháng 6-2025, VPBank hiện dẫn đầu hệ thống với 31.700 tỉ đồng dư nợ xanh, tăng 44,5% so với cuối năm 2024. Các ngân hàng khác như BIDV và Vietcombank cũng đã lồng ghép tiêu chí E&S/ESMS trong thẩm định và quản trị rủi ro tín dụng. Đồng thời, NHNN đang phối hợp với Bộ Tài chính để hoàn thiện cơ chế phát hành trái phiếu xanh, xây dựng cơ chế ưu đãi thuế cho doanh nghiệp phát triển dự án ESG, từng bước hình thành thị trường vốn xanh tại Việt Nam.

Những hành động kể trên cho thấy ngành ngân hàng Việt Nam đang rất sôi động để chuẩn bị cho một giai đoạn rất nhiều sự thay đổi sắp tới. Động lực tăng trưởng không còn đến từ việc mở rộng quy mô tín dụng đơn thuần, mà từ năng lực số hóa, dữ liệu, quản trị ESG, và khả năng thực thi chính sách vĩ mô một cách linh hoạt, hiệu quả. Bốn nghị quyết trụ cột vừa được ban hành không vận hành độc lập, mà tạo nên một hệ sinh thái chính sách thống nhất, buộc ngành ngân hàng phải tái cấu trúc toàn diện từ tư duy đến công nghệ, pháp lý và sản phẩm.

Lê Hoài Ân - Võ Nhật Anh