Sẽ cú đổ nhào trước khi bước vào thời hoàng kim của AI?

Vietstock - Sẽ cú đổ nhào trước khi bước vào thời hoàng kim của AI?

Khoản đầu tư khổng lồ vào cơ sở hạ tầng trí tuệ nhân tạo (AI) hiện tại có thể được coi là sự bùng nổ đầu tư lớn nhất và nhanh nhất vào một công nghệ đa năng trong lịch sử.

Năm nay và năm tới, chỉ riêng bốn gã khổng lồ Google (NASDAQ:GOOGL), Amazon (NASDAQ:AMZN), Microsoft (NASDAQ:MSFT) và Meta sẽ chi một khoản tiền đáng kinh ngạc 750 tỷ USD cho các trung tâm dữ liệu nhằm cung cấp năng lượng cho các mô hình AI. Morgan Stanley dự báo tổng chi tiêu toàn cầu trong lĩnh vực này sẽ lên tới 3,000 tỷ USD vào năm 2029. Tuy nhiên, các nhà đầu tư đang hoài nghi liệu khoản đầu tư vốn khổng lồ này sẽ mang lại lợi nhuận như thế nào? Lịch sử cho thấy họ có lý do để lo ngại.

Chi tiêu vốn của các gã khổng lồ AI

Ít có học giả nào phù hợp hơn để đặt AI trong bối cảnh lịch sử bằng Carlota Perez, tác giả cuốn "Technological Revolutions and Financial Capital: The Dynamics of Bubbles and Golden Ages" (tạm dịch: Các cuộc cách mạng công nghệ và tư bản tài chính: Động lực của bong bóng và thời kỳ hoàng kim).

Trong tác phẩm này, Perez xác định năm cuộc cách mạng công nghệ vĩ đại: Cách mạng công nghiệp cuối thế kỷ 18; cách mạng hơi nước, than đá và đường sắt những năm 1830; cách mạng thép và kỹ thuật hạng nặng những năm 1870; thời đại sản xuất hàng loạt đầu thế kỷ 20; và cách mạng công nghệ thông tin bắt đầu từ những năm 1970. Theo Perez, AI chính là phần mở rộng của cuộc cách mạng công nghệ thứ năm này.

Bà cũng cho rằng những cuộc cách mạng này tuân theo một chu kỳ khá dễ dự đoán. Giai đoạn triển khai ban đầu dẫn đến nhiều sự phá hủy mang tính sáng tạo (creative destruction) và gián đoạn xã hội khi các ngành công nghiệp và khu vực bị đảo lộn. Điều này thường đi kèm với tình trạng đầu tư quá mức, cơn sốt tài chính và bong bóng thị trường chứng khoán.

Tuy nhiên, những bong bóng đó thường có tác dụng tích cực, cung cấp tài chính cho việc xây dựng cơ sở hạ tầng quan trọng để triển khai rộng rãi công nghệ về sau - như xây dựng đường sắt hoặc lưới điện - và từ đó các lợi ích kinh tế lớn hơn mới được thực hiện. Với AI, chúng ta vẫn đang ở giai đoạn đầu tư "điên cuồng" này.

Quan điểm này được khẳng định bởi báo cáo từ Viện Công nghệ Massachusetts đã gây lo ngại cho các nhà đầu tư tuần này. Các nhà nghiên cứu phát hiện 95% công ty được khảo sát chưa thu được lợi nhuận gì từ việc đầu tư vào AI tạo sinh (Gen AI). Sam Altman, CEO của OpenAI, cũng không làm dịu được lo lắng khi nói về khả năng có bong bóng AI. "Tôi nghĩ một số nhà đầu tư có thể sẽ mất rất nhiều tiền”, ông nói.

Vì vậy, một cuộc sụp đổ nghiêm trọng - hoặc nhiều đợt sụp đổ - có vẻ như không thể tránh khỏi trước khi chúng ta bước vào thời hoàng kim của AI. "Tôi chưa bao giờ thấy thời hoàng kim nào xuất hiện mà không trải qua sụp đổ", Perez chia sẻ một cách thẳng thắn.

Thậm chí còn hơn thế, bà cho biết thêm rằng việc vỡ bong bóng AI có thể dẫn đến những biến động lớn hơn nữa do thị trường vốn đang hoạt động sai hướng. Hiện tại, các thị trường này tập trung nhiều hơn vào các hoạt động đầu cơ như tiền ảo thay vì đầu tư vào sản xuất thực, trong khi nợ toàn cầu đã lên tới hơn 3 lần GDP. "Điều này cũng có thể trở thành tia lửa châm ngòi cho sự bất ổn khổng lồ", bà cảnh báo.

Tuy nhiên, các nhà đầu tư cần xem xét cuộc cách mạng công nghệ này có thể khác biệt ra sao so với các chu kỳ trước đây. Đây chắc chắn là cuộc cách mạng đầu tiên được thúc đẩy bởi phần mềm cũng như phần cứng. Điều này thay đổi một số yếu tố tài chính khi các hiệu ứng mạng lưới quy mô lớn phát huy tác dụng. Các công ty phần mềm có thể mở rộng quy mô nhanh hơn và "toàn cầu hóa qua đêm".

ChatGPT của OpenAI hiện có 700 triệu người dùng mỗi tuần, chỉ sau chưa đầy 3 năm ra mắt. Tuy nhiên, nếu toàn cầu hóa kỹ thuật số mở ra nhiều cơ hội thì cũng làm tăng thêm rủi ro. Điển hình là mô hình AI DeepSeek giá rẻ từ Trung Quốc đã gây chấn động mạnh đối với các nhà đầu tư cổ phiếu công nghệ Mỹ.

Có lẽ điểm khác biệt thú vị nhất là mức độ các công ty AI hiện tại có thể tự thu lợi từ những thành tựu tài chính mà chính họ tạo ra. Công nghệ AI đang thúc đẩy đột phá trong nhiều lĩnh vực: Công nghệ sinh học, robot và khoa học vật liệu. Các công ty AI hoàn toàn có thể tận dụng ưu thế công nghệ để trở thành những ông lớn trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, phát triển thuốc hoặc xe tự lái. Câu hỏi đặt ra là họ có thể chuyển mình thành các tập đoàn đa ngành và chiếm lĩnh bao nhiều thành quả từ thời hoàng kim này?

Tuy nhiên, theo Perez, một bài học quan trọng từ các cuộc cách mạng trước đây là để bước vào thời hoàng kim, xã hội cần tự định hướng cuộc cách mạng theo lợi ích chung. Ví dụ, các nhà chính trị trước đây đã thành lập các cơ quan chống độc quyền để kiềm chế những công ty quá quyền lực và xây dựng hệ thống phúc lợi xã hội để giảm bớt tác động tiêu cực lên thị trường lao động.

Bà lập luận rằng sự hỗn loạn của thị trường tài chính hiện tại, sự tập trung quyền lực doanh nghiệp, sự gia tăng của chủ nghĩa dân túy và mối đe dọa biến đổi khí hậu đã đưa thế giới đến một bước ngoặt mới. Cách chúng ta nên ứng phó với nó sẽ mang tính quyết định.

Tuy nhiên, như nhà sử học AJP Taylor từng viết về các cuộc cách mạng năm 1848 ở châu Âu: Các quốc gia đôi khi có thể đạt đến bước ngoặt lịch sử - nhưng lại thất bại trong việc thực sự "ngoặt" theo hướng đúng.

*Bài viết thể hiện góc nhìn của John Thornhill trên Financial Times

Vũ Hạo (Theo FT)