Vietstock - Đâu là những rủi ro lớn nhất của kinh tế toàn cầu trong năm 2022?
Sự xuất hiện của Covid-19 làm mọi thứ trở nên khó đoán. Hầu hết các nhà dự báo đưa ra kịch bản cơ sở của năm 2022 là kinh tế hồi phục mạnh mẽ với áp lực giá cả dịu đi và các NHTW thắt chặt chính sách tiền tệ.
Omicron, lạm phát, Fed nâng lãi suất, rắc rối của hãng bất động sản Evergrande (HK:3333), sự tháo chạy khỏi thị trường mới nổi, Brexit cứng và đà tăng giá thực phẩm là các rủi ro mà kinh tế thế giới phải đối mặt trong năm 2022.
Omicron và khả năng tái phong tỏa
Hiện vẫn còn quá sớm để kết luận bất kỳ điều gì về biến chủng Omicron. Dù rõ ràng biến chủng này có khả năng lây nhiễm cao hơn, độc tính của nó có thể lại thấp hơn. Thế giới có thể quay về bình thường như trước dịch Covid-19 và người dân có thể chuyển sang chi cho ngành dịch vụ trở lại.
Các đợt phong tỏa và nỗi lo sợ Covid-19 đã khiến người dân ngừng đến phòng gym hay nhà hàng, đồng thời chuyển sang mua nhiều hàng hóa hơn. Việc tiêu dùng cân bằng trở lại có thể kéo tăng trưởng toàn cầu lên 5.1%.
Tuy nhiên, kịch bản này cũng có thể không xảy ra. Nếu biến chủng vừa lây lan nhanh, vừa nguy hiểm hơn, các nền kinh tế có thể bị tác động tiêu cực. Chỉ cần 3 tháng quay về thời kỳ phong tỏa chặt nhất như năm 2021 thì tăng trưởng năm 2022 có thể giảm về 4.2%.
Trong kịch bản này, nhu cầu sẽ yếu hơn và các vấn đề tắc nghẽn nguồn cung có khả năng tiếp diễn. Trong tháng này, thành phố Ninh Ba của Trung Quốc – một trong những nơi có cảng biển sôi động nhất thế giới – đã bị tái áp đặt phong tỏa.
Bóng ma lạm phát
Vào đầu năm 2021, Mỹ được dự báo khép năm với mức lạm phát 2%. Thay vào đó, lạm phát lại lên gần 7%. Trong năm 2022, hầu hết các chuyên gia đều dự báo lạm phát sẽ về gần mục tiêu 2%. Vẫn có khả năng là họ lại dự báo sai.
Omicron chỉ là một trong những nguyên nhân cho việc này. Lương nhân công năm tới cũng có thể tăng lên. Căng thẳng giữa Nga và Ukraine có thể kéo giá khí đốt lên cao. Biến đổi khí hậu cũng khiến thời tiết khắc nghiệt hơn, từ đó đẩy giá lương thực tăng vọt.
Dĩ nhiên, không phải tất cả rủi ro đều đi theo hướng tiêu cực. Nếu đợt dịch mới bùng phát, việc đi lại bị ảnh hưởng, giá dầu sẽ giảm. Dù vậy, sự kết hợp giữa lạm phát và tăng trưởng chậm sẽ càng đẩy các ngân hàng trung ương vào thế khó.
Chủ tịch Fed đẩy nhanh quá trình nâng lãi suất
Lịch sử năm 2013 và năm 2018 đã chỉ ra việc Fed thắt chặt tiền tệ thường gây rắc rối cho thị trường. Rủi ro ở đây là giá tài sản đang ở mức rất cao. Chỉ số S&P 500 đang gần ngưỡng bong bóng. Giá nhà tại Mỹ cũng chỉ kém thời kỳ khủng hoảng dưới chuẩn năm 2007.
Mô hình của Bloomberg Economics dự báo nếu Fed nâng lãi suất 3 lần trong năm 2022 và ra tín hiệu sẽ tiếp tục nâng lãi cho đến khi chạm 2.5%, lợi suất trái phiếu chính phủ Mỹ sẽ tăng lên và suy thoái sẽ xuất hiện vào đầu năm 2023.
Việc Fed nâng lãi cũng sẽ kéo giá đồng đôla lên, châm ngòi cho dòng vốn tháo chạy khỏi các nền kinh tế đang phát triển. Năm 2013 và 2018, các quốc gia chịu thiệt hại nặng nhất là Argentina, Nam Phi và Thổ Nhĩ Kỳ. Còn năm sau, Brazil và Ai Cập có thể được bổ sung vào danh sách này.
Fed nâng lãi suất khiến dòng vốn tháo chạy khỏi các thị trường mới nổi
Việc Fed nâng lãi cũng sẽ kéo giá đồng USD, châm ngòi cho dòng vốn tháo chạy khỏi các thị trường mới nổi. Năm 2013 và 2018, các quốc gia chịu thiệt hại nặng nhất là Argentina, Nam Phi và Thổ Nhĩ Kỳ. Còn năm sau, Brazil và Ai Cập có thể được bổ sung vào danh sách này.
Ả-rập Xê-út, Nga và Đài Loan nằm trong nhóm ít bị rủi ro dòng vốn tháo chạy vì họ đang có ít nợ và tài khoản vãng lai mạnh.
Trung Quốc tăng trưởng chậm lại
Trong quý 3/2021, nền kinh tế Trung Quốc chứng kiến tăng trưởng chậm lại. Tác động từ cuộc khủng hoảng thanh khoản tại Evergrande, các đợt phong tỏa liên tiếp vì Covid-19 và tình trạng thiếu năng lượng đã khiến GDP nước này chỉ tăng 0.8%, thấp hơn rất nhiều mức 6% mà thế giới đã quen thuộc.
Cuộc khủng hoảng năng lượng có thể dịu bớt năm sau. Tuy nhiên, hai vấn đề còn lại thì khó. Chiến lược triệt tiêu Covid-19 (zero Covid) của Bắc Kinh cũng đồng nghĩa Omicron có thể thôi thúc Trung Quốc tái áp đặt phong tỏa. Khi nhu cầu yếu và tài chính bị thắt chặt, xây dựng – vốn đóng góp 25% kinh tế Trung Quốc – có thể sẽ tiếp tục lao dốc.
Trong kịch bản cơ sở, Bloomberg dự báo Trung Quốc tăng trưởng 5.7% trong năm 2022. Tuy nhiên, nếu tăng trưởng thực tế của Trung Quốc giảm về 3%, tăng trưởng kinh tế toàn cầu sẽ chững lại. Các nước xuất khẩu sẽ mất thị trường tiêu thụ lớn. Các kế hoạch của Fed cũng có thể đi chệch quỹ đạo ban đầu.
Biến động chính trị ở châu Âu
Sự đoàn kết của các lãnh đạo và sự tích cực của Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) đã góp phần kiểm soát lãi suất cho vay và giúp châu Âu vượt qua cuộc khủng hoảng Covid-19. Trong năm tới, cả hai yếu tố này có thể không còn nữa.
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron |
Cuộc tranh cử tại Italy trong tháng 1/2022 có thể tác động tới liên minh khá mong manh tại Rome. Pháp cũng sắp bước vào cuộc bầu cử vào tháng 4/2022. Nếu phe chỉ trích liên minh châu Âu lên nắm quyền, thì nội bộ châu Âu sẽ bị chia rẽ và NHTW châu Âu (ECB) cũng sẽ không nhận được sự ủng hộ cần thiết về mặt chính trị để hành động.
Tác động từ Brexit
Các cuộc đàm phán giữa Anh và EU về Bắc Ireland sẽ tiếp tục kéo dài sang năm 2022. Để đạt được sự đồng thuận giữa các bên sẽ rất khó khăn.
Điều gì sẽ xảy ra nếu các cuộc đàm phán đổ vỡ? Với những gì đã diễn ra trong quá khứ, sự không chắc chắn sẽ gây tổn hại tới đầu tư kinh doanh và làm suy yếu đồng bảng Anh, thúc đẩy lạm phát và ăn mòn thu nhập thực tế. Nếu chiến tranh thương mại toàn diện nổ ra, hàng rào thuế quan và tình trạng tắc nghẽn vận tải có thể đẩy giá lên cao hơn nữa.
Chính sách tài khóa thắt chặt
Các chính phủ đã mạnh tay chi tiêu hỗ trợ cho người lao động và doanh nghiệp trong đại dịch. Tuy nhiên, nhiều nước giờ lại muốn thắt lưng buộc bụng trở lại. Việc giảm chi tiêu công trong năm 2022 có thể tương đương 2.5% GDP toàn cầu, lớn gấp 5 lần các chính sách thắt chặt sau khủng hoảng 2008, theo ước tính từ UBS.
Tuy nhiên, không phải quốc gia nào cũng tiến hành thắt chặt tài khóa. Chính phủ mới của Nhật Bản đã thông báo thêm gói kích thích kỷ lục nữa. Giới chức Trung Quốc cũng ra tín hiệu chuyển hướng sau kích thích kinh tế sau thời gian dài thắt lưng buộc bụng.
Giá thực phẩm tăng vọt
Nhìn ngược về quá khứ, nạn đói là nguyên nhân lớn gây ra bất ổn xã hội. Dịch bệnh Covid-19 cùng với thời tiết xấu đã đẩy giá lương thực toàn cầu lên gần mức cao nhất mọi thời đại trong năm nay và tình trạng này có thể tiếp diễn trong năm sau.
Cú sốc giá lương thực năm 2011 đã gây ra làn sóng biểu tình, đặc biệt là ở Trung Đông. Gần một thập kỷ sau, nhiều quốc gia trong khu vực vẫn dễ bị tổn thương. Trong đó, Sudan, Yemen và Lebanon được dự báo sẽ có mức độ tổn thương tương tự với năm 2011.
Bất ổn địa chính trị
Bất kỳ sự gia tăng căng thẳng nào giữa Trung Quốc đại lục và Đài Loan có thể kéo theo sự tham gia của cường quốc thế giới, bao gồm Mỹ.
Kịch bản tồi tệ nhất là chiến tranh giữa các siêu cường. Các kịch bản bớt u ám hơn bao gồm các lệnh trừng phạt sẽ sẽ đóng băng quan hệ giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới và sự sụp đổ của ngành chất bán dẫn ở Đài Loan, bộ phận thiết yếu của hàng loạt mặt hàng, từ smartphone cho đến xe hơi.
Brazil dự kiến bầu cử vào tháng 10, trong bối cảnh đại dịch vẫn đang tàn phá kinh tế. Còn ở Thổ Nhĩ Kỳ, phe đối lập đang muốn kéo bầu cử 2023 lên sớm vào năm sau.
Vũ Hạo (Theo Bloomberg)