Sàn giao dịch tiền số quốc tế vận hành ra sao?

Vietstock - Sàn giao dịch tiền số quốc tế vận hành ra sao?

Từ những khái niệm xa lạ và phi chính thống, Bitcoin và các đồng tiền kỹ thuật số khác nhanh chóng trở thành loại tài sản được hàng triệu người quan tâm, dẫn đến sự ra đời và phát triển mạnh mẽ của các sàn giao dịch tiền số. Chúng là gì?

Sàn giao dịch tiền số là các nền tảng trung gian giúp người dùng mua bán, trao đổi các loại tài sản kỹ thuật số như Bitcoin, Ethereum, Tether… Các sàn đóng vai trò là cầu nối giữa người mua và người bán, đồng thời cung cấp thanh khoản, đảm bảo an toàn giao dịch và thu phí từ mỗi lệnh khớp thành công.

Những cái tên lớn nhất trong ngành này hiện có Binance, Coinbase, Kraken, OKX hay Bybit. Ngoại trừ Coinbase đã là một công ty niêm yết tại Mỹ (NASDAQ), hầu hết các sàn tiền số đều do công ty tư nhân điều hành, hoạt động toàn cầu với quy mô hàng triệu người dùng. Trên thế giới, không có bất kỳ sàn tiền số lớn nào thuộc sở hữu và do cơ quan chính phủ vận hành.

Một đặc điểm nổi bật của thị trường tiền số là khối lượng giao dịch hợp đồng tương lai (derivatives) thường lớn gấp nhiều lần so với mua bán giao ngay (spot). Điều này cho thấy tính đầu cơ cao trong thị trường tài sản kỹ thuật số, theo đó phần nào lý giải vì sao các sàn như Binance hay Bybit lại dành sự tập trung lớn vào các sản phẩm phái sinh, có tính đòn bẩy cao.

Tập trung và phi tập trung

Trên thực tế, các sàn có thể phân thành 2 loại chính, bao gồm sàn tập trung và sàn phi tập trung.

Các sàn giao dịch lớn như Binance, Coinbase đều là các sàn tập trung (CEX - Centralized Exchange), tức là người dùng cần tạo tài khoản, nạp tiền và tài sản vào ví của sàn, sau đó mới có thể thực hiện giao dịch. Sàn sẽ kiểm soát tài sản và các dữ liệu liên quan khác của người dùng.

Các sàn tập trung vận hành như một công ty công nghệ tài chính. Họ xây dựng hệ thống khớp lệnh, lưu trữ dữ liệu giao dịch, đảm bảo an ninh mạng và cung cấp giao diện người dùng thân thiện. Đổi lại, họ thu phí từ người dùng dựa trên mỗi giao dịch.

Trong khi đó, sàn phi tập trung (DEX - Decentralized Exchange) là nơi hoạt động mua bán tiền số diễn ra trực tiếp giữa những người tham gia, thông qua các hợp đồng thông minh trên blockchain mà không cần một bên trung gian nắm giữ tài sản. Một số sàn phi tập trung lớn có thể kể đến như Uniswap và PancakeSwap.

Thuế khi tham gia thị trường tiền số?

Dù quen thuộc với tên gọi “tiền số”, hầu hết các quốc gia đều coi tiền số là một loại tài sản chứ không phải tiền tệ. Do đó, lợi ích tài chính thu được từ hoạt động giao dịch, chuyển nhượng tiền số được xem xét như khoản lợi nhuận vốn (capital gain) để tính thuế, hoặc cũng có thể xem đó như một nguồn thu nhập chịu thuế.

Đến nay, chưa có quy chuẩn toàn cầu nào về vấn đề thu thuế liên quan đến các giao dịch tiền số, bởi lịch sử non trẻ của loại tài sản này. Một số chính phủ ngày càng nhận thức cao hơn về việc cần thiết phải quản lý tiền số, trong khi đó, một số bên đưa ra những chính sách hấp dẫn về thuế để thu hút dòng chảy vốn và nhân lực trong các lĩnh vực liên quan đến tiền số.

Theo thông tin từ Coinbase, đối với thị trường Mỹ, số tiền bạn kiếm được từ tiền số sẽ bị đánh thuế ở các mức khác nhau, có thể dưới dạng lãi vốn hoặc thu nhập, tùy thuộc vào nguồn gốc và thời gian bạn nắm giữ chúng. Người nộp thuế có nghĩa vụ báo cáo về các giao dịch bán, giao dịch chuyển đổi, các khoản thanh toán, thu nhập liên quan đến tiền số cho Sở Thuế vụ (IRS) và cơ quan thuế cấp tiểu bang (nếu có).

Cụ thể hơn, lợi nhuận thu được từ tiền số với thời gian nắm giữ trong vòng 1 năm hoặc ít hơn sẽ chịu thuế theo mức thu nhập thông thường (từ 10-37%), trong khi tiền số nắm giữ lâu hơn 1 năm sẽ đủ điều kiện để hưởng mức thuế suất dành cho lãi vốn dài hạn ở các mức 0%, 15% hoặc 20%.

Trong khi đó, tại Singapore, tiền số không bị đánh thuế lãi vốn. Điều này khiến Đảo quốc Sư tử trở thành môi trường thuận lợi cho các nhà đầu tư cá nhân và tổ chức, theo thông tin từ TokenTax.

Tại Việt Nam, Bộ Tài chính mới đây đã đề xuất quy định áp thuế 0.1% trên mỗi giao dịch tài sản số được thực hiện trên các sàn giao dịch được quản lý minh bạch. Cách tính thuế này tương đồng với quy định đang áp dụng cho hoạt động chuyển nhượng chứng khoán.

Việc cơ quan quản lý nỗ lực đưa tài sản số vào diện chịu thuế được xem là bước đi cần thiết nhằm chuẩn bị cho sự ra đời các sàn giao dịch được cấp phép. Hiện nay, một số tổ chức tài chính trong nước - từ ngân hàng MBBank cho đến các công ty chứng khoán như TCBS, SSI hay VIX - đã có những động thái liên quan đến việc triển khai sàn tiền số, và rộng hơn là hệ sinh thái hạ tầng tài chính số.

Trong diễn biến mới nhất, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc vừa ký ban hành Nghị quyết số 05 của Chính phủ về việc triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam, hiệu lực thi hành kể từ ngày 09/09/2025, thời gian thí điểm là 5 năm. Tổ chức vận hành sàn giao dịch tài sản số phải có vốn tối thiểu 10,000 tỷ đồng, ít nhất 35% trong đó phải do từ 2 tổ chức trở lên thuộc nhóm ngân hàng, công ty chứng khoán, quản lý quỹ, bảo hiểm hoặc công nghệ nắm giữ. Nhà đầu tư nước ngoài cũng chỉ được sở hữu tối đa 49% vốn điều lệ của tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa. Theo đó, chỉ các tổ chức được Bộ Tài chính cấp Giấy phép cung cấp dịch vụ tổ chức thị trường giao dịch tài sản mã hóa mới được thực hiện hoạt động cung cấp dịch vụ liên quan đến tài sản mã hóa và quảng cáo, tiếp thị liên quan đến tài sản mã hóa.

Thừa Vân