Tỷ giá USD/VND tăng kỷ lục, đâu là nguyên nhân chính?
Investing.com -- Ngày 28/5, Tổng Bí thư Tô Lâm đã yêu cầu chấm dứt cơ chế độc quyền Nhà nước trong sản xuất vàng miếng, mở đường cho nhiều doanh nghiệp đủ điều kiện cùng tham gia. Mục tiêu là tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh, tăng nguồn cung và bình ổn giá cả.
Sau hơn 10 năm kể từ khi Nghị định 24/2012 thiết lập thế độc quyền vàng miếng, nhiều bất cập đã bộc lộ rõ, từ buôn lậu vàng đến tình trạng chảy máu ngoại tệ. Việc chấm dứt độc quyền được kỳ vọng sẽ tạo bước ngoặt quan trọng cho thị trường vàng trong nước.
Trước năm 2012, nhiều doanh nghiệp trong nước có thương hiệu vàng miếng riêng như PNJ, SBJ, ACB hay Agribank. Tuy nhiên, vàng SJC vẫn là thương hiệu được ưa chuộng nhất, khiến nhiều doanh nghiệp phải xếp hàng chờ gia công vàng tại SJC, đặc biệt khi thị trường có biến động.
Khi đó, thị trường vàng liên tục rơi vào các cơn “sốt giá”, kéo theo biến động tỷ giá. Việc cho phép ngân hàng huy động vàng và chuyển đổi thành tiền cũng khiến một số ngân hàng thao túng thị trường.
Để ổn định tình hình, từ năm 2012, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã chỉ công nhận SJC là thương hiệu vàng miếng quốc gia duy nhất, đồng thời siết chặt điều kiện kinh doanh vàng miếng và ngừng hoạt động huy động, cho vay vàng tại ngân hàng. Quy định cũng ngăn chặn tình trạng hợp thức hóa vàng lậu bằng cách gia công thành vàng miếng SJC, qua đó giúp giảm và bình ổn tỷ giá VND/USD.
Tuy nhiên, chính sách này trong những năm gần đây đã gây ra nhiều hệ lụy. Chênh lệch giữa giá vàng trong nước và thế giới có thời điểm lên đến 18–20 triệu đồng/lượng, so với mức vài trăm nghìn đồng như trước kia. Trong bối cảnh giá vàng thế giới liên tục tăng và việc không sản xuất thêm vàng miếng SJC trong thời gian dài, nguồn cung ngày càng hạn hẹp.
Thị trường chứng kiến hiện tượng chưa từng có vào năm 2024: người dân xếp hàng nhiều ngày để mua vàng, doanh nghiệp phải giới hạn lượng bán vì khan hiếm hàng.
Trước thực tế đó, nhiều chuyên gia và Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam đã đề xuất sửa đổi Nghị định 24, đồng thời giảm mức chênh lệch giá vàng. Tại cuộc họp gần đây, Thủ tướng cũng chỉ đạo đưa chênh lệch này về mức 1–2%.
Theo ông Nguyễn Ngọc Trọng – Giám đốc Công ty vàng NPJ, yêu cầu xóa độc quyền một cách có kiểm soát đồng nghĩa việc nhiều thương hiệu vàng miếng sẽ cùng tồn tại trên thị trường như trước đây. Bên cạnh đó, việc cấp hạn ngạch nhập khẩu vàng có kiểm soát sẽ giúp tăng nguồn cung, giảm cảnh tượng xếp hàng và góp phần rút ngắn khoảng cách giá giữa trong nước và quốc tế.
Chuyên gia Trần Duy Phương nhận định: để đạt mục tiêu thu hẹp chênh lệch giá về mức 1–2%, điều kiện tiên quyết là phải tăng nguồn cung, đặc biệt thông qua nhập khẩu có kiểm soát. Nếu không, giá vàng trong nước sẽ tiếp tục bị đẩy lên, thúc đẩy hoạt động buôn lậu qua biên giới.
Ông Phương cũng nhấn mạnh rằng trong thời gian qua, giá vàng trong nước tăng nhanh hơn thế giới khi giá quốc tế lên, nhưng lại không giảm tương ứng khi giá thế giới đi xuống. Điều này củng cố tâm lý găm giữ vàng, gây bất ổn cho thị trường. Việc thay đổi chính sách hiện nay sẽ giúp người dân an tâm hơn, giảm xu hướng đổ vốn vào vàng.
Dù cần thêm vài tháng để hoàn tất việc sửa đổi chính sách, chuyên gia cho rằng các chỉ đạo mới từ cấp cao đã tạo ra niềm tin mới cho thị trường. Nếu thực hiện được việc xóa độc quyền và mở rộng nhập khẩu vàng, thị trường vàng Việt Nam sẽ ổn định hơn, không còn những đợt "sốt giá" bất thường như thời gian qua.