“Bỏ trứng vào nhiều rổ” trong xuất khẩu

Vietstock - “Bỏ trứng vào nhiều rổ” trong xuất khẩu

Trước bối cảnh thương chiến toàn cầu đang lan rộng, bên cạnh những giải phảp phải thực hiện thường xuyên khác, các cơ quan, đơn vị chức năng có liên quan và doanh nghiệp cần làm hiệu quả hơn nữa công tác xúc tiến thương mại theo hướng đa dạng hóa thị trưởng xuất khẩu, “bỏ trứng vào nhiều rổ”.

Trong vòng một tháng rưỡi nay (từ tháng 2/2025 đến nay), thị trường hàng hóa thông dụng và hoạt động xuất khẩu của thế giới ít nhiều “chao đảo” vì chính sách thương mại nói chung và chính sách thuế quan nói chung liên tục thay đổi, nhất là ở phía Hoa Kỳ.

Gần đây, chính quyền Hoa Kỳ, với người đứng đầu là Tổng thống Donald Trump, đã ban hành một số sắc lệnh tăng mức thuế (từ đầu tháng 3/2025) đối với nhiều mặt hàng nhập khẩu từ một số nước như Trung Quốc, Canada, Mexico. Sự “thất thường” trong chính sách thuế quan mới của Hoa Kỳ không có dấu hiệu ngừng lại.

Không những vậy, để ngăn chặn tình trạng “hồn Trương Ba, da hàng thịt” trong hàng hóa xuất khẩu, nhất là hàng hóa Trung Quốc “đội lốt” hàng nước khác nhằm né mức thuế cao, cơ quan chức năng của Mỹ đã tăng cường các biện pháp kiểm tra xuất xứ (trong đó có cả việc kiểm tra đột xuất tại cơ sở sản xuất và yêu cầu chứng từ bổ sung chi tiết hơn). Tình huống mới này sẽ làm tăng thêm khó khăn, áp lực lên các doanh nghiệp; việc chuẩn bị giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) sẽ trở thành gánh nặng với doanh nghiệp. Đây được xem là nguy cơ lớn đối với nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Trong khi đó, các nhóm ngành hành xuất khẩu chủ lực của nước ta (dệt may, da giày, sản phẩm công nghệ cao, thủy sản, đồ gỗ…) đều đặt mục tiêu kim ngạch xuất khấu năm nay tăng trưởng khá cao so với năm 2024, không ít ngành hàng đề ra mục tiêu kim ngạch xuất khẩu tăng ít nhất 10%.

Theo thống kê, năm 2024, tổng kim ngạch xuất-nhập khẩu hàng hóa của nước ta đạt 786.29 tỷ USD, tăng 15.4% so với năm 2023; trong đó, xuất khẩu tăng 14.3% và nhập khẩu tăng 16.7%, và thặng dư ngoại thương (xuất siêu) đạt 24.77 tỷ USD. Phần lớn các thị trường xuất khẩu đều có mức tăng trưởng tốt so với năm 2023, như  ASEAN, EU, Hàn Quốc, Trung Quốc, Hoa Kỳ…; kim ngạch xuất khẩu sang các thị trường đã ký kết hiệp định thương mại tự do (FTA) đều tăng trưởng cao.

Điển hình, theo thống kê của Tổng cục Hải quan, năm 2024, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang EU đạt gần 52 tỷ USD, tăng 18.5% (tương ứng tăng hơn 8 tỷ USD) so với năm 2023; và với EU, nước ta xuất siêu hơn 35 tỷ USD. Đây cũng là mức xuất siêu cao nhất trong các FTA mà Việt Nam tham gia. Kết quả này có được phần lớn là nhờ những ưu đãi về thuế quan và thuận lợi thương mại khác mà EU đã dành cho Việt Nam theo FTA.

Bước sang năm 2025, hoạt động xuất khẩu hàng hóa của nước ta được dự báo khả quan hơn nữa nhờ kinh tế nói chung và thương mại nói riêng của thế giới đã và đang phục hồi, khởi sắc. Tuy nhiên, hoạt động xuất khẩu của Việt Nam vẫn đang đối mặt với nhiều rủi ro, nguy cơ như đã nêu ở trên khi vẫn tập trung một số thị trường lớn như EU, Hoa Kỳ, Trung Quốc…

Trước bối cảnh đó, bên cạnh những giải phảp phải thực hiện thường xuyên khác (đầu tư công nghệ tiên tiến, áp dụng quy trình sản xuất xanh, nâng cao chất lượng sản phẩm…), phần lớn chuyên gia kinh tế đều cho rằng các cơ quan, đơn vị chức năng có liên quan và doanh nghiệp cần làm hiệu quả hơn nữa công tác xúc tiến thương mại theo hướng đa dạng hóa thị trưởng xuất khẩu, “bỏ trứng vào nhiều rổ”.

Trước hết, chúng ta cần tận dụng tối đa những FTA (17 FTA) mà Việt Nam đã ký kết, tham gia để tăng cường, nâng cao khối lượng và kim ngạch xuất khẩu. Để có thể đáp ứng tốt hơn nữa những yêu cầu từ các thị trường mới, nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi sang mô hình sản xuất bền vững; nâng cao năng lực giám sát và thực thi các cam kết về môi trường và lao động.

Đặc biệt, các cơ quan quản lý Nhà nước cần nhanh chóng xây dựng các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu, đáp ứng tốt hơn các tiêu chuẩn về phát triển bền vững của các thị trường trọng điểm và mới nổi; các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ số và tối ưu hóa quy trình sản xuất-kinh doanh nhằm nâng cao lợi thế cạnh tranh…

Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng liên quan và doanh nghiệp cần chú trọng tìm hiểu kỹ để khai thác hiệu quả những thị trường có tiềm năng lớn như khu vực Trung Đông, Halal (các nước Hồi giáo)… Trong đó, các cơ quan thương vụ Việt Nam ở nước ngoài cần nâng cao vai trò, trách nhiệm và hiệu quả công việc thực chất hơn nữa; cần cung cấp sớm và kịp thời những thông tin về diễn biến kinh tế toàn cầu và nước sở tại, nhất là những thay đổi về chính sách của nước sở tại. Đồng thời, các cơ quan thương vụ Việt Nam cần kịp thời đưa ra những cảnh báo, khuyến nghị thiết thực và tăng cường công tác hỗ trợ bảo hộ nhãn hiệu và chỉ dẫn địa lý cho các sản phẩm hàng hóa Việt Nam tại thị trường nước ngoài; “kề vai sát cánh” với doanh nghiệp trong những trường hợp phòng vệ thương mại.

Hoàng Liêm