Góp ý hoàn thiện hành lang pháp lý cho hợp tác PPP trong đổi mới sáng tạo

Vietstock - Góp ý hoàn thiện hành lang pháp lý cho hợp tác PPP trong đổi mới sáng tạo

Dự thảo Nghị định hợp tác công tư (PPP) trong khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số do Bộ Tài chính xây dựng đang thu hút sự quan tâm lớn. Đây được kỳ vọng là công cụ pháp lý quan trọng thúc đẩy đổi mới mô hình tăng trưởng và phát triển bền vững.

Hợp tác công - tư: Động lực mới trong đổi mới sáng tạo

Ngày 21/06, Bộ Tài chính tổ chức Hội nghị lấy ý kiến về Dự thảo Nghị định quy định cơ chế hợp tác công tư (PPP) trong lĩnh vực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng khẳng định đây là nhiệm vụ chính trị quan trọng, nhằm thực hiện hóa các định hướng lớn tại Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị.

Theo người đứng đầu Bộ Tài chính, dù đã có Luật PPP, nhưng chưa đủ cơ sở để triển khai hiệu quả mô hình này trong lĩnh vực khoa học công nghệ. Lý do chính là thiếu cơ chế linh hoạt, quy trình phức tạp, chưa có ưu đãi phù hợp và quan trọng nhất là niềm tin của các nhà đầu tư tư nhân chưa được củng cố.

Dự thảo lần này mở rộng định nghĩa hợp tác công - tư, đưa thêm nhiều hình thức ngoài Luật PPP, bổ sung ưu đãi vượt trội và phân cấp mạnh mẽ để đảm bảo tính linh hoạt, phù hợp đặc thù. Việc lựa chọn nhà đầu tư cũng được mở rộng với các hình thức như chỉ định, đấu thầu rộng rãi, đàm phán cạnh tranh và lựa chọn trong trường hợp đặc biệt.

Đáng chú ý, dự thảo cũng nêu cơ chế chia sẻ rủi ro cũng được nhấn mạnh. Cụ thể, trong 3 năm đầu vận hành, nếu doanh thu của nhà đầu tư thấp hơn so với phương án tài chính đã được phê duyệt thì Nhà nước sẽ bù 100% phần chênh lệch. Nếu doanh thu giảm sâu dưới 50%, nhà đầu tư có thể chấm dứt hợp đồng và được Nhà nước thanh toán toàn bộ chi phí đã đầu tư.

Gỡ nút thắt thể chế, khơi thông dòng vốn đầu tư tư nhân

Theo ông Phạm Thy Hùng - Phó Cục trưởng Cục Quản lý đấu thầu (Bộ Tài chính), một điểm mới của dự thảo là cho phép sử dụng tài sản công để liên doanh, liên kết, đồng thời phân cấp thẩm quyền phê duyệt cho các đơn vị sự nghiệp công lập thay vì Bộ trưởng hay Chủ tịch UBND tỉnh như hiện nay. Điều này nhằm rút ngắn thời gian, đơn giản thủ tục và tăng tính chủ động.

Về nguồn tài chính, ngoài ngân sách nhà nước, các quỹ khoa học công nghệ, dự thảo cũng quy định rõ cơ chế tài trợ nghiên cứu, khuyến khích đóng góp từ các tổ chức, cá nhân và doanh nghiệp tư nhân. Ngoài ra, các tổ chức quốc tế như WB, ADB cũng có thể tham gia đồng tài trợ cho các dự án nghiên cứu, đổi mới sáng tạo có tiềm năng thương mại hóa cao.

Đặc biệt, mô hình hợp tác ba bên giữa Nhà nước - nhà trường - doanh nghiệp được coi là điểm nhấn. Theo đó, Nhà nước đóng vai trò điều phối chiến lược và đảm bảo quyền sở hữu trí tuệ; cơ sở giáo dục và viện nghiên cứu sẽ thực hiện nghiên cứu, còn doanh nghiệp cung cấp tài chính, nhân lực và dữ liệu.

Tóm lại, đại diện Bộ Tài chính nêu 4 định hướng lớn xây dựng Nghị định. Thứ nhất, mở rộng, bổ sung thêm các hình thức hợp tác công tư khác ngoài các hình thức đã được quy định trong Luật PPP, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công. Với mỗi hình thức hợp tác, Nghị định cũng định hướng các nhóm sản phẩm, dịch vụ và các chủ thể thực hiện phù hợp tạo điều kiện thuận lợi khi áp dụng.

Thứ hai, quy định cụ thể cơ chế, chính sách ưu đãi, hỗ trợ, bảo đảm đầu tư vượt trội.

Thứ ba, phân cấp mạnh mẽ, đơn giản tối đa quy trình, rút ngắn thủ tục, tinh gọn nội dung cho phù hợp với đặc thù của khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, tạo điều kiện triển khai nhanh, linh hoạt, hiệu quả.

Thứ tư, quy định rõ trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức chủ trì và các nhà đầu tư: bảo đảm tính minh bạch, hiệu quả và kiểm soát rủi ro trong tổ chức thực hiện.

Nỗ lực từ thể chế đến thực tiễn để Nghị định "đi vào đời sống"

Tại Hội nghị, đại diện nhiều bộ ngành và doanh nghiệp lớn như Viettel, VNPT, FPT (HM:FPT), CMC (HM:CMG), Vingroup (HM:VIC)... đã cơ bản đồng thuận với mục tiêu của Nghị định. Các ý kiến đều nhấn mạnh việc cần tháo gỡ những vướng mắc pháp lý trong quản lý tài sản công, nhất là tài sản khoa học công nghệ - vốn rất khó định giá.

Tuy thống nhất về mặt chủ trương, nhiều đại biểu cũng thẳng thắn nêu những thách thức lớn khi thực thi. Một trong những thách thức lớn nhất là định giá tài sản khoa học công nghệ - vốn có nhiều yếu tố vô hình như sáng chế, kết quả nghiên cứu, công nghệ nền tảng.

Có những vụ việc về định giá sai có thể dẫn đến hậu quả lớn, cả về pháp lý lẫn niềm tin xã hội. Do đó, việc minh bạch và chuẩn hóa phương pháp định giá là yêu cầu then chốt.

Ngoài ra, nhiều đại biểu đề xuất mô hình linh hoạt như: Nhà nước thuê lại hạ tầng nghiên cứu do tư nhân đầu tư; hoặc Nhà nước đầu tư và thuê DN vận hành. Các mô hình viện nghiên cứu hỗn hợp, DN đầu tư và nhà nước tài trợ nhiệm vụ nghiên cứu cũng được đánh giá cao về tính thực tiễn.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng yêu cầu Cục Quản lý đấu thầu tiếp thu tối đa ý kiến các bên để đảm bảo tính khả thi, minh bạch và đồng bộ với các luật như Luật Ngân sách, Luật PPP, Luật Khoa học và Công nghệ, Luật Công nghệ số…

"Bộ Tài chính xác định đây là nhiệm vụ quan trọng, cấp bách, thể hiện trách nhiệm chính trị của Bộ trong việc hiện thực hóa đường lối của Đảng về đổi mới mô hình tăng trưởng, cải cách cơ chế tài chính, nhanh chóng đưa khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số thực sự trở thành động lực trung tâm của tăng trưởng kinh tế và phát triển bền vững đất nước. Ban Chỉ đạo Trung ương và đồng chí Tổng Bí thư đã chỉ đạo khẩn trương xây dựng Nghị định này để tạo hành lang pháp lý rõ ràng, thúc đẩy hợp tác giữa nhà nước, DN và các trung tâm nghiên cứu. Đây là bước đi quan trọng để tháo gỡ những hạn chế còn tồn tại trong quan hệ giữa nhà nước và doanh nghiệp trong lĩnh vực này" - Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh.

Huy Khải