Vietstock - Cách Trung Quốc thống trị nguồn cung nickel để sản xuất pin xe điện
Ở khắp Indonesia, nhiều nhà máy mới liên tiếp mọc lên để sản xuất nickel dùng trong pin xe điện trong thời gian gần đây. 5 năm trước, ở đây còn chưa có nhà máy nào.
Chính các công ty Trung Quốc đã tạo ra sự thay đổi đó. Họ chỉnh sửa đổi công nghệ tinh chế từng rất rắc rối và từ đó giúp khai phá trữ lượng khổng lồ tại Indonesia để cung cấp cho ngành công nghiệp xe điện vốn đang rất cần nickel.
Bằng cách này, Trung Quốc đang thống trị nguồn cung nickel và cho phép họ chiếm thế thượng phong trong cuộc đua xe điện, đồng thời là đòn giáng với nỗ lực của Mỹ trong việc giảm bớt phụ thuộc vào Trung Quốc.
Chính quyền Joe Biden đang đẩy mạnh đa dạng hóa chuỗi cung ứng năng lượng. Nhưng với nickel, các công ty Trung Quốc đang siết chặt quyền kiểm soát.
Gần đây, Bắc Kinh ra quyết định hạn chế xuất khẩu gallium và germanium - hai kim loại quan trọng trong sản xuất chất bán dẫn. Điều này cũng phơi bày rủi ro từ việc phụ thuộc nhiều vào Trung Quốc ở các nguyên vật liệu quan trọng.
Các công ty từ Trung Quốc đã xây ít nhất 3 nhà máy tinh chế cho ngành xe điện ở Indonesia trong vài năm gần đây, đồng thời cũng lên kế hoạch xây dựng thêm. Một nhà máy thu hút sự đầu tư của Ford (NYSE:F) Motor đầu năm nay. Một nhà máy khác đang do ông lớn ngành thép Hàn Quốc Posco xây dựng. Cả hai đều có sự tham gia của doanh nghiệp Trung Quốc.
Từ một nhà cung ứng nhỏ về nickel trong năm 2017, Indonesia nay đã là nhà cung ứng hàng đầu thế giới, chiếm gần 50% nguồn cung trong năm 2022, theo dữ liệu từ CRU. Con số này nhiều khả năng sẽ còn tăng.
Quốc đảo này nằm trong nhóm có trữ lượng nickel lớn nhất thế giới. Phần lớn nickel tại Indonesia lại nằm trong quặng nickel (còn gọi là laterite), được coi là rất khó xử lý để dùng trong xe điện. Trong vài thập kỷ qua, nickel khai thác tại Indonesia chỉ được dùng để sản xuất thép không gỉ.
Các công ty Trung Quốc đã thay đổi điều này. Họ áp dụng công nghệ tách chiết sử dụng axit áp suất cao (HPAL) - một công nghệ đã có từ hàng thập kỷ trước, nhưng khá rắc rối. HPAL cần nhiệt độ cao, áp suất cao nên thường gây hư hỏng thiết bị và phải sửa thường xuyên. Các dự án trước đó ở Australia, New Caledonia và nhiều nơi khác từng bị chậm tiến độ và vượt dự toán vì công nghệ này.
Một nhà máy do doanh nghiệp Trung Quốc điều hành ở Papua New Guinea ban đầu cũng gặp vấn đề với công nghệ này. Nhưng China ENFI Engineering - công ty thiết kế nhà máy - cùng với đối tác sản xuất đã thực hiện nhiều sửa đổi và khắc phục khi vấn đề xuất hiện. Nhờ các thay đổi này, nhà máy hoạt động ổn định và tạo ra quy trình mới để vận hành mà không khiến thiết bị hỏng hóc lớn, các nhà phân tích trong ngành khai mỏ nhận định.
Các công ty Trung Quốc khác cũng áp dụng mô hình này, một phần nhờ đưa nhân viên kỹ thuật nhiều kinh nghiệm từ Papua New Guinea sang Indonesia, Martin Vydra – Giám đốc chiến lược của Nickel 28 – công ty sở hữu cổ phần trong nhà máy ở Papua New Guinea, cho biết
"Điều quan trọng nằm ở khả năng chuyển giao kỹ năng và kiến thức của họ", ông cho biết.
Nằm trong số các doanh nghiệp hưởng lợi là doanh nghiệp Trung Quốc Lygend Resources & Technology. Trong năm 2018, công ty này hợp tác với hãng khai mỏ Harita Group (Indonesia) để xây nhà máy sử dụng công nghệ HPAL đầu tiên tại đây chuyên cung ứng nguyên vật liệu cho xe điện. Họ đã hợp tác với ENFI Engineering - bên thiết kế cho nhà máy ở Papua New Guinea.
Trên website hồi tháng 4, ENFI Engineering cho biết thành công về công nghệ HPAL của họ đã được chuyển giao cho các doanh nghiệp Trung Quốc khác. "Với những cải tiến này,việc tinh chế các quặng laterite chất lượng thấp trên quy mô lớn đã trở nên khả thi và các doanh nghiệp Trung Quốc cũng được tiếp cận nguồn tài nguyên tốt hơn", ENFI cho biết.
Các liên doanh do doanh nghiệp Trung Quốc dẫn dắt cũng được thành lập trong thời gian gần đây. Đồng thời, quá trình phát triển dự án cũng được đẩy nhanh hơn. “Trung Quốc có thể thực hiện dự án HPAL nhanh hơn và rẻ hơn so với phương Tây”, Angela Durrant, Chuyên viên phân tích tại công ty nghiên cứu năng lượng Wood Mackenzie, viết trong báo cáo tháng 4/2023.
Các chuyên viên phân tích môi trường cảnh báo về các nguy cơ từ nhà máy HPAL. Các nhà máy này sử dụng nhiều carbon và tạo ra nhiều chất thải khó lưu trữ an toàn ở các quốc gia có nhiều mưa và động đất như Indonesia. Hồi năm 2019, các chuyên gia phát hiện ra dung dịch chưa qua xử lý từ nhà máy ở Papua New Guinea đã gây ô nhiễm vùng nước gần đó.
Với các hãng xe phương Tây, nickel từ Indonesia giúp họ có nguồn cung ổn định cần thiết. Tuy nhiên, trong bối cảnh môi trường địa chính trị biến động, rắc rối có thể xảy ra.
Theo Đạo luật Giảm lạm phát được Mỹ thông qua năm ngoái, xe điện sẽ được trợ giá nếu đáp ứng yêu cầu về xuất xứ. Điều này đồng nghĩa nickel được khai thác ở đâu và bởi ai cũng là vấn đề.
Để được trợ giá, pin xe điện cần sử dụng lượng lớn khoáng sản từ Mỹ hoặc quốc gia Mỹ có ký hiệp định thương mại tự do. Indonesia không đáp ứng yêu cầu này. Sự tham gia sâu của các công ty Trung Quốc vào hoạt động khai thác nickel tại Indonesia cũng sẽ thu hút ánh mắt dò xét từ Mỹ.
Trong khi đó, các công ty ngoài Trung Quốc lại tỏ ra thận trọng trong lĩnh vực này. Suốt một thập kỷ, công ty con tại Indonesia của hãng khai mỏ Vale của Brazil đã hợp tác với Sumitomo Metal Mining của Nhật Bản để phát triển một dự án nickel ở đảo Sulawesi. Vale thực hiện phần khai khoáng, còn Sumitomo xử lý quặng tại một nhà máy sử dụng công nghệ HPAL.
Một cựu nhân viên Vale cho biết dự án này vướng phải nhiều rắc rối, bao gồm tranh cãi về việc xả thải đi đâu đến ai chịu trách nhiệm nếu có vấn đề xảy ra. Các lãnh đạo của Vale cảm thấy bực bội vì chậm tiến độ, trong khi các công ty Trung Quốc liên tục tiến tới và khắc phục vấn đề khi chúng xuất hiện.
Sumitomo rút khỏi dự án này tháng 4/2022, nói rằng COVID-19 làm chậm trễ quá trình xin giấy phép. Hai ngày sau, Vale ký thỏa thuận hợp tác với Zhejiang Huayou Cobalt (Trung Quốc).
Hồi tháng 3, Ford thông báo đầu tư vào nhà máy này. "Giống các hãng xe toàn cầu, chuỗi cung ứng của chúng tôi có các công nghệ, quy trình và khoáng sản tốt nhất từ khắp nơi trên thế giới, kể cả công nghệ từ các công ty Trung Quốc", người phát ngôn của Ford khẳng định.
Thiên Vân