Giao dịch nhà ở đơn lẻ: Điều kiện pháp lý và những lưu ý hạn chế rủi ro

Vietstock - Giao dịch nhà ở đơn lẻ: Điều kiện pháp lý và những lưu ý hạn chế rủi ro

Giao dịch nhà ở đơn lẻ là loại hình giao dịch phổ biến và thiết yếu trên thị trường bất động sản Việt Nam, thường diễn ra giữa các cá nhân hoặc tổ chức mua bán trực tiếp nhà ở có sẵn hoặc nhà ở hình thành trong tương lai nhằm mục đích cư trú hoặc đầu tư.

Phân loại nhà ở trong giao dịch đơn lẻ

Nhà ở, công trình xây dựng đơn lẻ được phân loại chính theo tình trạng pháp lý và thực trạng xây dựng thành hai nhóm: nhà ở, công trình xây dựng có sẵn và nhà ở, công trình xây dựng hình thành trong tương lai.

Nhà ở, công trình xây dựng có sẵn được hiểu là các nhà hoặc công trình xây dựng đã hoàn thành xong toàn bộ quá trình xây dựng và đã được cơ quan có thẩm quyền nghiệm thu, cho phép đưa vào sử dụng hợp pháp theo quy định của pháp luật về xây dựng. Nhà ở này sẵn sàng để giao dịch ngay, không phụ thuộc vào các điều kiện về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện.

Trong khi đó, nhà ở, công trình xây dựng hình thành trong tương lai là các nhà hoặc công trình xây dựng đang trong quá trình đầu tư xây dựng hoặc chưa được nghiệm thu, bàn giao sử dụng theo quy định của pháp luật về xây dựng. Loại nhà ở này thường được giao dịch dưới hình thức hợp đồng mua bán nhà ở hình thành trong tương lai, đặc biệt phổ biến tại các dự án căn hộ chung cư, khu đô thị mới, hoặc nhà liền kề đang xây dựng.

Điều kiện của nhà ở, công trình xây dựng có sẵn đưa vào kinh doanh

Để nhà ở, công trình xây dựng có sẵn có thể đưa vào giao dịch kinh doanh, theo quy định tại Điều 14 Luật Kinh doanh Bất động sản 2023 (Luật KDBĐS), nhà ở, công trình xây dựng đó phải có đủ các điều kiện sau đây:

Đầu tiên, phải có giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở và quyền sử dụng đất ở hoặc Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất hoặc giấy chứng nhận khác về quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất theo quy định của pháp luật về đất đai trong đó có ghi nhận quyền sở hữu nhà ở, công trình xây dựng hoặc Giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở hoặc Giấy chứng nhận quyền sở hữu công trình xây dựng. Trừ nhà ở, công trình xây dựng, phần diện tích sàn xây dựng công trình xây dựng trong dự án bất động sản quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều 14 Luật KDBĐS.

Tiếp theo, không thuộc trường hợp đang có tranh chấp về quyền sử dụng đất gắn với nhà ở, công trình xây dựng, tranh chấp về quyền sở hữu nhà ở, công trình xây dựng đưa vào kinh doanh đang được cơ quan có thẩm quyền thông báo, thụ lý và giải quyết; trường hợp có tranh chấp thì đã được cơ quan có thẩm quyền giải quyết bằng bản án, quyết định, phán quyết đã có hiệu lực pháp luật.

Đồng thời, nhà ở, công trình xây dựng phải không bị kê biên để đảm bảo thi hành án; không thuộc trường hợp luật cấm giao dịch; không thuộc trường hợp đang trong thời gian bị đình chỉ, tạm đình chỉ giao dịch theo quy định của pháp luật và đã được công khai thông tin theo quy định tại Điều 6 Luật KDBĐS.

Đối với nhà ở, công trình xây dựng trong dự án bất động sản được chủ đầu tư đưa vào kinh doanh ngoài việc đáp ứng các điều kiện quy định tại các Điểm b, c, d, đ và e Khoản 1 Điều 14 Luật KDBĐS thì còn phải bảo đảm các điều kiện sau đây:

- Dự án phải đáp ứng các yêu cầu quy định tại Điều 11 của Luật KDBĐS.

- Có giấy tờ xác định nhà ở, công trình xây dựng đã được nghiệm thu đưa vào khai thác, sử dụng theo quy định của pháp luật về xây dựng.

- Chủ đầu tư dự án đã hoàn thành nghĩa vụ tài chính về đất đai gồm tiền sử dụng đất, tiền thuê đất và các loại thuế, phí, lệ phí liên quan đến đất đai (nếu có) đối với Nhà nước theo quy định của pháp luật đối với đất gắn với nhà ở, công trình xây dựng đưa vào kinh doanh.

- Có giấy chứng nhận về quyền sử dụng đất theo quy định của pháp luật về đất đai đối với đất gắn với nhà ở, công trình xây dựng.

Việc tuân thủ nghiêm ngặt các điều kiện này giúp giảm thiểu rủi ro tranh chấp pháp lý và bảo đảm tính minh bạch trong giao dịch, góp phần bảo vệ quyền lợi chính đáng của các bên.

Điều kiện đưa nhà ở, công trình xây dựng hình thành trong tương lai vào kinh doanh

Trước hết, dự án phải có đầy đủ giấy phép xây dựng, thông báo khởi công, hồ sơ thiết kế phù hợp và nghiệm thu hoàn thành xây dựng hạ tầng kỹ thuật/nền móng. Đồng thời, văn bản của Sở Xây dựng về việc nhà ở đủ điều kiện được bán, cho thuê mua cũng là điều kiện không thể thiếu. Ngoài ra, dự án phải được phê duyệt mục đích đầu tư xây dựng nhà ở để bán hoặc cho thuê mua, không có tranh chấp, kê biên, cấm giao dịch hoặc đình chỉ kinh doanh, đã hoàn thành đầy đủ nghĩa vụ tài chính về đất đai và phù hợp với quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất phê duyệt.

Bên cạnh đó, cần công khai thông tin về bất động sản, dự án bất động sản. Diện tích sàn của nhà ở hình thành trong tương lai cũng phải đáp ứng thêm các yêu cầu cụ thể về chức năng, thiết kế, quyền và nghĩa vụ sử dụng đất, phương thức thanh toán tiền đất (được xây dựng trên đất được Nhà nước giao đất có thu tiền sử dụng đất hoặc cho thuê đất thu tiền thuê đất một lần cho cả thời gian thuê).

Cùng với đó, chủ đầu tư chỉ được phép thu tiền đặt cọc tối đa là 5% giá trị hợp đồng khi nhà ở đã đủ điều kiện được bán, nhằm hạn chế tình trạng chủ đầu tư huy động vốn quá mức trước khi dự án hoàn thành.

Rủi ro và lưu ý quan trọng khi thực hiện giao dịch nhà ở đơn lẻ

Giao dịch nhà ở đơn lẻ, dù phổ biến, luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý và tài chính. Đối với nhà ở có sẵn, rủi ro phổ biến nhất xuất phát từ việc mua phải tài sản đang bị tranh chấp, kê biên hoặc bị cấm giao dịch dẫn đến tranh chấp, kiện tụng kéo dài; hoặc thông tin sai lệch, che giấu tình trạng pháp lý gây thiệt hại cho người mua sau này.

Với nhà ở hình thành trong tương lai, rủi ro lại liên quan nhiều đến việc chủ đầu tư không đảm bảo đủ điều kiện pháp lý để giao dịch, vi phạm quy định về huy động vốn, dẫn đến tình trạng dự án chậm tiến độ hoặc vỡ nợ, khiến người mua mất tiền đặt cọc, hợp đồng giao dịch nguy cơ bị vô hiệu.

Người mua nhà ở đơn lẻ cần lưu ý kiểm tra kỹ các giấy tờ pháp lý liên quan đến nhà ở và dự án như giấy chứng nhận QSDĐ, giấy phép xây dựng, văn bản xác nhận đủ điều kiện kinh doanh bán nhà ở; đồng thời yêu cầu chủ đầu tư công khai minh bạch toàn bộ thông tin dự án, tiến độ thi công, điều kiện thanh toán và các cam kết bảo đảm quyền lợi cho người mua.

Ngoài ra, người mua cần cảnh giác với các hợp đồng có điều khoản đặt cọc vượt quá quy định pháp luật hoặc hợp đồng có nội dung huy động vốn dưới hình thức hợp tác kinh doanh, góp vốn mà thực chất là bán nhà ở chưa đủ điều kiện, bởi các hợp đồng này dễ phát sinh tranh chấp về sau.

Giao dịch nhà ở đơn lẻ giữ vai trò thiết yếu trong thị trường bất động sản, hướng tới đáp ứng nhu cầu nhà ở và đầu tư của phần lớn người dân và nhà đầu tư. Việc nhận diện rõ loại hình nhà ở, phân biệt nhà ở có sẵn và nhà ở hình thành trong tương lai giúp xác định đúng các quy trình, điều kiện giao dịch cũng như quyền lợi và nghĩa vụ các bên.

ThS. LS. Huỳnh Thị Mỹ Hằng (Công ty Luật Anh Sĩ)