Căng thẳng địa chính trị đẩy USD lên cao, tỷ giá trong nước lập đỉnh
Investing.com - Đất hiếm đang ngày càng khẳng định vai trò không thể thay thế trong các công nghệ quốc phòng hiện đại. Trong bối cảnh Trung Quốc siết chặt xuất khẩu những nguyên tố này, không chỉ các ngành sản xuất ô tô hay robot bị ảnh hưởng nặng nề, mà các tập đoàn quốc phòng phương Tây cũng đứng trước nguy cơ lớn nếu tình hình không được cải thiện.
Sau vòng đàm phán thương mại Mỹ - Trung kéo dài hai ngày (9–10/6) tại London, hai bên đã thống nhất nguyên tắc xây dựng một khuôn khổ nhằm hạ nhiệt căng thẳng, thúc đẩy thực hiện thỏa thuận đã đạt được tại Geneva trước đó. Kế hoạch này đang chờ Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình phê duyệt.
Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick gợi ý rằng Washington sẵn sàng nới lỏng hạn chế công nghệ để đổi lấy việc Bắc Kinh giảm kiểm soát xuất khẩu đất hiếm – yếu tố đang làm gia tăng căng thẳng thương mại gần đây.
Hiện Trung Quốc kiểm soát khoảng 60% sản lượng khai thác và tới 90% khâu chế biến đất hiếm toàn cầu. Nước này không chỉ tự khai thác mà còn nhập khẩu đất hiếm từ các nước khác để chế biến, khiến thế giới, đặc biệt là Mỹ, rơi vào thế phụ thuộc nghiêm trọng.
Ông William Bain – Trưởng ban chính sách của Hội đồng Thương mại Anh – nhận định Mỹ và Trung Quốc đã có bước tiến nhất định về vấn đề đất hiếm, nhưng vẫn cần một đột phá chính sách mạnh mẽ hơn. Ông lưu ý rằng dù Trung Quốc đã cấp thêm giấy phép xuất khẩu cho các ngành robot và ô tô điện, thì các nguyên tố đặc biệt như samarium – thiết yếu cho việc sản xuất chiến đấu cơ F-35 – vẫn là rào cản lớn.
“Nếu Mỹ không có nguồn samarium, việc sản xuất F-35 sẽ bị đình trệ, đồng thời ảnh hưởng nghiêm trọng đến an ninh quốc gia,” ông Bain nhấn mạnh.
Theo công ty tư vấn SFA-Oxford, đất hiếm là thành phần cốt lõi trong radar, sonar, hệ thống dẫn đường bằng laser và công nghệ đẩy hiện đại. Bà Gracelin Baskaran – Giám đốc Chương trình khoáng sản chiến lược tại CSIS – cũng cảnh báo rằng ngành công nghiệp quốc phòng sớm muộn sẽ phải lên tiếng về rủi ro khan hiếm đất hiếm, dù một số công ty đã âm thầm bày tỏ lo ngại trong các cuộc họp kín.
“Mỗi chiếc tàu ngầm hay máy bay chiến đấu cần tới hàng nghìn pound đất hiếm,” bà nói. Theo bà, Mỹ, EU và Australia cần phối hợp để đảm bảo nguồn cung, đồng thời can thiệp vào thị trường để hỗ trợ sản xuất đất hiếm – nhất là khi các yếu tố giá cả đang làm khó các dự án ngoài Trung Quốc.
Nếu giá oxit praseodymium-neodymium – nguyên liệu chủ lực cho nam châm vĩnh cửu – duy trì dưới 60 USD/kg đến năm 2030, gần một nửa nguồn cung tiềm năng ngoài Trung Quốc sẽ không còn hiệu quả tài chính. Khi đó, các chính sách như trợ cấp hay tín dụng thuế trở nên thiết yếu.
Chuyên gia Henry Sanderson từ Viện Nghiên cứu Hoàng gia về Quốc phòng và An ninh (RUSI) cho rằng dù ngành quốc phòng sử dụng đất hiếm với số lượng thấp hơn ngành xe điện hay robot, nhưng lại im tiếng hơn do đặc thù kém minh bạch. Tuy nhiên, loại nam châm đất hiếm samarium-cobalt vẫn là vật liệu không thể thiếu với họ.