FTSE yêu cầu Việt Nam mở cửa cho môi giới quốc tế: Thách thức nào phía trước?
Investing.com - Trong Báo cáo Tham vấn Điều IV công bố tháng 10/2025, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) nhận định Việt Nam đang đứng trước bước ngoặt tăng trưởng. Mô hình dựa vào xuất khẩu và FDI từng tạo thành công lớn, nhưng nay cần nhường chỗ cho động lực mới đến từ năng suất, đổi mới và thể chế minh bạch.
Mô hình FDI – xuất khẩu mất dần lợi thế
IMF ghi nhận mô hình phát triển dựa trên xuất khẩu định hướng FDI đã giúp Việt Nam đạt tăng trưởng cao và ổn định trong hai thập kỷ qua, góp phần giảm mạnh tỷ lệ nghèo và mở rộng quy mô sản xuất. Tuy nhiên, báo cáo cảnh báo rằng những động lực này đang suy yếu khi chi phí lao động tăng, môi trường thương mại quốc tế biến động và năng suất tổng hợp (TFP) giảm dần.
Theo IMF, TFP của Việt Nam đã đi xuống kể từ năm 2015 và hiện thấp hơn mức trung bình của ASEAN, phản ánh hiệu quả sử dụng nguồn lực chưa được cải thiện tương xứng với tốc độ đầu tư. Cùng với đó, tình trạng “mất cân đối kỹ năng” trong thị trường lao động vẫn phổ biến, khi một bộ phận lớn người lao động làm việc dưới hoặc vượt trình độ được đào tạo.
Báo cáo cũng chỉ ra khoảng cách giữa khu vực FDI và doanh nghiệp trong nước vẫn còn lớn. Các doanh nghiệp có vốn nước ngoài chiếm tỷ trọng lớn trong xuất khẩu và năng suất, song liên kết với khu vực nội địa còn hạn chế, làm giảm khả năng lan tỏa công nghệ và kỹ năng. IMF khuyến nghị Việt Nam thúc đẩy kết nối chuỗi cung ứng, cải thiện hạ tầng logistics và tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng để thu hẹp khoảng cách này.
Phát triển kỹ năng và đổi mới công nghệ
IMF cho rằng để duy trì đà tăng trưởng trong dài hạn, Việt Nam cần đầu tư mạnh cho phát triển kỹ năng và công nghệ. Báo cáo đề xuất mở rộng đào tạo nghề, tăng cường giáo dục STEM, tiếng Anh và kỹ năng số – các yếu tố then chốt giúp lao động thích ứng với công nghệ mới và chuyển đổi số.
Tổ chức này cũng khuyến nghị gắn kết chặt chẽ giữa nhà trường, doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhằm bảo đảm nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu sản xuất công nghệ cao.
Trí tuệ nhân tạo – cơ hội và rủi ro
IMF dành riêng một phần báo cáo để phân tích tác động của trí tuệ nhân tạo (AI) đối với kinh tế Việt Nam. Theo cơ quan này, AI có thể trở thành động lực mới cho năng suất và đổi mới sáng tạo, giúp bù đắp tác động của dân số già và nâng cao năng lực cạnh tranh.
Tuy nhiên, tự động hóa cũng có thể thay thế nhiều công việc giản đơn, đặc biệt ở khu vực phi chính thức và trong nhóm lao động nữ. IMF khuyến nghị Việt Nam đẩy mạnh đầu tư vào hạ tầng số, dữ liệu mở và chương trình đào tạo lại, để vừa giảm rủi ro việc làm vừa tận dụng được lợi ích từ công nghệ mới.
Đầu tư công và hiệu quả vốn – nhân tố quyết định
Báo cáo cho biết Việt Nam dự kiến tăng quy mô đầu tư công trong giai đoạn tới nhằm nâng cấp hạ tầng và hỗ trợ tăng trưởng. Mô phỏng của IMF cho thấy, nếu quy mô đầu tư công được tăng thêm khoảng 11,5% GDP trong giai đoạn 2025–2030, và đi kèm cải cách thể chế cùng quản lý đầu tư hiệu quả, tăng trưởng trung hạn có thể cao hơn hơn 2 điểm phần trăm mỗi năm, trong khi nợ công vẫn ở mức bền vững.
Tuy nhiên, IMF nhấn mạnh thành công phụ thuộc lớn vào chất lượng triển khai, tính minh bạch trong lựa chọn dự án và năng lực tài khóa. Việc cải thiện quản trị đầu tư công, huy động thuế và nâng cao hiệu quả chi tiêu được xem là điều kiện then chốt để bảo đảm hiệu quả của các chương trình hạ tầng quy mô lớn.
Cải thiện phân bổ tín dụng để nâng năng suất
IMF chỉ ra rằng hiệu quả phân bổ vốn ở Việt Nam còn hạn chế, khi doanh nghiệp nhà nước vẫn được hưởng ưu đãi tín dụng, trong khi khu vực tư nhân – đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa – khó tiếp cận vốn. Theo mô hình mô phỏng của tổ chức này, nếu Việt Nam giảm méo mó tín dụng và cải thiện phân bổ nguồn lực, năng suất tổng hợp (TFP) có thể tăng hơn 50%.
Điều này đòi hỏi từng bước xóa bỏ cơ chế ưu đãi, phát triển thị trường vốn nội địa, và khuyến khích cạnh tranh công bằng giữa các khu vực kinh tế.
Kết luận báo cáo, IMF khẳng định giai đoạn phát triển tiếp theo của Việt Nam sẽ không thể dựa mãi vào lao động giá rẻ và FDI. Thay vào đó, năng suất, đổi mới sáng tạo và hiệu quả đầu tư công sẽ là nền tảng chính cho tăng trưởng dài hạn.
“Cải thiện năng suất, phát triển khu vực tư nhân và nâng cao hiệu quả đầu tư công sẽ là chìa khóa để Việt Nam đạt mục tiêu trở thành nền kinh tế thu nhập cao vào năm 2045,” báo cáo của IMF nhấn mạnh.