Viết bởi Robert Zach
Đây là đồ uống ưa thích của nhiều người Đức và hàng triệu người tại Bắc Mỹ, Trung Mỹ, Châu Á và Châu Phi. Người Đức thậm chí uống cà phê còn nhiều hơn so với nước khoáng và bia.
Không may rằng, chỉ số ít trong chúng ta biết về môi trường làm việc khắc nghiệt và vô nhân đạo tại nhiều khu vực trồng cà phê trên thế giới. Và việc giá cà phê giảm mạnh trên toàn cầu đã khiến tình trạng này thêm trầm trọng.
Ngoài các nhà đầu cơ và quốc gia sản xuất với số lượng lớn như Việt Nam và Brazil, đây cũng là vấn đề đến từ các tập đoàn lớn mà tôi không muốn nêu tên cụ thể trong bài viết này. Họ có hàng tỷ USD lợi nhuận hàng năm từ cà phê trong khi những người trồng trọt, chăm sóc và thu hoạch chỉ nhận được 2 cent cho mỗi cốc cà phê.
Lý do đưa ra nghe có vẻ tầm thường: thị trường cà phê nằm trong tay những tập đoàn đa quốc gia. Các thương vụ sát nhập và mua lại khiến họ ngày càng bành trướng hơn. Khi thỏa thuận với các công ty nhỏ, chủ đồn điền cà phê và nhân công, họ ở vị thế mạnh thậm chí có thể điều khiển giá cà phê. Kết quả là họ đưa ra chính sách tàn nhẫn nhằm tối đa hóa lợi nhuận, còn hậu quả là nghèo đói lan rộng ở các vùng nông thôn sản xuất.
Tuy nhiên, không ai tại Châu Âu tỏ ra quan tâm đến điều này. Phương châm ở khu vực này là nhìn mọi việc theo cách khác đi. Cuối cùng thì người Đức cũng không muốn chi nhiều tiền hơn cho một loại đồ uống giúp họ tỉnh táo. Nhưng đó chính xác là điều đang diễn ra trên thị trường. Vì những người ở các quốc gia đói nghèo như Châu Phi hay Nam Mỹ đang dần mất đi kế sinh nhai. Trẻ em không được giáo dục tử tế và mọi thứ dẫn đến bất ổn xã hội & cướp bóc trở nên mất kiểm soát.
Chúng ta nên làm điều gì đó cho sự bất công này. Mọi việc không nên diễn ra theo cách nó đang diễn ra. Fernando Morales-de la Cruz, nhà sáng lập của Café For Change và là tác giả của một bài viết trên Forbes Châu Phi với tiêu đề “Cuộc chiến cho mức giá lý tưởng về cà phê” cũng viết điều tương tự.
Trong bài viết của mình, ông nói rằng 25 triệu người trồng cà phê và hơn 125 triệu người tham gia vào việc thu hoạch đang chìm trong khủng hoảng kinh tế và nhân quyền. Họ phải chịu đựng điều này vì chỉnh phủ hay các công ty đa quốc gia đều không để ý đến những người lao động nghèo khổ.
Morales-de la Cruz nhấn mạnh rằng các công ty cà phê đa quốc gia hiện tại đang trả ít hơn $1/pound cà phê – thấp hơn 74% so với giá cà phê quy định trong Thỏa thuận cà phê quốc tế 1983. Thỏa thuận này sau đó được bãi bỏ bởi Mỹ trong năm 1989, nhằm mục đích bình ổn giá, tăng sức mua ở các nước đang phát triển cũng như là điều chỉnh cung và cầu.
Trong ngày thứ Ba, giá cà phê được giao dịch ở mức 93 cent/pound, mức giá tương tự với năm 2006. Nhưng đó chỉ là một nửa sự thật, khi mà nhà sáng lập của Café For Change viết rằng: nếu tính theo giá tiêu dùng Mỹ từ 1983, một pound cà phê ngày nay chỉ đáng giá 36 cent. Nếu đưa ra so sánh, thỏa thuận cà phê quốc tế dao động trong khoảng $1,20 – 1,40/pound. Mức giá này đủ để trang trải chi phí sản xuất.
Nhờ vào mức giá hiện tại mà các công ty đa quốc gia đang có lợi nhuận hàng tỷ USD trong khi người trồng trọt và nông dân phải từ bỏ ruộng đồng để đưa gia đình đi đến các thành phố lớn trong tình cảnh nghèo đói. Những công ty kia sau đó nuốt trọn các đồn điền cà phê và sử dụng chúng để củng cố sức mạnh của mình. Kể cả nếu giá cà phê tăng một chút và gia đình họ quay trở lại với quê nhà thì đồn điền cà phê kia cũng không còn thuộc về họ. Nếu nói chính xác thì “người nông dân đang bị cướp ngay chính tại quê nhà của họ.”
Neue Zürcher Zeitung (NZZ) gần đây có đưa ra báo cáo về giá cà phê giảm và nói rằng chi phí sản xuất cũng sẽ giảm theo. Đương nhiên, điều này là phi lý. Giá có thể giảm ở các đồn điền cà phê lớn bởi các công ty đa quốc gia vì họ có sức mạnh tài chính khổng lồ, nhưng đối với các nông trại cà phê nhỏ, những nơi hình thành nên cấu trúc cơ bản của thị trường cà phê thì chi phí lại đang tăng mạnh. Liên đoàn nông nghiệp & chăn nuôi Brazil xác nhận điều này trong báo cáo tuần trước. Chi phí tăng trong khi biên lợi nhuận đã âm. Theo như thống kê gần đây, người trồng cà phê đang chịu lỗ 30 real hay $7,85/bao tải 60kg cà phê. Cố vấn kỹ thuật cho hội đồng cà phê quốc gia Silva nhấn mạnh: “Tình trạng này đáng báo động và chúng tôi đã liên lạc với chính phủ để giải quyết các vấn đề của ngành cà phê.”
Quay trở lại với bài viết của Morales-de la Cruz, ông nói rằng các công ty đa quốc gia đứng đằng sau ước tính giá FOB của cà phê – mức giá trả từ cảng quốc gia xuất khẩu - ở khoảng $4 – 5,50/pound. Theo thỏa thuận 1983, đây là khoảng gần với giá hợp lý. Nhưng nếu tính cả lạm phát, giá cà phê ngày nay có chi phí khoảng $3,61/pound. Nếu sau đó chúng ta thêm thuế phí quốc gia xuất khẩu, bảo trợ xã hội và giáo dục vào giá cà phê 1983, thì giá hiện tại theo Morales-de la Cruz nên trong khoảng $4 - 5,50/pound.
Không khó để các công ty đa quốc gia tác động lên chính sách nông nghiệp quốc gia của một hay nhiều nước. Và cũng không khó để nhận ra rằng quá ít tổ chức cà phê quốc gia cũng như chính phủ muốn bảo vệ nhà sản xuất trong nhiều thập kỷ qua. Đó là lý do tại sao chúng ta đang chứng kiến các công ty lớn ngày nay mua cà phê rẻ hơn 74% so với 36 năm trước, và người nông dân thì nhận ít hơn 2 cent cho mỗi cốc cà phê, theo Morales-de la Cruz.
Thẳng thắn mà nói: mọi việc không thể tiếp tục như thế. Nông dân và nhân viên trong ngành công nghiệp cà phê cũng như là cộng đồng nông thôn nên được đền bù với ít nhất 0,10 cent/cốc cà phê. Giá lý tưởng cho cà phê và sản phẩm nông nghiệp khác là một mức giá mà giúp cho nông dân, công nhân và gia đình họ có thể sống ấm no hơn, bởi họ là thành phần cơ bản nhất trong một nền công nghiệp tạo ra hàng chục tỷ USD lợi nhuận mỗi năm.
Đây là thời điểm cho các công ty đa quốc gia học tập tài tử George Clooney, nam diễn viên này đã chi hàng triệu USD để chịu trách nhiệm cho việc hỗ trợ nông dân cà phê và điều chỉnh chính sách giá để phù hợp với tình trạng ngày hôm nay.