Bạc tiếp đà tăng, nhà đầu tư cần chú ý biến động khối lượng
Sau hơn sáu thập kỷ được xem như “kim chỉ nam đạo đức” của giới kinh doanh, Warren Buffett đã viết lời tạm biệt của mình. Bức thư chia tay không bàn nhiều về các mẹo đầu tư hay dự báo thị trường, mà nói về sự may mắn, sự khiêm tốn và ý nghĩa cuộc đời. Nó giống một bài giảng cuối cùng của một người thầy đã dành cả đời để quan sát kinh doanh lẫn con người, hơn là một thông báo doanh nghiệp mang tính thủ tục.
Ở tuổi 95, Warren Buffett cuối cùng cũng rút lui. Trong lá thư gửi vào tháng 11, ông cho biết mình sẽ không còn viết báo cáo thường niên của Berkshire Hathaway hay dẫn dắt các buổi hỏi-đáp marathon nổi tiếng nữa, và chính thức chỉ định Greg Abel làm CEO mới. Thay vì liệt kê thành tựu, Buffett chọn nhìn lại cuộc đời—từ những ký ức thời thơ ấu ở Omaha đến các bài học về thời gian, tính cách và lòng rộng lượng. Lá thư gây tiếng vang vì nó rất cá nhân: Buffett luôn xem cổ đông như đối tác, và lời tạm biệt này mang đúng tinh thần ấy—ấm áp, gần gũi, và chân thật. Nó khép lại một kỷ nguyên của Berkshire, và của cả những nhà đầu tư xem ông như hình mẫu.
Câu chuyện từ Omaha
Buffett mở đầu không phải bằng phố Wall, mà bằng Omaha—nơi ông sinh ra và vẫn gọi là nhà. Ông kể lại lần viêm ruột thừa suýt chết năm 1938, những nữ tu đã chăm sóc mình, và bộ dụng cụ lấy dấu vân tay mà người dì tặng để giết thời gian trong bệnh viện. Tính tò mò dường như đã định hình ông từ rất sớm.
Điều thú vị là phần mở đầu của lá thư gần như nói về người khác nhiều hơn nói về ông. Buffett nhớ đến những người hàng xóm thuở nhỏ sau này trở thành biểu tượng: Charlie Munger—người cộng sự tri kỷ, Walter Scott—người đưa MidAmerican Energy vào Berkshire và là một thành viên HĐQT quan trọng, hay Don Keough—người sau này trở thành Chủ tịch Coca-Cola (NYSE:KO). Họ đều sống cách nhau chỉ vài dãy nhà. Với Buffett, Omaha là “thế giới nhỏ tạo ra những giá trị lớn”.
Ông cho rằng địa lý có ý nghĩa. Việc ở lại Omaha giữ ông khỏi ồn ào của New York, giữ kinh doanh ở quy mô “con người” hơn, dựa trên niềm tin trực tiếp. Buffett vẫn sống trong căn nhà mua năm 1958, chỉ cách nhà cũ hai dặm. Nhìn lại, ông tin rằng cả Berkshire lẫn cuộc đời mình đều tốt hơn vì được xây từ gốc rễ ở Omaha. “Do may mắn ngớ ngẩn,” ông viết, “tôi đã bốc trúng một lá thăm quá dài ngay từ lúc sinh ra.” Ít tỷ phú mô tả cuộc đời mình như vậy—và đó là lý do Buffett vẫn được xem là dễ gần dù đã 95 tuổi.
Chuyển giao thế hệ: Greg Abel bước vào vị trí lãnh đạo
Lá thư cũng đánh dấu thời điểm chuyển giao chính thức. Buffett xác nhận Greg Abel, Phó Chủ tịch phụ trách mảng ngoài bảo hiểm, sẽ trở thành CEO của Berkshire Hathaway. “Ông ấy là một nhà quản lý giỏi, một người làm việc bền bỉ và là người giao tiếp trung thực,” Buffett viết. Câu đánh giá ngắn gọn, nhưng với cổ đông Berkshire, nó tương đương một phiếu tín nhiệm mạnh mẽ.
Abel—62 tuổi, người Canada, trưởng thành từ Berkshire Hathaway Energy—từ lâu đã được xem là người kế nhiệm hợp lý nhất. Thú vị là ông từng sống cách nhà Buffett vài dãy phố nhưng chưa từng gặp mặt. Buffett cho biết Abel hiểu rõ cấu trúc phức tạp và rủi ro của đế chế Berkshire hơn bất kỳ ai. Khiêm tốn như thường lệ, Buffett thừa nhận Abel “hiểu nhiều mảng kinh doanh và con người của Berkshire tốt hơn tôi”.
Ông cũng nhấn mạnh Berkshire chỉ cần 5–6 CEO trong 100 năm tới, miễn là họ được chọn dựa trên tính cách, không phải cái tôi, và—giống Buffett—không phải kiểu người nghĩ đến chuyện nghỉ hưu ở tuổi 65.
Về phần mình, Buffett nói ông sẽ tiếp tục giữ một lượng lớn cổ phiếu loại A, “đến khi cổ đông Berkshire cảm thấy thoải mái với Greg như cách Charlie và tôi từng cảm thấy”. Ông cũng đưa ra cái nhìn thực tế về điểm mạnh và giới hạn của Berkshire: sức bền quan trọng hơn tăng trưởng nóng; doanh nghiệp có “khả năng gặp thảm họa thấp nhất mà tôi biết”, nhưng quy mô quá lớn của Berkshire cũng khiến tốc độ tăng trưởng bị giới hạn. Cổ đông, theo ông, phải quen với thực tế rằng giá cổ phiếu có thể giảm 50% theo chu kỳ mà không hề phản ánh sự suy yếu nội tại.
Nguồn: Charlie Bilello
Việc Greg Abel chính thức được chỉ định kế nhiệm khép lại một chương dài đầy đồn đoán. Suốt nhiều năm, giới đầu tư luôn tự hỏi ai có thể thay thế một người mà tên tuổi gần như đồng nhất với Berkshire Hathaway. Buffett trả lời câu hỏi đó bằng cách chuyển trọng tâm từ con người sang nguyên tắc. Điều quan trọng không phải ai sẽ tiếp quản, mà là họ suy nghĩ ra sao. Và trên khía cạnh ấy, Abel—theo Buffett—đã “vượt qua mọi kỳ vọng vốn rất cao” đặt vào ông.
Bản thiết kế từ thiện
Lá thư cũng dành nhiều dung lượng cho câu hỏi: điều gì sẽ xảy ra với khối tài sản của Buffett. Cùng ngày bức thư được công bố, ông chuyển đổi hơn 1,3 tỷ USD cổ phiếu Berkshire A (NYSE:BRKa) sang cổ phiếu B (NYSE:BRKb) và trao tặng cho bốn quỹ từ thiện gia đình: Quỹ Susan Thompson Buffett, Quỹ Sherwood, Quỹ Howard G. Buffett, và Quỹ NoVo. Mỗi quỹ đều do ba người con của ông hoặc các đội ngũ do họ xây dựng điều hành. Các quỹ này chi tổng cộng hơn nửa tỷ USD mỗi năm cho các hoạt động từ thiện.
Buffett giải thích rằng ở tuổi 95, thời gian mới là giới hạn thực sự. Ba người con—Howard, Susie và Peter—đều đã ở độ tuổi 60–70. Ông muốn họ có đủ sức khỏe và sự minh mẫn để tiếp tục công việc thiện nguyện của gia đình ngay khi ông còn sống, thay vì đợi một bản di chúc phát huy hiệu lực. “Thật sai lầm nếu đặt cược rằng cả ba sẽ may mắn kéo dài tuổi xuân như tôi,” ông viết.
Ông cũng nhấn mạnh rằng các con có toàn quyền theo đuổi con đường riêng. Buffett không có ý “điều hành từ trong mộ”. Mục tiêu không phải là sự hoàn hảo, mà là tiến bộ—làm tốt hơn phần nào so với chính phủ hay các mô hình từ thiện truyền thống.
Đoạn thư này đọc như một bài học về sự khiêm nhường. Buffett thú nhận ông từng nghĩ đến những kế hoạch từ thiện hoành tráng, nhưng rồi nhận ra các khoản đóng góp hiệu quả nhất lại thường diễn ra lặng lẽ. Con ông, theo Buffett, “không cần làm điều kỳ diệu, cũng không cần sợ thất bại.” Họ chỉ cần cải thiện thế giới trong phạm vi có thể. Câu nói đó tóm gọn triết lý của ông: cải thiện đều đặn quan trọng hơn hành động gây tiếng vang; mục đích quan trọng hơn màn trình diễn.
Trái ngược với nhiều tỷ phú xây quỹ như một di sản mang tên mình, mô hình của Buffett phân quyền triệt để. Ông tin vào trực giác của gia đình, chấp nhận rằng phương pháp của họ có thể khác. Điều kết nối họ không phải hình thức, mà là ý định. Quyết định này củng cố niềm tin sâu sắc của ông: tài sản là trách nhiệm, không phải đặc quyền thừa kế. “Chủ nghĩa dòng tộc”, ông cảnh báo, thường dẫn đến lãng phí và sự ngạo mạn. Giải pháp của ông là cho sớm, cho phân tán, và để thế hệ kế tiếp học bằng hành động thực tế.
Di sản và triết lý
Ở những trang cuối, Buffett nhìn sâu vào chính mình. Ông cho rằng cuộc đời mình là sản phẩm của may mắn—sinh ra đúng nơi, đúng thời điểm, có sức khỏe và cơ hội. Buffet gọi “bà Mẹ May Mắn” là vô cùng bất công: nhiều người tài năng không bao giờ gặp được cơ hội như ông. Ý thức được sự chênh lệch đó, theo Buffett, nên khiến ta biết cảm thông chứ không tự mãn.
Ông cũng viết rất thẳng thắn về tuổi già. Cơ thể chậm lại, mắt kém đi, nhưng ông vẫn đến văn phòng năm ngày mỗi tuần. “Thời gian là bất bại,” ông nói. Dẫu vậy, ông hài lòng. Điều quan trọng lúc này không phải thương vụ tiếp theo, mà là di sản hành xử. Lời khuyên của ông đơn giản: học từ sai lầm, chọn hình mẫu sống đúng, và sống sao cho bản cáo phó của bạn khiến chính bạn thấy tự hào. Vĩ đại—theo Buffett—không đến từ tiền, danh hay quyền. “Lòng tốt không tốn gì, nhưng vô giá.”
Ông cũng phê phán thực trạng minh bạch hóa lương thưởng CEO: công cụ sinh ra để kiềm chế sự quá đà cuối cùng lại kích hoạt sự ganh đua. Khi số liệu được công khai, các lãnh đạo bắt đầu so sánh và đòi hỏi nhiều hơn. “Ganh tị và tham lam luôn đi cùng nhau,” ông nói. Đọc đến đây, khó mà không liên tưởng đến gói thù lao trị giá tới 1 nghìn tỷ USD của Elon Musk nếu đạt đủ mục tiêu—một ví dụ sống động cho điều Buffett luôn phản đối trong suốt sự nghiệp.
Nhà đầu tư vĩ đại nhất thế giới kết thúc thư bằng lời nhắn: hãy biết ơn đất nước đã cho bạn cơ hội, hiểu vai trò của may mắn và thực hành lòng biết ơn. Ông thừa nhận mình sai lầm không ít lần, nhưng bạn bè và người thầy đã giúp ông trưởng thành hơn. Với Buffett, sự tử tế cũng có thể “lãi kép” như vốn. Lá thư khép lại không chỉ như lời tạm biệt cổ đông, mà như một cẩm nang sống đẹp.
Nguồn: Berkshire Hathaway
Kết luận
Lời chia tay của Warren Buffett khép lại một trong những chương đặc biệt nhất của chủ nghĩa tư bản hiện đại. Bức thư cuối cùng của ông là minh chứng trọn vẹn cho sự khiêm nhường, lòng biết ơn và trí tuệ đã định hình cả sự nghiệp. Những con số rồi sẽ thay đổi, thị trường sẽ luôn xoay vần, và Berkshire chắc chắn sẽ có những giai đoạn biến động mạnh. Nhưng các bài học và di sản mà Buffett để lại thì bền vững hơn mọi chu kỳ tăng – giảm.
Thông điệp cuối cùng của ông vừa giản dị vừa trường tồn: “Hãy chọn những người hùng của bạn thật cẩn thận và cố gắng sống theo họ.” Nghe như lời khuyên cho nhà đầu tư, nhưng thực chất là lời khuyên cho bất kỳ ai. Sự giàu có lớn nhất của Buffett không nằm ở số tiền ông tích lũy, mà ở cách ông cho thế giới thấy phải dùng nó như thế nào để mang lại điều tốt đẹp hơn.