Thị trường chứng khoán Mỹ có tuần giao dịch cuối tháng Một tệ hại với những diễn biến khó lường xung quanh câu chuyện GameStop. Không rõ câu chuyện rồi sẽ đi đến đâu và để lại gì khi nó đi qua, nhưng đây chắc chắn là một câu chuyện hay, đáng để suy ngẫm.
Từ Covid và làn sóng nhà đầu tư mới
Đại dịch Covid-19 xuất hiện lần đầu tiên ở Trung Quốc vào cuối năm 2019 và tính đến đầu tháng Hai năm 2021, sau hơn 1 năm đã có hơn 104 triệu người nhiễm và khiến hơn 2.2 triệu người tử vong. Covid-19 đã làm thay đổi thế giới mãi mãi với những ảnh hưởng tiêu cực không thể đo đếm hết. Đây thực sự là 1 cú sốc đối với thế giới, gây ảnh hưởng không chỉ về sức khỏe, kinh tế mà còn tác động đến mọi mặt của đời sống xã hội.
Để thích nghi với dịch bệnh, những thói quen hằng ngày của mọi người cũng cần thay đổi. Ở những nơi có dịch bệnh, người ta phải quen dần với việc đeo khẩu trang, khử khuẩn, tránh tập trung nơi công cộng và nhiều biện pháp khác để phòng ngừa dịch bệnh. Khi tình trạng trở nên tồi tệ, chính phủ nhiều nước phải thực hiện phong tỏa, giãn cách xã hội. Chính những sự thay đổi đó cũng khiến cho cách thức vận hành vốn có trong nhiều lĩnh vực thay đổi, trong đó có lĩnh vực đầu tư.
Với việc phải thực hiện các biện pháp giãn cách xã hội và tránh tụ tập nơi đông người, thời gian mọi người phải ở nhà nhiều hơn. Khi đó, với quỹ thời gian rảnh nhiều hơn và không có các hình thức giải trí, tương tác với cộng đồng, mọi người dành thời gian hơn với máy tính và điện thoại, để trải trí, xem video, trò chuyện trực tuyến và trong đó có cả tìm hiểu, giao dịch chứng khoán Online.
Khi Covid bùng phát lần đầu ở nhiều nước vào Quý I/2020 cũng là thời điểm bùng nổ của các nền tảng giao dịch miễn phí trực tuyến. Ở thị trường Mỹ, những con số kỷ lục đều được ghi nhận như trong Quý 1, TD Ameritrade mở mới được 608 ngàn tài khoản, Charles Schwab mở mới được 609 ngàn tài khoản, E*Trade mở mới 363 ngàn tài khoản… Số lượng vị thế qua nền tảng Robinhood tăng đột biến và công ty cũng đã báo lãi gấp 3 lần cùng kỳ trong tháng 3. Hay khi nghiên cứu thị trường Trung Quốc, số lượng tài khoản margin mở mới được ghi nhận cũng tăng cao… Ở Việt Nam, chúng ta cũng không kém cạnh khi số lượng tài khoản mở mới (hay còn gọi là F0) kể từ tháng Ba năm 2020 liên tục xác lập những kỷ lục mới. Không quá khi nói, phần nào đó Covid đã đẩy nhanh quá trình xã hội hóa đầu tư chứng khoán.
Thị trường Việt Nam cũng không nằm ngoài làn sóng trên khi kể từ tháng Tư/2020, khi bắt đầu thực hiện giãn cách xã hội, số lượng mở tài khoản chứng khoán đã tăng vọt một cách đáng kinh ngạc. Những nhà đầu tư mới, hay được gọi với cái tên quen thuộc là F0 thực sự đã mang đến làn gió mới cho thị trường. Có lẽ ngay cả trong những kịch bản lạc quan nhất, cũng không ai có thể ngờ năm 2020 lại đẹp như vậy với chứng khoán. Thanh khoản cũng tăng vọt và có những phiên áp sát mốc 20.000 tỷ/phiên. Bước sang năm 2021, với số liệu thống kê của tháng Một, làn sóng này vẫn đang được tiếp tục, thậm chí còn mạnh mẽ hơn khi có đến 86.269 tài khoản chứng khoán của nhà đầu tư trong nước được mở, đây là số tài khoản mở mới trong một tháng cao nhất lịch sử hoạt động của thị trường.
Đến những sự hung phấn quá đà…
Nhà đầu tư cá nhân chiếm số đông trên thị trường, thuật ngữ “đám đông” (public) trong chứng khoán cũng chính là để chỉ đối tượng tham gia này của thị trường. Thị trường chứng khoán là nơi chứng kiến nhiều thái cực cảm xúc của đám đông và đôi khi đó là sự quá đà theo một hướng nào đó. Đó có thể là sự tham lam quá mức hay sự sợ hãi quá độ. Nếu là một người đã từng tham gia thị trường, chắc chắn bạn sẽ hiểu được điều này và những phản ứng thái quá luôn theo cách rất khó để có thể đo lường hết được.
Năm 2020 là một năm đặc biệt như đã nói ở trên. Với một số lượng nhà đầu tư mới tham gia đông đảo, các cộng đồng về chứng khoán phát triển nhanh chóng. Nhà đầu tư cá nhân thường được biết đến là người yếu thế và hạn chế thông tin so với các nhà đầu tư lớn, chuyên nghiệp nhưng khi có một cộng đồng đủ lớn và được liên kết lại, tiếng nói và sức mạnh của đám đông trở nên đáng kể hơn rất nhiều mà câu chuyện GameStop, Robinhood vừa qua là một ví dụ điển hình.
Với tôi, câu chuyện GameStop không chỉ dừng lại ở một thương vụ thông thường, nó là hình ảnh đại diện của cuộc chiến giữa hai bên, một bên là cộng đồng nhà đầu tư nhỏ lẻ trên Reddit và một bên là các quỹ đầu cơ. Khi Robinhood thực hiện chính sách hạn chế giao dịch và nâng tỷ lệ kỹ quỹ với GameStop, Robinhood cũng bị tẩy chay và ngay ngày sau đó phải nhượng bộ. Tính đến lúc này, có vẻ như trật tự đã được lập lại khi giá cổ phiếu GameStop đã giảm về mức sát 50$ sau khi đạt đỉnh ở mức ~480$. Câu chuyện GameStop mang lại sự bất ngờ và ngay với cả những cơ quan quản lý chính sách ở Mỹ, có lẽ cũng không ai có thể ngờ được câu chuyện đã khiến Phố Wall chao đảo như thế nào khi đã khiến VIX tăng vọt, làm tâm điểm của thị trường và lu mờ cả cuộc họp của FOMC trong cùng thời gian. Sự kiện GameStop đã cho thấy sức mạnh to lớn của nhà đầu tư cá nhân khi cùng góp chung tiếng nói.
Nhà đầu tư nhỏ lẻ Việt Nam: Nghẽn lệnh, dừng cho vay margin và nhiều thiệt thòi khác
Ở đây, tôi không có ý chê trách, kích động hay bất kỳ một động cơ tiêu cực nào, chỉ là đề cập đến những điều thực sự nhà đầu tư cá nhân Việt Nam đang trải qua, và theo ý kiến của tôi dưới cương vị cũng là một nhà đầu tư cá nhân, chúng ta chưa được phục vụ tốt. Khi sự phát triển của thị trường quá nhanh so với tầm nhìn của các cơ quan quản lý và các công ty chứng khoán, nhà đầu tư cá nhân lại càng được phục vụ không tốt. Giá trị giao dịch tăng nhanh khiến hệ thống liên tục lỗi và thành thực, tôi chưa thấy một ai cảm thấy dễ chịu với điều này. Hết bao lâu để khắc phục, ai chịu trách nhiệm cho việc này, … đó là những câu hỏi thường xuyên mà không có lời đáp công khai, thỏa đáng cho nhà đầu tư.
Nhiều công ty chứng khoán Việt Nam cũng bị động với quy mô của thị trường. Nhiều công ty cho vay hết hạn mức, không thu xếp được vốn hay chưa kịp thời tăng vốn. Điều này khiến cho nhiều công ty phải đột ngột ngưng cho vay và khiến nhiều nhà đầu tư vô cùng bị động. Có lẽ tôi cũng chưa gặp ai cảm thấy dễ chịu với điều này, rõ ràng sản phẩm mà nhà đầu tư cá nhân sử dụng không được duy trì một cách đồng nhất. Hai câu chuyện trên đây chỉ là hai trong số những điều theo tôi là còn bất cập. Biến động mạnh gần ngày đáo hạn phái sinh, khi các quỹ lớn review hay sự hoành hành của các đội lái… làm tăng sự biến động đáng kể và nhà đầu tư cá nhân hoàn toàn bị động trong tình huống này.
Ngay từ tiêu đề bài viết, GameStop là sự kiện truyền cảm hứng cho tôi viết bài viết này. Tôi có may mắn được tiếp xúc và đồng hành cùng rất nhiều nhà đầu tư cá nhân, do đó tôi nghĩ rằng mình hoàn toàn có được sự đồng cảm. GameStop đã cho chúng ta thấy, sức mạnh khi một cộng đồng tập hợp lại là lớn như thế nào và tôi mong đến một ngày nào đó, nhà đầu tư cá nhân Việt Nam cũng đoàn kết và có tiếng nói, đương nhiên là theo hướng tích cực. Ở đó, quyền lợi của nhà đầu tư cá nhân được bảo vệ hơn và thị trường sẽ phát triển bền vững hơn.