Thư ký báo chí của Tổng thống Joe Biden đã gửi một thông điệp mạnh tới nhà lãnh đạo của Ả Rập Saudi, Thái tử Mohammed bin Salman, trong tuần này. Jen Psaki nói trong một cuộc họp báo, sử dụng ngôn ngữ ngoại giao, rằng mối quan hệ giữa Hoa Kỳ - Ả Rập Xê Út - đặc biệt là với thái tử của vương quốc - đang đi xuống.
“Về vấn đề Ả Rập Xê Út, tôi cho là chúng tôi đã làm rõ ngay từ đầu rằng chúng tôi sẽ điều chỉnh lại mối quan hệ với Ả Rập Xê Út”, Psaki phát biểu tại Nhà Trắng hôm thứ Ba.
Đối với câu hỏi liệu ông Biden có nói chuyện với thái tử hay không, bà Psaki trả lời: “Một phần của việc đó liên quan tới sự sắp xếp giữa các người đồng cấp. Người đồng cấp của tổng thống là Quốc vương Salman và tôi hy vọng rằng vào một thời điểm thích hợp, tổng thống sẽ có một cuộc trò chuyện với ông ấy. Hiện tại tôi không có thời gian để nói về điều đó".
Các trích dẫn đã thu hút sự chú ý ngay lập tức từ các nhà phân tích khu vực và các chuyên gia chính sách đối ngoại, và có thể là cả các nhà lãnh đạo ở Vùng Vịnh, khi thể hiện sự phớt lờ rõ ràng đối với người thừa kế chế độ quân chủ 35 tuổi của Saudi Arabia và đồng thời được cho là người đàn ông quyền lực nhất trong khu vực.
“Tôi nghĩ những gì Jen nói, đúng hơn là, tôi biết những gì cô ấy nói nghĩa là tổng thống sẽ trao đổi với người đồng cấp của mình, và người đồng cấp của ông ấy, là Quốc vương”, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Ned Price nói với các phóng viên hôm thứ Tư.
Price nói thêm rằng Ngoại trưởng Antony Blinken cũng tương tự sẽ làm việc với người đồng cấp của mình, Bộ trưởng Ngoại giao Ả Rập Xê Út Faisal bin Farhan Al Saud.
“Tổng thống Biden đã nói rằng chúng tôi sẽ xem xét lại toàn bộ mối quan hệ đó để đảm bảo rằng mối quan hệ thúc đẩy lợi ích cũng như tôn trọng những giá trị mà chúng tôi mang lại cho sự hợp tác”, Price nói.
Price nói thêm rằng Ngoại trưởng Antony Blinken cũng tương tự sẽ làm việc với người đồng cấp của mình, Bộ trưởng Ngoại giao Ả Rập Xê Út Faisal bin Farhan Al Saud.
“Tổng thống Biden đã nói rằng chúng tôi sẽ xem xét toàn bộ mối quan hệ để đảm bảo rằng mối quan hệ này thúc đẩy các lợi ích cũng như tôn trọng các giá trị mà chúng tôi mang đến cho sự hợp tác giữa 2 bên”, Price nói.
Ông nói thêm: “Tất nhiên chúng tôi biết rằng Saudi là một đối tác quan trọng trên nhiều mặt khác nhau. An ninh khu vực và chống khủng bố chỉ là hai trong số đó".
Sự phớt lờ của chính quyền Joe Biden bắt nguồn từ sự kiện diễn ra dưới thời chính quyền Trump, khi người tiền nhiệm đã đến Ả Rập Xê-út cho chuyến công du nước ngoài đầu tiên của cựu tổng thống, ký các thỏa thuận vũ khí lớn với vương quốc bất chấp sự phản đối của quốc hội, đồng thời không chỉ trích vương quốc này về vấn đề vi phạm nhân quyền.
Đây không phải là một bất ngờ lớn, vì ngay từ đầu, ông Biden đã tuyên bố sẽ có đường lối cứng rắn hơn đối với chế độ quân chủ Hồi giáo giàu dầu mỏ. Trong một cuộc tranh luận vào đầu năm 2020, ông Biden đã cam kết biến Ả Rập Xê-út trở thành “người ngoài cuộc”.
Michael Stephens, một nhà phân tích tại Viện Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại, nói với CNBC: “Đây hầu như không phải là một động thái đáng ngạc nhiên, nhưng nó táo bạo và sẽ gây tổn hại. “Không nghi ngờ gì rằng những lời bình luận của Psaki đã nhắm vào thái tử, bất chấp việc thái tử được coi là người phụ trách vương quốc”.
Một số vụ bê bối và khủng hoảng đến từ vương quốc kể từ khi thái tử lên nắm quyền đã thu hút sự lên án không chỉ từ đảng Dân chủ mà cả đảng Cộng hòa.
Theo một cựu quan chức chính quyền Obama giấu tên, “Người Ả Rập Xê Út ở Washington đang ở vị trí tồi tệ nhất mà họ từng có. Điều này chỉ được che đậy dưới chính quyền của Trump".
Ông Biden có thể thực sự phớt lờ thái tử Saudi không?
Hiện tại, ông Biden đã tạm dừng việc bán vũ khí lớn cho vương quốc và các đồng minh vùng Vịnh khác được ký kết dưới thời chính quyền Trump, và yêu cầu chấm dứt hỗ trợ của Hoa Kỳ cho cuộc chiến do Ả Rập Xê-út dẫn đầu ở Yemen - cuộc chiến mà Liên Hợp Quốc gọi là cuộc khủng hoảng nhân đạo tồi tệ nhất do con người tạo ra.
Vương quốc cũng đã bị quốc tế lên án vì vụ giết hại nhà báo Ả Rập Xê Út Jamal Khashoggi năm 2018 thực hiện bởi các đặc vụ nhà nước. Tình báo Hoa Kỳ đã tìm mối liên hệ giữa cái chết và thái tử, điều mà Riyadh buộc phải phủ nhận.
“Với cuộc chiến đang diễn ra ở Yemen, cuộc đàn áp các thành viên nổi bật trong giới chính trị và doanh nghiệp của đất nước vào năm 2017, vụ giết hại Jamal Khashoggi vào năm 2018 và cuộc chiến giá dầu năm ngoái, không thiếu các vấn đề cho chính quyền Biden lên án", Soltvedt viết.
Nhưng mục tiêu bỏ qua thái tử của nhóm ông Biden thực tế đến mức nào? Khi đây cũng là bộ trưởng quốc phòng, người thừa kế ngai vàng và đã đưa ra phần lớn các quyết định quan trọng của vương quốc?
Theo Ali Shihabi, một nhà phân tích Ả Rập Xê Út thân cận với hoàng gia của vương quốc, điều đó không thực tế chút nào.
“Họ sẽ không thể làm được bất cứ việc gì nếu họ không thỏa thuận với MBS (HN:MBS),” trích dẫn khi ông phát biểu với Politico. “Nhà vua vẫn đang tại vị, nhưng ông ấy đã rất già. Ông ấy là chủ tịch hội đồng quản trị nghĩa là ông không tham gia vào các vấn đề hàng ngày. Cuối cùng, họ sẽ muốn nói chuyện trực tiếp với MBS".
Vua Salman, vị quốc vương trị vì từ năm 2015, đến nay đã 85 tuổi.
Verisk’s Soltvedt đồng ý. “Vua Salman là nguyên thủ quốc gia và là người nắm giữ cán cân quyền lực. Nhưng MBS mới là người thực hiện quyền kiểm soát trực tiếp đối với các hoạt động và thể chế quan trọng nhất của vương quốc, ”ông viết. “Sự thay đổi trong cách tiếp cận của Washington với giới lãnh đạo Ả Rập Xê Út sẽ không thay đổi điều đó”.
Trong khi chính quyền Biden dự kiến sẽ đặt ưu tiên thấp hơn cho các quốc gia vùng Vịnh so với người tiền nhiệm của ông, họ vẫn là khách hàng vũ khí ưu việt của Mỹ và các đối tác chống khủng bố trong khu vực, cũng như các nhà cung cấp dầu - mặc dù sẽ ngày càng ít đi trong tương lai.
Vì vậy, trong khi nhóm Biden đang báo hiệu cho một sự thay đổi, mối quan hệ sẽ không bị phá vỡ, nhiều chuyên gia chính sách đối ngoại tin tưởng.
Tarek Fadlallah, Giám đốc điều hành Trung Đông của Nomura cho biết: “Tôi nghĩ điều quan trọng nhất cần nhận ra là trong nhiều năm qua, chính sách của Hoa Kỳ đối với Ả Rập Xê-út tương đối nhất quán bất kể đảng nào đã nắm quyền”.
“Sẽ có một chút khác biệt giữa Nhà Trắng này và Nhà Trắng trước,” Fadlallah nói. “Nhưng tôi không nghĩ điều đó sẽ mang lại hậu quả về mặt chính sách đối với khu vực hoặc chính sách đối với Ả Rập Xê Út”.