Cuộc chiến ngôn từ quanh các bản dịch tiếng Anh từ Bắc Kinh

Investing.com - Sự khác biệt về ngôn ngữ, văn hóa và chính trị tạo nên những thách thức lớn trong việc dịch thuật. Một nguyên nhân quan trọng khác dẫn đến khác biệt trong bản dịch là do sự khác biệt về đối tượng tiếp nhận thông điệp.

Marco Rubio, nhà ngoại giao hàng đầu của Mỹ, đã công khai bày tỏ hoài nghi về tính chính xác của các bản dịch tiếng Anh từ Bắc Kinh đối với phát biểu của các quan chức Trung Quốc, cho rằng chúng “không bao giờ đúng.” Ông còn khuyên các đồng nghiệp nên trực tiếp tham khảo bản gốc tiếng Trung để hiểu rõ hơn nội dung thật sự.

Rubio, người được xem là nhân vật ngoại giao quyền lực nhất dưới thời Tổng thống Trump và giữ cả hai vị trí Cố vấn An ninh Quốc gia lẫn Ngoại trưởng, chịu trách nhiệm chính về quan hệ với Trung Quốc trong bốn năm tới. Ông không ngại thể hiện sự nghi ngờ với Bắc Kinh, từng nhấn mạnh trong phiên điều trần phê chuẩn chức vụ rằng bản dịch tiếng Anh không bao giờ chính xác và cần xem bản gốc tiếng Trung.

Vấn đề dịch thuật được chú ý đặc biệt khi Rubio có cuộc điện đàm với Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị, trong đó một câu thành ngữ Trung Quốc được dịch khác nhau sang tiếng Anh với các sắc thái nghiêm khắc khác nhau từ các hãng tin phương Tây. Rubio phủ nhận việc mình bị cảnh cáo trong cuộc gọi và tố cáo Bắc Kinh cố tình dịch sai nhằm tạo hiểu lầm.

Việc dịch thuật chính xác vốn là một nhiệm vụ khó khăn do khác biệt về ngôn ngữ, văn hóa và chính trị giữa hai nước. Một số cụm từ chính trị của Trung Quốc mang tính biểu tượng, lịch sử hoặc thành ngữ, khiến việc dịch thẳng sang tiếng Anh gần như không khả thi. Phong cách giao tiếp chính trị của Trung Quốc thường mơ hồ, khác biệt với sự rõ ràng, trực tiếp của ngoại giao phương Tây. Các quan chức Trung Quốc có thể dịch linh hoạt nhằm nhấn mạnh ý nghĩa với công chúng trong nước nhưng lại dùng cách diễn đạt nhẹ nhàng hơn cho quốc tế.

Ngoài ra, các dịch giả phương Tây cũng có thể điều chỉnh bản dịch để phù hợp với bối cảnh chính trị tại nước họ, chứ không nhất thiết giữ nguyên nghĩa gốc. Rubio được cho là chịu ảnh hưởng từ các quan chức có quan điểm cứng rắn như Robert Lighthizer, người từng khẳng định thường có sự khác biệt lớn giữa lời nói tiếng Trung và bản dịch tiếng Anh chính thức.

Chuyên gia phân tích Bàng Trung Anh cho rằng sự nghi ngờ chính trị là nguyên nhân chính gây ra những hiểu lầm, dù hai bên đều có đội ngũ dịch thuật chuyên nghiệp. Cách tốt nhất để giảm thiểu hiểu lầm là tăng cường giao tiếp trực tiếp, đặc biệt khi các vấn đề quan trọng đang được đàm phán sau thỏa thuận đình chiến thương mại tại Geneva.

Sabine Mokry từ Đại học Hamburg cho biết chỉ trích các bản dịch tiếng Anh của Bắc Kinh phản ánh sự mất lòng tin sâu sắc trong quan hệ Mỹ-Trung. Qua nghiên cứu các tài liệu chính sách của Trung Quốc, bà thấy bản tiếng Trung thường mạnh mẽ và quyết đoán hơn trong khi bản tiếng Anh được làm dịu đi để phù hợp với khán giả quốc tế. Mokry cho rằng Mỹ và các nước nên nâng cao năng lực đọc hiểu trực tiếp tài liệu tiếng Trung thay vì chỉ dựa vào bản dịch.

Vương Huy Diệu, nhà nghiên cứu tại Bắc Kinh, cho rằng khác biệt lịch sử và văn hóa đã hình thành nên những giá trị và cách hiểu khác biệt giữa Trung Quốc và phương Tây, gây khó khăn trong dịch thuật và truyền đạt ý nghĩa. Ông lấy ví dụ về việc đổi tên Sáng kiến “Một Vành đai, Một Con đường” thành “Sáng kiến Vành đai và Con đường” để tránh gây hiểu nhầm trên thị trường quốc tế, dù tên tiếng Trung vẫn giữ nguyên.

Vương cũng nhấn mạnh nhu cầu gia tăng trao đổi giáo dục, du lịch, nới lỏng hạn chế thị thực và tạo điều kiện cho truyền thông nước ngoài tiếp cận nhằm thúc đẩy sự hiểu biết lẫn nhau. Ông chỉ ra sự mất cân bằng lớn về số lượng sinh viên du học giữa hai nước và sự thiếu hụt người Mỹ học tiếng Trung đã ảnh hưởng đến khả năng hiểu biết lẫn nhau, khi mà người Trung Quốc thường quen thuộc với Mỹ hơn là ngược lại.