Đây không phải là cách các nhà đầu tư cổ phiếu dự kiến cho diễn biến năm 2018. Trong suốt cả năm, lợi nhuận của công ty rất mạnh, nền kinh tế bùng nổ và việc cắt giảm thuế của Tổng thống Mỹ Donald Trump, tất cả đều giúp người tiêu dùng và công ty chi tiêu nhiều hơn.
Nhưng khi bước vào tuần cuối cùng của năm 2018, bức tranh đã trở nên xấu hơn nhiều. Trong ba tháng qua, nỗi sợ hãi và sự không chắc chắn đã kìm hãm nhà đầu tư, tạo ra một đợt bán tháo ồ ạt xóa sạch khoảng 5 nghìn tỷ USD giá trị vốn cổ phần toàn cầu với một ngày giao dịch kinh hoàng vào đêm Giáng sinh, diễn biến tồi tệ nhất trong lịch sử ngày hôm đó.
Điều khác biệt trong sự suy thoái này là việc mua khi giá giảm, chiến lược nhà đầu tư sử dụng để giải cứu bên mua một vài lần trong thập kỷ qua, dường như không còn hiệu quả. Một số cổ phiếu tăng trưởng mạnh nhất trong thời gian qua như Apple (NASDAQ: AAPL), Facebook (NASDAQ: FB) và Google (NASDAQ: GOOGL) có khả năng kết thúc năm trong sắc đỏ.
Các vấn đề từ các công ty truyền thông xã hội khổng lồ như Facebook, Google và Twitter (NYSE: TWTR), đặc biệt mạnh mẽ. Các công ty này bị tổn thương do nhà đầu tư quan ngại về sự giám sát và quy định của chính phủ sau khi các nền tảng đó bị các đối thủ của Mỹ, như Nga sử dụng để thao túng dư luận, ví dụ như là cuộc bầu cử năm 2016. Đồng thời, báo cáo về vi phạm dữ liệu lớn cũng làm dấy lên mối lo ngại của công chúng về khả năng tồn tại lâu dài của các công ty này.
Apple, nhà sản xuất iPhone và Mac đã trở thành công ty có giá trị nhất thế giới trong một mùa hè và vào mùa thu, nó vẫn miễn nhiễm với các vấn đề mà các công ty truyền thông xã hội gặp phải. Nhưng trong quý vừa qua, Apple đã không chịu được áp lực do môi trường vĩ mô ngày càng xấu đi khi nhà đầu tư lo ngại rằng động lực tăng trưởng của Apple đã kết thúc, khiến doanh số trong tương lai yếu đi nếu tăng trưởng toàn cầu chậm lại và chiến tranh thương mại Mỹ-Trung leo thang.
Trong các cổ phiếu công nghệ, các nhà sản xuất chip đã từng được hưởng lợi khi người tiêu dùng phát điên đối với điện thoại thông minh, trò chơi điện tử và nhu cầu tăng từ các công ty trí tuệ nhân tạo. Các công ty khai thác tiền điện tử đã thấy giá trị cổ phiếu của họ giảm đi khi dấu hiệu đầu tiên là nhu cầu đạt đỉnh đã là dĩ vãng.
Những nhà sản xuất chip giảm mạnh nhất
Nvidia (NASDAQ: NVDA), một trong những nhà sản xuất chip lớn nhất trong nhiều năm, là một trong những công ty giảm mạnh nhất. Vốn hoá tăng từ 14 tỷ USD năm 2016 lên hơn 175 tỷ USD vào tháng 9/2018. Giá cổ phiếu của nó đã giảm mạnh 54% - trở thành công ty có diễn biến tệ nhất trên chỉ số S & P 500.
Các cổ phiếu năng lượng lớn nhất cũng đã từ bỏ phần lớn lợi nhuận của mình, sau khi dầu thô toàn cầu Brent khi lên trên $86/thùng trong tháng 10 đã nhanh chóng quay đầu giảm mạnh. Dấu hiệu dầu sẽ dư thừa trên thị trường, tại thời điểm tăng trưởng toàn cầu đang chậm lại, gây áp lực lên giá hàng hóa.
Nỗi lo về suy thoái kinh tế cũng khiến nhà đầu tư thoát khỏi một số cổ phiếu năng lượng vẫn còn mạnh, liên tục tạo ra dòng tiền tuyệt vời sau nhiều năm thắt chặt và nâng cao hiệu quả sản xuất. ExxonMobil (NYSE: XOM) và Chevron (NYSE: CVX), hai nhà sản xuất năng lượng tích hợp lớn nhất, cũng kết thúc năm mức lỗ gần 25%.
Tuy nhiên, trong thị trường này, không phải ai cũng là người thua cuộc. Khi biến động tăng vọt và môi trường vĩ mô trở nên tệ hơn, các nhà đầu tư đã chuyển sang các cổ phiếu mang lại sự an toàn và thu nhập. Các công ty dịch vụ tiện ích, chăm sóc sức khỏe và cổ phiếu tiêu dùng không thiết yếu đã vượt qua cơn bão này tốt hơn nhiều so với các cổ phiếu tăng trưởng.
Cả Procter & Gamble (NYSE: PG), nhà sản xuất hàng tiêu dùng đa quốc gia và Merck (NYSE: NYSE: MRK), một nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe toàn cầu, đều tăng hơn 15% trong sáu tháng qua trong khi chỉ số S&P 500 giảm khoảng 20% so với cùng kỳ.
Đến nay, các nhà bán lẻ truyền thống hàng đầu của quốc gia, như Walmart (NYSE: WMT) và gã khổng lồ thương mại điện tử Amazon (NASDAQ: AMZN) cũng không duy trì được đà tăng mặc dù chi tiêu tiêu dùng mạnh mẽ đã góp phần giúp tăng trưởng của chúng liên tục đánh bại ước tính của nhà phân tích.
Cổ phiếu của Amazon, có thời điểm tăng 70% trong năm, hiện đã giảm 34% so với mức đó. Các cổ phiếu có thể dễ dàng kết thúc năm 2018 chỉ với mức tăng hai chữ số thấp.
Lời kết
Khó có thể đổ lỗi cho diễn biến kém của thị trường chứng khoán năm 2018 chỉ trong một điều. Có lẽ chất xúc tác lớn nhất khiến nhiều nhà đầu tư thoát khỏi vị thế và đẩy thị trường vào lãnh thổ gấu, là môi trường vĩ mô xấu đi.
Điều đó bao gồm, diễn biến cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung; Fed táo bạo hơn nói rằng họ sẽ kiên định trong chính sách thắt chặt lãi suất; và Tổng thống Trump, người thông qua các động thái tích cực, thường chia sẻ qua Twitter, khiến nhà đầu tư lo lắng và không chắc chắn về diễn biến tiếp theo.