Theo Dong Hai
Investing.com - Bạo lực mới bùng phát tại thành phố chính Almaty của Kazakhstan hôm thứ Năm khi Nga cử lính nhảy dù đến để dập tắt một cuộc nổi dậy trên toàn quốc tại một trong những đồng minh Liên Xô cũ thân cận nhất của Moscow, theo Reuters.
Cảnh sát ở Almaty cho biết họ đã tiêu diệt hàng chục kẻ bạo loạn từ đêm đến rạng sáng thứ Năm. Các nhà chức trách cho biết ít nhất 18 thành viên của lực lượng an ninh đã thiệt mạng, trong đó có hai người được tìm thấy đã chặt đầu. Hơn 2.000 người đã bị bắt.
Các nhà báo của Reuters cho biết sau một đêm diễn ra các cuộc đối đầu trên đường phố giữa người biểu tình và quân đội, dinh thự của tổng thống trong thành phố và văn phòng thị trưởng của nó đã bốc cháy ngùn ngụt, và ô tô bị cháy ngổn ngang trong thành phố.
Các nhân viên quân sự đã giành lại quyền kiểm soát sân bay chính, nơi bị những người biểu tình chiếm giữ trước đó. Tối thứ Năm đã chứng kiến những trận đánh mới tại quảng trường chính của Almaty, do quân đội và hàng trăm người biểu tình luân phiên chiếm giữ suốt phần lớn thời gian trong ngày.
Các phóng viên Reuters đã nghe thấy những tiếng nổ và tiếng súng khi các phương tiện quân sự và số lượng binh sĩ tiến lên, mặc dù vụ nổ súng đã dừng lại sau khi màn đêm buông xuống. Hãng thông tấn TASS dẫn lời các nhân chứng cho biết nhiều người đã thiệt mạng và bị thương trong vụ xả súng mới.
Việc triển khai quân của Nga là một canh bạc của Điện Kremlin rằng lực lượng quân sự nhanh chóng có thể đảm bảo lợi ích của mình ở quốc gia Trung Á sản xuất dầu và uranium, bằng cách nhanh chóng dập tắt bạo lực tồi tệ nhất trong 30 năm độc lập của Kazakhstan.
Hãng điều hành Chevron (NYSE:CVX) cho biết sản lượng khai thác dầu tại mỏ hàng đầu của Kazakhstan là Tengiz đã giảm vào thứ Năm do một số nhà thầu làm gián đoạn đường tàu để ủng hộ các cuộc biểu tình. Giá dầu đã tăng hơn 1% vào thứ Năm và uranium cũng đã tăng vọt kể từ khi các cuộc đụng độ nổ ra.
Internet đã ngừng hoạt động trên toàn quốc, làm gián đoạn việc khai thác bitcoin trong một trong những đất nước khai thác tiền điện tử lớn nhất thế giới.
Bạo loạn là chưa từng có ở một quốc gia được cai trị nghiêm ngặt kể từ thời Liên Xô bởi nhà lãnh đạo Nursultan Nazarbayev, 81 tuổi, người đã giữ cương vị lãnh đạo mặc dù đã từ chức tổng thống ba năm trước.
Người kế nhiệm được tuyển chọn kỹ càng của ông Nazarbayev, Chủ tịch Kassym-Jomart Tokayev, cho biết ông đã kêu gọi tham gia liên minh quân sự do Matxcơva dẫn đầu gồm các quốc gia thuộc Liên Xô cũ. Ông ta đổ lỗi cho tình trạng bất ổn là do những kẻ khủng bố được đào tạo ở nước ngoài, những kẻ mà ông ta nói đã chiếm giữ các tòa nhà và vũ khí.
Nga cho biết họ sẽ tham vấn với Kazakhstan và các đồng minh về các bước hỗ trợ "hoạt động chống khủng bố" của Kazakhstan và lặp lại khẳng định của ông Tokayev rằng cuộc nổi dậy là do nước ngoài truyền cảm hứng. Cả Kazakhstan và Nga đều không đưa ra bằng chứng chứng minh điều đó.
Nga không tiết lộ họ đã gửi bao nhiêu binh sĩ và không thể xác định số lượng tham gia để giải quyết tình trạng bất ổn vào hôm thứ Năm.
Tổng thư ký của liên minh Xô Viết cũ - Tổ chức Hiệp ước An ninh Tập thể - nói với hãng tin RIA rằng lực lượng gìn giữ hòa bình tổng thể sẽ có số lượng khoảng 2.500 người và có thể được tăng cường nếu cần thiết.
RIA dẫn lời ông này cho biết, dự kiến sẽ là một sứ mệnh ngắn trong "vài ngày hoặc vài tuần".
Mỹ cho biết họ đang theo dõi chặt chẽ các báo cáo về việc triển khai và nói thêm rằng họ có câu hỏi về việc liệu các lực lượng này có được mời hợp pháp đến nước này hay không.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Ned Price cho biết: “Chúng tôi nghi ngờ về việc triển khai đó chính xác là vì Kazakhstan, chính phủ Kazakhstan ... có nguồn lực riêng và chính phủ đã và đang được củng cố rất tốt”.
Ông nói thêm: “Chúng tôi sẽ theo dõi rất chặt chẽ mọi hành vi vi phạm nhân quyền và bất kỳ nỗ lực hoặc hành động nào của các lực lượng nước ngoài nhằm chiếm giữ các cơ sở của Kazakhstan”.
Cuộc nổi dậy, bắt đầu như cuộc biểu tình phản đối việc tăng giá nhiên liệu vào ngày đầu năm mới, tăng cao vào thứ Tư, khi những người biểu tình hô khẩu hiệu chống ông Nazarbayev xông vào và đốt cháy các tòa nhà công cộng ở Almaty và các thành phố khác.
Ông Tokayev ban đầu phản ứng bằng cách bãi nhiệm nội các của mình, đảo ngược việc tăng giá nhiên liệu và tách mình ra khỏi người tiền nhiệm, bao gồm cả việc tiếp quản một vị trí an ninh quyền lực mà ông Nazarbayev đã giữ lại. Nhưng những động thái đó đã thất bại trong việc xoa dịu đám đông cáo buộc gia đình ông Nazarbayev và các đồng minh đang tích lũy tài sản khổng lồ trong khi quốc gia 19 triệu người vẫn nghèo.
Ông Nazarbayev từ bỏ nhiệm kỳ tổng thống vào năm 2019 với tư cách là người đứng đầu Đảng Cộng sản cuối cùng thời Liên Xô vẫn còn cầm quyền ở một nhà nước thuộc Liên Xô cũ. Nhưng ông và gia đình vẫn giữ các chức vụ giám sát lực lượng an ninh và bộ máy chính trị ở thủ đô Nur-Sultan.