Xuất khẩu chuối với giấc mơ tỉ đô

Vietstock - Xuất khẩu chuối với giấc mơ tỉ đô

Ít ai nghĩ chuối lại có thể chen chân vào nhóm ngành hàng xuất khẩu chủ lực nhưng những con số thống kê gần đây đã chứng minh điều ngược lại

Năm 2024, sản lượng chuối của Việt Nam đạt khoảng 3 triệu tấn, là một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực với kim ngạch gần 380 triệu USD, lớn thứ 9 toàn cầu. Sự bứt phá thể hiện rõ nhất tại các thị trường nhập khẩu lớn ở châu Á như Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc. Đặc biệt, Nhật Bản vốn từ lâu là "sân nhà" của chuối Philippines nhưng thời gian gần đây, vị thế đó đang bị lung lay.

Vượt qua nhiều đối thủ

Theo tờ Nikkei Asia, chuối Việt Nam đang từng bước lấy thị phần của đối thủ nhờ độ tươi ngon và giá cả cạnh tranh. Thống kê thương mại của Nhật Bản cho thấy năm 2024, nước này nhập 33.000 tấn chuối từ Việt Nam, gần gấp 14 lần so với năm 2019. Riêng tháng 7-2025, lượng chuối Việt Nam xuất sang khu vực Tokyo đã tăng hơn gấp đôi so với cùng kỳ năm trước. Dù thị phần tại Nhật mới chỉ đạt 3,25%, mức tăng trưởng này vẫn được coi là ấn tượng.

Ở thị trường Trung Quốc, nơi tiêu thụ chuối lớn nhất thế giới, Việt Nam cũng đã có một bước tiến lịch sử. Năm 2024, tổng lượng chuối nhập khẩu của Trung Quốc đạt 1,69 triệu tấn, trị giá 908 triệu USD, giảm so với năm 2023. Tuy nhiên, chuối Việt Nam vẫn tăng mạnh, đạt 625.000 tấn, trị giá 261 triệu USD, tăng 28% về lượng và 7% về giá trị. Ngược lại, chuối từ Philippines lại giảm mạnh tới 32% về lượng và 39% về giá trị. Đây là năm đầu tiên chuối Việt Nam chính thức vượt Philippines để dẫn đầu tại thị trường tỉ dân này.

Hàn Quốc cũng là một điểm đến quan trọng. Theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam, trong tháng 6-2025, chuối là loại trái cây mang lại giá trị xuất khẩu cao nhất tại thị trường này, vượt qua cả xoài, thanh long, dưa hấu… với giá trị 25,4 triệu USD, dù giảm 19% so với cùng kỳ năm trước. Tính chung 6 tháng đầu năm 2025, chuối đứng thứ 3 trong nhóm trái cây xuất khẩu của Việt Nam, chỉ sau sầu riêng và thanh long, với kim ngạch 233 triệu USD, tăng gần 55% so với cùng kỳ năm trước.

Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, lý giải nguyên nhân thành công của chuối Việt Nam thời gian qua đến từ nhiều yếu tố như: đầu ra thuận lợi, giá bán tốt trong những tháng đầu năm, chất lượng và mẫu mã cải thiện rõ rệt. "Chuối Việt Nam có thể nói là thỏa mãn tiêu chí "ngon, bổ, rẻ" nên được thị trường ưa chuộng" - ông Nguyên ví von. Bên cạnh đó, lợi thế về chi phí vận chuyển thấp do khoảng cách địa lý gần thị trường nhập khẩu cũng là điểm cộng lớn, nhất là so với Philippines hay các nhà cung cấp Nam Mỹ. Ngoài ra, dịch bệnh Panama khiến sản lượng chuối tại Philippines sụt giảm, càng tạo điều kiện để chuối Việt Nam mở rộng thị phần.

Tuy nhiên, ông Nguyên cũng thừa nhận trước đây, chuối Việt Nam từng rơi vào cảnh "giải cứu" do nông dân thiếu kinh nghiệm canh tác, thu hoạch trùng thời điểm Trung Quốc vào mùa chuối nội địa. Hiện nay, nhờ rút kinh nghiệm và điều chỉnh lịch mùa vụ, tình trạng này đã giảm hẳn, ngoại trừ một số năm thời tiết bất thường. Ngoài xuất khẩu tươi, một số địa phương đã thử nghiệm chế biến chuối sấy, bột chuối hoặc tận dụng phụ phẩm để sản xuất thức ăn chăn nuôi, sản phẩm thủ công mỹ nghệ, nhằm gia tăng giá trị.

Cần chiến lược bài bản hơn

Ông Phạm Quốc Liêm - Phó Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam, đồng thời là Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Công ty CP Nông nghiệp U&I (Unifarm) - bày tỏ lạc quan rằng chuối Việt Nam hoàn toàn có thể gia nhập "câu lạc bộ" ngành hàng xuất khẩu tỉ USD. Theo ông, thị phần chuối Việt tại Nhật Bản mới chỉ hơn 3%, trong khi thương mại chuối toàn cầu trị giá 15 tỉ USD/năm và nhu cầu vẫn tăng nên tiềm năng còn rất lớn. "Nguồn cung chuối đang thiếu hụt do dịch bệnh ở các vùng trồng truyền thống như Ecuador, Philippines, Úc và cả Trung Quốc. Đây là cơ hội cho các vùng trồng mới nổi tại Việt Nam, Campuchia, Lào" - ông Liêm nhận định.

Việt Nam hiện có khoảng 160.000 ha trồng chuối. Giả sử chỉ 30% diện tích này dành cho xuất khẩu, với mức doanh thu trung bình 25.000 USD/ha như các vùng trồng chuẩn, con số 1 tỉ USD mỗi năm hoàn toàn trong tầm tay.

Dù vậy, chặng đường để chuối Việt chạm mốc 1 tỉ USD vẫn còn nhiều thử thách. Khác với nhiều ngành hàng nông sản, chuối không có "mùa vàng" vào cuối năm. Ngược lại, đây lại là giai đoạn tiêu thụ chậm, khiến doanh thu cả năm khó bứt phá mạnh. Với kết quả 233 triệu USD trong 6 tháng đầu năm 2025, tăng gần 55% so với cùng kỳ, dự báo tổng kim ngạch xuất khẩu chuối cả năm khó đạt 500 triệu USD. Điều này đồng nghĩa mục tiêu 1 tỉ USD vẫn là kế hoạch dài hạn, đòi hỏi chiến lược bài bản và sự phối hợp đồng bộ từ sản xuất tới tiêu thụ.

Người đứng đầu Unifarm cho rằng để phát triển bền vững, ngành chuối cần đa dạng hóa thị trường xuất khẩu. "Hiện Trung Quốc chiếm tới 70% tổng lượng chuối xuất khẩu của Việt Nam, nên việc mở rộng sang Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Đông, châu Âu… là cần thiết để giảm thiểu rủi ro phụ thuộc" - ông Liêm nói. 

Bài và ảnh: Ngọc Ánh