Với vai trò quan trọng của chip tiên tiến trong nhiều công nghệ, bao gồm AI và hệ thống phòng thủ, Nhật Bản coi năng lực sản xuất chất bán dẫn là yếu tố thiết yếu để tồn tại về mặt kinh tế cũng như chính trị, trong bối cảnh quan hệ Mỹ - Trung trở nên căng thẳng. Quốc tếChi hàng chục tỷ USD, Nhật Bản quyết tâm quay trở lại đường đua chất bán dẫnKhánh Minh • {Ngày xuất bản}Với vai trò quan trọng của chip tiên tiến trong nhiều công nghệ, bao gồm AI và hệ thống phòng thủ, Nhật Bản coi năng lực sản xuất chất bán dẫn là yếu tố thiết yếu để tồn tại về mặt kinh tế cũng như chính trị, trong bối cảnh quan hệ Mỹ - Trung trở nên căng thẳng.
Nhằm đối phó với cuộc chiến công nghệ Mỹ-Trung leo thang và lo ngại về an ninh chuỗi cung ứng chất bán dẫn, Nhật Bản đang đầu tư mạnh mẽ để hồi sinh ngành sản xuất chip của mình. Công ty Rapidus Corp., mới thành lập 18 tháng, đặt tại Hokkaido, có tham vọng sản xuất hàng loạt chip logic 2nm vào năm 2027, bất chấp việc Nhật Bản đang tụt hậu trong lĩnh vực này.
Chính phủ của Thủ tướng Kishida đã phân bổ 4 nghìn tỷ yên (26,7 tỷ USD) tài trợ trong ba năm để củng cố năng lực sản xuất chất bán dẫn của Nhật Bản, với mục tiêu đạt 10 nghìn tỷ yên sau khi huy động sự hỗ trợ của các doanh nghiệp tư nhân.
>> Chiến lược ‘chấn hưng’ nền công nghiệp bán dẫn Nhật Bản
Khoản đầu tư này nhằm mục tiêu tăng gấp ba doanh số bán của chip sản xuất nội địa, lên hơn 15 nghìn tỷ yên vào năm 2030.
Chiến lược chất bán dẫn của Nhật Bản bao gồm hai trụ cột chính: thu hút các nhà sản xuất chip nước ngoài bằng cách ban hành các gói trợ cấp và triển khai các dự án đầy tham vọng như Rapidus để giành lại vị thế dẫn đầu trong công nghệ chip.
Thu hút các nhà sản xuất chip nước ngoài
Nhật Bản dùng các khoản trợ cấp hào phóng để thu hút các nhà sản xuất chip hàng đầu thế giới như Taiwan Semiconductor Manufacturing Co. (TSMC) đến thành lập cơ sở sản xuất.
Nhà máy trị giá 7 tỷ USD của TSMC tại Kumamoto, miền Nam Nhật Bản, là dẫn chứng điển hình cho hiệu quả của cách tiếp cận này, với các dự án được Tokyo tài trợ một phần đang tiến triển nhanh hơn so với các nơi khác.
Chiến lược này nhằm tái tạo hệ sinh thái liên quan đến chip, thúc đẩy việc làm và tăng trưởng kinh tế ở các vùng kinh tế khu vực, đồng thời nâng cao vai trò của Nhật Bản như một đồng minh chủ chốt trong chuỗi cung ứng toàn cầu do Mỹ dẫn đầu.
>> Cổ phiếu SoftBank tăng vọt nhờ dự án chip AI trị giá 100 tỷ USD
Các ông lớn khác trong ngành như Micron Technology, ASML (AS:ASML) và Samsung Electronics cũng đang đầu tư vào các cơ sở sản xuất hoặc nghiên cứu tại Nhật Bản, vì họ bị thu hút bởi lực lượng lao động lành nghề, dịch vụ đáng tin cậy và giá cả phải chăng của đất nước này.
Hơn nữa, với lợi thế là nhà cung cấp chính trên toàn cầu của các hóa chất và thiết bị được sử dụng trong sản xuất chip, Nhật Bản càng nâng cao vị thế chiến lược của mình trong ngành công nghiệp bán dẫn. Các nhà cung cấp của Xứ sở Mặt Trời mọc, bao gồm Tokyo Electron Ltd., đang tận dụng nhu cầu của Trung Quốc để kinh doanh trong bối cảnh lo ngại về an ninh kinh tế.
Rapidus - dự án nội địa đầy tham vọng
Bên cạnh việc hợp tác với các công ty nước ngoài, Nhật Bản cũng đang theo đuổi các dự án nội bộ đầy tham vọng như Rapidus để khôi phục vị thế là nhà lãnh đạo toàn cầu về công nghệ chip. Tuy nhiên, thành công của những nỗ lực như vậy vẫn còn chưa chắc chắn do phải đối mặt với những thách thức công nghệ to lớn và những bất ổn của thị trường.
Những nghi ngờ về khả năng thành công của Rapidus xuất phát từ việc họ dựa vào công nghệ chưa được kiểm chứng của IBM (NYSE:IBM) và vị trí đặt trụ sở tại một khu vực thiếu cơ sở hạ tầng sản xuất chip.
Mặc dù Rapidus nhắm đến sự khác biệt bằng cách tập trung vào các thị trường ngách cao cấp và cung cấp các dịch vụ giá trị gia tăng, nhưng vẫn có nhiều nghi ngờ về khả năng cạnh tranh của họ với các ông lớn trong ngành như TSMC và Samsung. Hơn nữa, việc tuyển dụng tối thiểu 1.000 kỹ sư và công nhân là một trở ngại lớn, nhất là khi dân số Nhật Bản già hóa và lĩnh vực chip suy thoái.
Mặc dù có những nghi ngờ, sự hợp tác của Nhật Bản với Mỹ, thể hiện qua việc IBM đào tạo các kỹ sư Nhật Bản, phản ánh một nỗ lực chung để giải quyết các mối quan ngại về kinh tế và an ninh, đặc biệt là liên quan đến Trung Quốc.
Ảnh: Chủ tịch Rapidus Corp. Atsuyoshi Koike và Phó chủ tịch cấp cao IBM Corp Dario Gil trong cuộc họp báo chung ở Tokyo ngày 13/12/2022.
Đây là sự thay đổi so với các chính sách trước đây, vốn dựa vào khả năng tự cung cấp chip của Nhật Bản, phản ánh sự thừa nhận về tính cấp thiết của các mối quan hệ hợp tác quốc tế để cạnh tranh hiệu quả trên thị trường bán dẫn toàn cầu.
Ông Kazumi Nishikawa, Giám đốc chính sách an ninh kinh tế tại Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tự chủ sản xuất chất bán dẫn trong bối cảnh căng thẳng Mỹ-Trung. Vì vậy, mối lo ngại về khả năng gián đoạn nguồn cung chip từ Đài Loan đang làm nổi bật tính cấp thiết của các sáng kiến chất bán dẫn của Nhật Bản.
Mặc dù Rapidus và ngành công nghiệp chất bán dẫn của Nhật Bản phải đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm rào cản về công nghệ và sự bất ổn của thị trường, Nhật Bản vẫn kiên quyết lấy lại vị thế là cường quốc chip toàn cầu. Hành động nhanh chóng của chính phủ Nhật Bản trái ngược với sự bế tắc trong chính sách ở Mỹ, phản ánh sự quyết tâm của Nhật Bản trong việc đảm bảo an ninh chất bán dẫn.
Nỗ lực sản xuất chip của Nhật Bản không chỉ nhằm mục đích lợi thế kinh tế mà còn cả khả năng chống chịu chiến lược trong bối cảnh địa chính trị phức tạp.
Bằng cách hồi sinh năng lực sản xuất chip, chính quyền Tokyo đang cố gắng bảo vệ nền kinh tế của mình khỏi những cú sốc bên ngoài và củng cố vị thế trong hệ sinh thái công nghệ toàn cầu. Khi tương lai của các công nghệ then chốt đang bị đe dọa, khoản đầu tư khổng lồ vào ngành chip của Nhật Bản nhấn mạnh quyết tâm của quốc gia này trong việc thích nghi và phát triển trong một thế giới ngày càng bất định.
>> Đây là thứ người Nhật Bản phát minh ra nhưng chẳng mặn mà, người Trung Quốc lại dùng 1 tỷ lần mỗi ngày qua WeChat