Vì áo vàng và cổ phiếu đang cùng nhau tăng giá?

Vietstock - Vì áo vàng và cổ phiếu đang cùng nhau tăng giá?

Một nghịch lý thị trường đang diễn ra trước mắt các nhà đầu tư toàn cầu: Vàng đang tăng giá mạnh như thời kỳ 1979, trong khi cổ phiếu bùng nổ như năm 1999. Điều này tạo ra một tình huống bất thường, bởi hai giai đoạn lịch sử này hoàn toàn đối lập - 1979 là thời kỳ lạm phát phi mã và bất ổn địa chính trị, còn 1999 là thời hoàng kim của cơn sốt dotcom và ổn định kinh tế tương đối.

Đa số chuyên gia cho rằng vàng đang tăng giá giữa làn sóng chứng khoán bùng nổ vì nhà đầu tư tìm kiếm công cụ phòng ngừa rủi ro trước bất ổn chính sách, đặc biệt tại Mỹ. Tuy nhiên, giải thích này ngụ ý rằng giới đầu tư toàn cầu đang mắc phải một mâu thuẫn nhận thức lớn - vừa hoàn toàn tin tưởng vào tiềm năng AI thúc đẩy cổ phiếu Mỹ, vừa thận trọng tích trữ vàng.

Hơn nữa, nếu mục tiêu là phòng ngừa rủi ro, việc lựa chọn vàng dường như kỳ lạ. Tại sao không sử dụng các công cụ bảo vệ trực tiếp hơn như quyền chọn bán đang có mức giá tương đối thấp?

Một lý giải thuyết phục hơn cho sự song hành giữa vàng và cổ phiếu: Tiền đang quá nhiều. Chính phủ và ngân hàng trung ương đã bơm hàng ngàn tỷ USD kích thích kinh tế trong và sau đại dịch. Phần lớn số tiền này vẫn đang lưu thông trong hệ thống và tiếp tục thúc đẩy xu hướng tăng giá trên nhiều loại tài sản.

Số liệu cho thấy lượng tiền người Mỹ nắm giữ trong các quỹ thị trường tiền tệ đã tăng vọt sau đại dịch, hiện đạt 7.5 ngàn tỷ USD, cao hơn 1.5 ngàn tỷ USD so với đường xu hướng dài hạn.

Mặc dù Fed tuyên bố chính sách của họ là "thắt chặt nhẹ", thực tế lãi suất danh nghĩa vẫn thấp hơn tốc độ tăng trưởng GDP danh nghĩa, duy trì điều kiện tài chính dễ dàng. Chính phủ Mỹ đang góp phần vào tình trạng này với mức thâm hụt ngân sách cao nhất trong các nước phát triển. Theo phương trình Kalecki-Levy, mặt trái của thâm hụt lớn của Chính phủ chính là thặng dư lớn của khu vực tư nhân.

Thanh khoản cũng phụ thuộc vào khẩu vị rủi ro. Các nhà đầu tư càng lạc quan về triển vọng tài sản tài chính, họ càng sẵn sàng đổ tiền vào thị trường. Trong những năm gần đây, hộ gia đình Mỹ đã tăng cường đầu tư vào cổ phiếu và các tài sản rủi ro khác, được tiếp thêm niềm tin bởi sự hỗ trợ thống nhất từ Chính phủ và ngân hàng trung ương.

Trong những năm qua, nhà đầu tư đã quen với việc Chính phủ và ngân hàng trung ương sẽ "ra tay cứu thị trường" mỗi khi có khủng hoảng (như đại dịch COVID-19, khủng hoảng tài chính 2008). Điều này tạo ra tâm lý đầu tư táo bạo hơn vì họ tin rằng nhà nước sẽ không để thị trường sụp đổ. Khi nhà đầu tư ít lo sợ về rủi ro giảm giá, họ sẵn sàng đổ nhiều tiền hơn vào thị trường, tạo ra dòng tiền dồi dào và đẩy giá cả tăng cao.

Cùng với đó, việc đầu tư vào thị trường tài chính đã trở nên dễ dàng chưa từng thấy nhờ các ứng dụng giao dịch trên điện thoại (như Robinhood, TD Ameritrade) và các sản phẩm đầu tư không mất phí giao dịch. Những công cụ này giúp hàng triệu người dân bình thường có thể nhanh chóng đưa tiền vào thị trường chỉ với vài cú chạm màn hình, tạo thêm dòng tiền mới đổ vào các tài sản tài chính.

Dòng thanh khoản dồi dào giải thích mối liên hệ bất thường giữa giá vàng và cổ phiếu. Về mặt lịch sử, hai loại tài sản này hầu như không có tương quan. Trong cơn sốt vàng những năm 1970, thị trường chứng khoán gần như đứng yên; trong thời kỳ bùng nổ cổ phiếu thập niên 1990, giá vàng lại giảm. Nhưng giờ đây, cả hai đang cùng nhau tăng giá trên làn sóng thanh khoản dư thừa.

Xu hướng đầu tư vàng đã thay đổi đáng kể, đặc biệt từ sau năm 2022 khi Mỹ "vũ khí hóa" đồng đô la thông qua các lệnh trừng phạt Nga, khiến nhiều ngân hàng trung ương bắt đầu tích trữ vàng để giảm phụ thuộc vào USD.

Hiện nay, có lý do để lo ngại khi trọng tâm của hoạt động mua vàng đã chuyển từ các ngân hàng trung ương sang quỹ ETF. Tỷ trọng ETF trong tổng cầu vàng đã tăng gấp chín lần trong năm nay, lên gần 20%. Quý 3/2025 ghi nhận lượng tiền đổ vào các quỹ ETF vàng đạt mức cao nhất trong lịch sử.

Điều này báo hiệu vàng đang trở thành công cụ đầu cơ nhiều hơn là tài sản trú ẩn an toàn truyền thống, tạo ra nguy cơ biến động mạnh nếu tâm lý thị trường đột ngột thay đổi.

Các lý giải thông thường về hiện tượng vàng và cổ phiếu AI cùng tăng giá đang bỏ qua nhiều tín hiệu giá quan trọng trên thị trường.

Chẳng hạn, nhiều người cho rằng vàng tăng do lo ngại "đồng đô la mất giá". Lý giải này có thể hợp lý trong dài hạn, nhưng không thể giải thích tại sao vàng đang có năm tăng trưởng mạnh nhất kể từ 1979 trong khi đồng USD vẫn ổn định trong những tháng gần đây.

Ngoài ra, các chỉ báo thị trường khác không hề phản ánh những lo ngại như thời kỳ 1970. Nếu lạm phát thực sự là mối quan tâm lớn, điều này sẽ thể hiện qua lợi suất trái phiếu dài hạn cao và giá tăng của các công cụ phòng ngừa lạm phát như trái phiếu TIPS. Nhưng hiện tại, thị trường trái phiếu lại cho thấy nhà đầu tư dự đoán lạm phát sẽ duy trì dưới 2.5% trong dài hạn - một mức khá ổn định

Đồng thời, các hàng hóa thông thường không được coi là công cụ phòng ngừa như bạc và bạch kim cũng đang tăng mạnh. Các tài sản rủi ro cao - đối lập hoàn toàn với tài sản an toàn - cũng tăng giá đáng kể, bao gồm các quỹ ETF đòn bẩy, cổ phiếu công nghệ không lợi nhuận và trái phiếu doanh nghiệp chất lượng thấp.

Fed dường như đang phớt lờ lạm phát giá tài sản. Tuy nhiên, nếu lạm phát tiêu dùng tiếp tục tăng tốc và ngân hàng trung ương buộc phải thắt chặt chính sách tiền tệ, nhiều nhà đầu tư có thể phải đối mặt với bất ngờ khó chịu. Những người mua vàng như một công cụ phòng ngừa rủi ro sẽ phát hiện ra nó không đóng vai trò như mong đợi, khi kim loại quý này giảm giá cùng với cổ phiếu công nghệ AI.

*Bài viết thể hiện quan điểm của Ruchir Sharma trên Financial Times

Vũ Hạo (Theo FT)