Vietstock - Mục đích nới biên độ tỷ giá
Ngân hàng Nhà nước (NHNN) hôm 17-10-2022 đã quyết định điều chỉnh biên độ tỷ giá giao ngay đô la Mỹ/tiền đồng từ mức ±3% lên ±5%, có hiệu lực ngay cùng ngày. Bối cảnh của động thái này, cũng như NHNN cho biết, là xu hướng thắt chặt chính sách tiền tệ, tăng lãi suất của Fed (Ngân hàng trung ương Mỹ) và các ngân hàng trung ương trên thế giới.
Đồng thời, cũng cần nhận thức được thêm một bối cảnh nữa đằng sau động thái này của NHNN là sự liên tục chạm trần tỷ giá của tỷ giá đô la Mỹ/tiền đồng tại các ngân hàng thương mại trong thời gian gần đây, cho thấy hoặc biên độ tỷ giá, hoặc bản thân tỷ giá trung tâm do NHNN công bố hàng ngày, đã không còn phù hợp với biến động tỷ giá hiện nay.
Sự không còn phù hợp này cũng sẽ hoặc là dẫn đến sự bùng phát của thị trường ngoại tệ “chợ đen” khi ngân hàng thương mại không thể nâng cao giá mua/bán đô la Mỹ quá mức mà thị trường đòi hỏi, hoặc sẽ dẫn đến việc “lách luật” của ngân hàng thương mại, tiến hành mua/bán với giá cao hơn giá trần, làm cho việc quy định biên độ tỷ giá trở nên vô nghĩa.
Tỷ giá trung tâm của NHNN tuy được xây dựng dựa trên sự tham chiếu tỷ giá của một rổ tiền, nhưng nó vẫn không hoàn toàn khách quan bởi vẫn chứa đựng các yếu tố chủ quan gồm “các cân đối kinh tế vĩ mô và tiền tệ phù hợp với mục tiêu chính sách tiền tệ (của NHNN)”.
Để cải thiện tính khách quan, tính thị trường cho tỷ giá ngân hàng, NHNN áp dụng biên độ tỷ giá. Do được biến động trong một phạm vi nhất định giữa giá sàn và trần (dựa trên tỷ giá trung tâm và biên độ tỷ giá) nên tỷ giá ngân hàng gần với tỷ giá thị trường, tỷ giá “chợ đen” hơn so với tỷ giá trung tâm. Biên độ tỷ giá càng lớn thì mức chênh lệch của tỷ giá ngân hàng với tỷ giá thị trường/chợ đen càng nhỏ, đặc biệt những lúc căng thẳng tỷ giá.
Trong bối cảnh tỷ giá có xu hướng gia tăng do Fed tăng lãi suất và việc can thiệp bán đô la Mỹ cũng như nâng lãi suất tiền đồng của NHNN không có nhiều tác dụng trong việc chặn đà tăng này, NHNN chắc chắn đã phải đi đến quyết định “lỏng cương” với tỷ giá.
Nhưng do bị ràng buộc bởi yêu cầu “ổn định vĩ mô”, NHNN cũng không thể điều chỉnh quá mạnh tỷ giá trung tâm dù cần thiết, bởi có thể bị thị trường nhìn nhận như một hành động “phá giá” tiền đồng – một từ “húy” và nhạy cảm đối với nhiều người.
Do vậy, cách tốt nhất để tỷ giá đô la Mỹ/tiền đồng vượt ra ngoài khuôn khổ trói buộc của cơ chế tỷ giá trung tâm và biên độ tỷ giá trước đó, là điều chỉnh biên độ tỷ giá, chứ không phải tỷ giá trung tâm.
Tỷ giá tại ngân hàng thương mại có tăng mạnh thêm, ví dụ, 1% chủ yếu bởi nới biên độ sẽ là dễ giải thích (do cung cầu thị trường), dễ được chấp nhận và cũng dễ được thực hiện hơn là tăng tỷ giá trung tâm thêm 1% trong khi lại giữ nguyên biên độ tỷ giá.
Nâng biên độ tỷ giá chắc chắn sẽ mở đường cho tỷ giá ngân hàng tiếp tục tăng hơn đáng kể so với hiện nay trong các tháng tới mà không cần phải phụ thuộc quá nhiều vào tỷ giá trung tâm.
Nhờ đó, NHNN một mặt không còn phải bận tâm chạy theo thị trường hàng ngày và “đau đầu” với việc đặt tỷ giá trung tâm bao nhiêu là phù hợp để vừa không trói tay quá mức ngân hàng thương mại hoặc dẫn đến các hành vi lách luật, vừa vẫn không làm thị trường bị sốc hoặc hoảng loạn nếu tăng quá mạnh, chẳng hạn 1% thay vì chỉ vài (chục) đồng/ngày như vẫn diễn ra cho đến nay.
Mặt khác, NHNN không còn phải tự làm khó mình thêm nữa với nghĩa vụ phải bán ra đô la Mỹ để can thiệp khi tỷ giá ngân hàng căng thẳng, chạm trần tỷ giá, đơn giản bởi tỷ giá bán can thiệp của NHNN có thể đặt cao hơn trong biên độ tỷ giá cao hơn so với trước đây mà không gây ra mấy thắc mắc, “tâm tư” gì cho hệ thống ngân hàng. Tỷ giá bán của NHNN càng cao thì nhu cầu/cơ hội mua đô la Mỹ của ngân hàng thương mại từ NHNN đương nhiên càng giảm đi, giúp ngăn cản sự cạn kiệt thêm nhanh chóng dự trữ ngoại hối quốc gia vốn đã giảm rất mạnh trong mấy tháng gần đây.
Nhìn chung, việc nâng mạnh biên độ tỷ giá như hôm 17-10 cũng tương đương với một bước đi đáng kể tiến đến gần hơn với chính sách tỷ giá thả nổi có kiểm soát tương tự như ở nhiều nước khác, thay vì chính sách tỷ giá neo gắn tiền đồng với đô la Mỹ (chính sách tỷ giá ổn định) mà Việt Nam nỗ lực theo đuổi suốt bao năm qua cho đến nay dù thường xuyên dẫn đến các đợt căng thẳng về tỷ giá và vẫn không tránh được xu hướng phải “phá giá” tiền đồng đáng kể qua từng năm.
Phan Minh Ngọc
