Nên hướng mục tiêu đầu tư công đến tăng trưởng dài hạn

Vietstock - Nên hướng mục tiêu đầu tư công đến tăng trưởng dài hạn

Các chuyên gia cho rằng, trong ngắn hạn, cần linh hoạt điều chuyển vốn từ các dự án chậm sang dự án sẵn sàng, xây dựng cơ chế giá và hợp đồng linh hoạt, thành lập tổ công tác đặc biệt để gỡ các điểm nghẽn.

Chỉ còn hơn ba tháng sẽ kết thúc năm 2025, nhưng tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công của TPHCM chưa đạt như kỳ vọng, vẫn thiếu bền vững, chưa “căn cơ” - như đánh giá của Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Văn Được tại Phiên họp đánh giá tình hình kinh tế - xã hội tháng 8 và bàn nhiệm vụ trọng tâm tháng 9, diễn ra chiều ngày 09/09.

Cụ thể, con số cho thấy rõ vấn đề khi 6 tháng đầu năm, tỷ lệ giải ngân đạt 43%, nhưng sau hai tháng, đến cuối tháng 8/2025, tỷ lệ này mới nhích lên 43.3%, tức là chưa tới 1%.

Theo Chủ tịch Nguyễn Văn Được, với tiến độ này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến tốc độ tăng trưởng. Từ đó, nhấn mạnh tăng tốc giải ngân đầu tư công là nhiệm vụ chính trị hàng đầu. Các sở ngành, quận huyện “phải coi giải ngân là thước đo năng lực và trách nhiệm”, đồng thời yêu cầu giải pháp cụ thể, gắn trách nhiệm cá nhân với từng dự án.

Tại hội thảo trực tuyến "Tăng tốc đầu tư công: Hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng 8.5% của TPHCM"được tổ chức sáng ngày 20/09/2025, các chuyên gia đã làm rõ thực trạng đầu tư công của TPHCM, chỉ ra những điểm nghẽn lớn trong giải ngân và đề xuất các giải pháp khả thi cho Thành phố trong giai đoạn "nước rút" cuối năm 2025.

Vấn đề không chỉ nằm ở khâu giải ngân đầu tư công

Ông Đỗ Thiên Anh Tuấn - Giảng viên, Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright chia sẻ, TPHCM là đầu tàu kinh tế cả nước, đặc biệt sau khi hợp nhất với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu. Quy mô kinh tế của thành phố mới dự kiến đạt trên dưới 3 triệu tỷ đồng trong năm nay, tương đương quy mô của cả nước Việt Nam cách đây hơn một thập niên rưỡi. Theo đó, đặt ra thách thức rất lớn về năng lực quản trị. Nếu TPHCM không đạt mục tiêu tăng trưởng 8.5%, chắc chắn sẽ ảnh hưởng lớn đến mục tiêu chung của cả nước.

Tổng vốn đầu tư công của TPHCM (mới) năm nay là hơn 151,000 tỷ đồng. Tuy nhiên, tỷ lệ giải ngân đến nay rất thấp, khoảng 43% theo kế hoạch Thủ tướng giao. Nếu tính theo kế hoạch của Hội đồng Nhân dân giao, tỷ lệ này mới chỉ đạt 36-37%.

Tỷ trọng đầu tư công của Thành phố trong tổng đầu tư xã hội chỉ khoảng 21-22%, trong khi mức trung bình cả nước là khoảng 1/3. Để đạt mục tiêu tăng trưởng cao, chúng ta cần nâng tỷ trọng này lên.

Tuy nhiên, hiệu quả sử dụng vốn đầu tư của TPHCM tốt hơn so với mặt bằng chung cả nước. Theo kịch bản tích cực nhất, nếu giải ngân hết 100% vốn đầu tư công với hiệu quả sử dụng vốn được cải thiện (ICOR ở mức 3.07), thành phố có thể đạt mức tăng trưởng 8.5%. Tuy nhiên, nếu chỉ giải ngân được 80% hoặc hiệu quả vốn kém hơn (ICOR tăng lên 3.5 hoặc 4), mục tiêu này sẽ không thể đạt được.

Vấn đề không chỉ nằm ở khâu giải ngân mà còn tồn tại ở cả các khâu hoạch định và phân bổ nguồn lực. Nhiều tiêu chí trong quản lý đầu tư công như lựa chọn dự án, quản trị rủi ro, điều phối vùng... đều đang ở mức yếu.

Lý do tốc độ giải ngân đầu tư công TPHCM chậm hơn cả nước

Ở góc nhìn vĩ mô và thể chế, ông Trần Đình Thiên - Nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho rằng, tốc độ giải ngân của TPHCM chậm hơn cả nước là điều hợp lý, bởi cấu trúc của Thành phố sau hợp nhất đã phức tạp hơn rất nhiều. Những khó khăn, trói buộc của TPHCM cũng là những trói buộc chung của cả nước, bắt nguồn từ thể chế chung như Luật Đất đai, Luật Đấu thầu, Luật Đầu tư công...

Theo ông Thiên, cần nhìn nhận việc này không phải là một khuyết điểm hay sự thiếu nỗ lực của thành phố, mà chủ yếu do các yếu tố khách quan. Về mục tiêu tăng trưởng 8.5%, việc dồn sức giải ngân đầu tư công trong 3 tháng cuối năm có thể không hiệu quả cao và gây ra hệ lụy. Thay vào đó, nên chuyển một phần nỗ lực sang năm sau để đạt được sự tăng trưởng vừa cao, vừa hiệu quả.

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Đinh Hồng Kỳ - Chủ tịch Hiệp hội Xây dựng TPHCM, Chủ tịch Hội doanh nghiệp xanh TPHCM cho rằng, độ giải ngân chậm gây ra tác động nghiêm trọng. Thiếu động lực tổng cầu khiến vốn vào nền kinh tế bị đình trệ, làm suy yếu kỳ vọng và kế hoạch sản xuất kinh doanh. Hạ tầng chậm kéo theo sự đình trệ của các ngành liên quan như xây dựng, bất động sản. Chi phí logistics và vận tải tăng do hạ tầng chưa hoàn thiện, làm giảm sức cạnh tranh của ngành xuất khẩu. Năng lực thông quan trì trệ, chi phí cao tác động ngành logistics và dịch vụ đô thị. Các hạ tầng công cộng như trường học, bệnh viện, công viên chậm đưa vào sử dụng khiến các ngành dịch vụ không thể phát triển làm ảnh hưởng ngành bán lẻ và dịch vụ. Các dự án chính quyền số gắn với đầu tư công bị đình trệ cũng gây áp lực cản trở chuyển đổi số. Quan trọng nhất là niềm tin của giới doanh nghiệp đối với sự lãnh đạo và bộ máy chính quyền Thành phố bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Cần có nhiều giải pháp đồng bộ để tháo gỡ điểm nghẽn đầu tư công

Ông Trần Văn Bích - Trưởng phòng Nghiên cứu phát triển Kinh tế, Viện Nghiên cứu Phát triển TPHCM (HIDS) chia sẻ, thời gian qua, Thành phố đã triển khai quyết liệt 7 nhóm giải pháp, bao gồm: Giám sát chặt chẽ các dự án lớn, tăng cường giải phóng mặt bằng, cải cách hành chính, rà soát phân bổ vốn, yêu cầu chủ đầu tư bám sát tiến độ, và tăng cường chỉ đạo quyết liệt từ người đứng đầu.

Tuy nhiên, Thành phố cũng xác định có 4 điểm nghẽn chính:

1. Thể chế, pháp luật: Việc chậm ban hành các nghị định hướng dẫn luật gây ảnh hưởng đến tiến độ.
2. Sắp xếp đơn vị hành chính: Quá trình sáp nhập và chuyển đổi sang mô hình chính quyền hai cấp cần thời gian để hoàn thiện pháp lý và bộ máy.
3. Công tác lập kế hoạch: Vẫn còn nhiều đơn vị chưa hoàn thành kế hoạch giải ngân vốn.
4. Tổ chức thực hiện dự án: Vướng mắc trong giải phóng mặt bằng, di dời hạ tầng kỹ thuật và đặc biệt là thiếu hụt nguồn cung vật liệu xây dựng (cát, đá, đất) cho các dự án lớn.

Để tháo gỡ, cần có những giải pháp đột phá về thể chế, trao quyền tự quyết, tự chịu trách nhiệm thực sự cho địa phương và có cơ chế bảo vệ những người dám nghĩ, dám làm.

Các chuyên gia cho rằng, trong ngắn hạn, cần linh hoạt điều chuyển vốn từ các dự án chậm sang dự án sẵn sàng, xây dựng cơ chế giá và hợp đồng linh hoạt, thành lập tổ công tác đặc biệt để gỡ các điểm nghẽn.

Trong dài hạn, cần cải cách thể chế toàn diện, chuẩn hóa cơ chế giải phóng mặt bằng, tạo quỹ đất sạch đi trước một bước, và quan trọng nhất là thay đổi tư duy, đặt hiệu quả và chất lượng dài hạn lên trên mục tiêu giải ngân bằng mọi giá.

Cát Lam