Hàng thập kỷ trước, một thỏa thuận đa phương mang tính đột phá đã điều chỉnh lại đồng đô la Mỹ, giúp giảm mất cân bằng thương mại và thúc đẩy ngành công nghiệp nội địa. Ngày nay, một đề xuất đầy tham vọng tương tự đang kết hợp cả tiền lệ lịch sử và các chiến lược tài khóa sáng tạo nhằm định hình lại động lực tiền tệ toàn cầu, nâng cao khả năng cạnh tranh xuất khẩu và điều chỉnh lại quan hệ thương mại quốc tế.
Năm 1985, các bộ trưởng tài chính từ Pháp, Đức, Nhật Bản, Vương quốc Anh và Hoa Kỳ đã đạt được một thỏa thuận tại Khách sạn Plaza ở New York nhằm cố tình làm suy yếu đồng đô la. Liệu một thỏa thuận tương tự có thể diễn ra trong năm nay tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago của Tổng thống Trump?
Tóm tắt lịch sử của Hiệp định Plaza
Vào giữa những năm 1980, Hoa Kỳ đối mặt với tình trạng đồng USD quá mạnh, làm suy yếu khả năng cạnh tranh xuất khẩu và ảnh hưởng đến ngành công nghiệp trong nước. Để giải quyết vấn đề này, các bộ trưởng tài chính và ngân hàng trung ương từ Hoa Kỳ, Nhật Bản, Tây Đức, Pháp và Vương quốc Anh đã họp tại Khách sạn Plaza ở New York. Vào ngày 22 tháng 9 năm 1985, họ đã ký kết Hiệp định Plaza, một thỏa thuận đa phương mang tính bước ngoặt nhằm làm suy yếu đồng USD so với các đồng tiền lớn khác.
Mục tiêu chính của hiệp định này là giải quyết tình trạng mất cân bằng thương mại kéo dài do đồng USD bị định giá quá cao. Đồng USD mạnh khiến hàng hóa xuất khẩu của Mỹ trở nên đắt đỏ trên thị trường quốc tế, trong khi hàng nhập khẩu từ nước ngoài vào Mỹ lại rẻ hơn. Điều này làm thâm hụt thương mại và tài khoản vãng lai ngày càng mở rộng, đồng thời gây suy giảm hoạt động sản xuất trong nước.
Nhận thấy rằng hành động đơn phương là không đủ, các quốc gia liên quan đã đồng ý can thiệp phối hợp. Kế hoạch này cho phép các đồng tiền của họ tăng giá so với đồng USD, giúp giảm bớt bất lợi cạnh tranh mà các nhà sản xuất Mỹ đang phải đối mặt.
Trong những tháng sau khi Hiệp định Plaza có hiệu lực, sự can thiệp phối hợp đã đem lại kết quả rõ rệt. Đồng USD giảm tới 25%, giúp hàng xuất khẩu của Mỹ trở nên rẻ hơn và dần phục hồi khả năng cạnh tranh trên thị trường toàn cầu. Các nhà sản xuất Mỹ bắt đầu chứng kiến nhu cầu gia tăng khi hàng hóa của họ trở nên hấp dẫn hơn ở nước ngoài, góp phần thu hẹp thâm hụt tài khoản vãng lai.
Tuy nhiên, kết quả không phải lúc nào cũng tích cực đối với tất cả các quốc gia. Đặc biệt tại Nhật Bản, sự điều chỉnh tỷ giá mạnh mẽ khiến các nhà xuất khẩu Nhật Bản gặp áp lực lớn khi đồng yên Nhật tăng giá nhanh chóng. Điều này góp phần vào tình trạng trì trệ kinh tế kéo dài trong những năm 1990, được gọi là "thập kỷ mất mát" của Nhật Bản.
Nguyên nhân chính là sự phản ứng chậm trễ của Nhật Bản trước sự sụp đổ của giá tài sản vào đầu những năm 1990. Khi giá cổ phiếu và bất động sản giảm mạnh, Nhật Bản đã cắt giảm lãi suất, nhưng lúc đó bẫy thanh khoản đã hình thành, dẫn đến khủng hoảng tín dụng.
Sau sự can thiệp mạnh mẽ và đồng USD mất giá đáng kể do Hiệp định Plaza, xuất hiện những lo ngại về việc đồng USD suy yếu quá mức và tác động bất ổn của nó đối với nền kinh tế toàn cầu.
Để đối phó, vào năm 1987, nhóm quốc gia này một lần nữa họp tại Cung điện Louvre ở Paris, dẫn đến việc ký kết Hiệp định Louvre. Thỏa thuận này đánh dấu sự chuyển hướng chiến lược từ giảm giá nhanh sang ổn định tỷ giá, với cam kết của các quốc gia tham gia nhằm hạn chế can thiệp và duy trì mức tỷ giá ở trạng thái cân bằng bền vững hơn. Hiệp định Louvre đã chấm dứt quá trình suy yếu của đồng USD, đồng thời khép lại giai đoạn của Hiệp định Plaza.
Nguồn: Armstrong Economics
Hiệp định Mar-a-Lago nói về điều gì?
Hiện nay, đang có những cuộc thảo luận về một thỏa thuận đa phương tiềm năng mới, được gọi là Hiệp định Mar-a-Lago. Hiệp định này được đề xuất nhằm tái cân bằng thương mại toàn cầu, khắc phục tình trạng đồng USD bị định giá quá cao so với các đồng tiền khác. Mục tiêu của kế hoạch này là tạo ra một môi trường thương mại cân bằng hơn, từ đó tăng cường khả năng cạnh tranh xuất khẩu của Mỹ và củng cố ngành sản xuất trong nước.
Về bản chất, đề xuất này hình dung rằng Hoa Kỳ sẽ cung cấp các đảm bảo an ninh và quyền tiếp cận đặc quyền vào thị trường Mỹ, đặc biệt dành cho nhóm G7, Trung Đông và Mỹ Latinh. Đổi lại, các đối tác này sẽ thực hiện các biện pháp nhằm điều chỉnh giá trị toàn cầu của đồng USD, mở rộng nền công nghiệp Mỹ, đồng thời giúp giải quyết các thách thức tài khóa bằng cách hoán đổi nợ chính phủ hiện tại sang trái phiếu kho bạc kỳ hạn thế kỷ mới.
Tóm lại, ý tưởng của hiệp định này là: Hoa Kỳ cung cấp an ninh và quyền tiếp cận thị trường cho thế giới, trong khi các quốc gia khác hợp tác để đẩy đồng USD xuống thấp hơn, qua đó thúc đẩy xuất khẩu Mỹ và khôi phục ngành sản xuất trong nước.
Nguồn: Apollo
Trọng tâm của hiệp định là hai công cụ chính. Thứ nhất là việc sử dụng thuế quan có mục tiêu. Theo cơ chế này, Hoa Kỳ sẽ áp thuế đối với hàng nhập khẩu từ các quốc gia không cam kết thực hiện các chính sách nhằm củng cố đồng tiền của họ so với đồng USD. Các mức thuế này được thiết kế để phục vụ một mục đích kép: chúng tạo ra doanh thu thiết yếu của chính phủ đồng thời tạo động lực kinh tế để các quốc gia đối tác điều chỉnh chính sách tiền tệ của họ theo hướng làm suy yếu đồng USD.
Nguồn: Bloomberg
Công cụ thứ hai trong hiệp định là việc thành lập một quỹ đầu tư quốc gia (sovereign wealth fund) chuyên tích lũy ngoại tệ như euro, yên và nhân dân tệ. Quỹ này sẽ được tài trợ bởi nguồn dự trữ khổng lồ của Mỹ và sẽ được sử dụng để mua các loại tiền tệ này trên thị trường ngoại hối, qua đó tạo thêm áp lực giảm giá đối với đồng USD. Ngoài ra, hiệp định cũng bao gồm một cơ chế hoán đổi nợ: Mỹ sẽ chuyển đổi nợ chính phủ hiện tại thành trái phiếu kho bạc có kỳ hạn dài hơn – trái phiếu thế kỷ (Treasury century bonds). Điều này không chỉ giúp giảm áp lực tài khóa bằng cách kéo dài thời hạn nợ, mà còn góp phần tái cân bằng dòng tiền tệ toàn cầu, giúp định hướng thị trường tài chính theo hướng ổn định hơn.
Hai công cụ này kết hợp lại, tạo thành xương sống của Hiệp định Mar-a-Lago. Bằng cách tận dụng thuế quan để buộc các đối tác thương mại điều chỉnh chính sách và sử dụng quỹ đầu tư có chủ quyền để tích cực can thiệp vào thị trường tiền tệ, Hiệp định tìm cách dẫn đến sự điều chỉnh đối với việc định giá quá cao của đồng đô la. Khi làm như vậy, nó nhằm mục đích sắp xếp lại cán cân thương mại, hồi sinh sản xuất trong nước và tạo điều kiện cho một trật tự tài chính toàn cầu cân bằng hơn, tất cả trong khi vẫn duy trì vai trò trung tâm của đồng đô la trong tài chính quốc tế.
Liệu Kế Hoạch Này Có Khả Thi?
Nhóm cố vấn của Tổng thống Trump sẵn sàng chấp nhận tác động kinh tế ngắn hạn để đạt được lợi ích cấu trúc dài hạn. Dù trong lịch sử, thuế quan thường làm tăng giá đồng tiền, nhưng ở đây, chiến lược của Mỹ là sử dụng thuế như một công cụ kích thích: việc gia tăng chi phí xuất khẩu trong ngắn hạn sẽ buộc các đối tác thương mại phải ngồi vào bàn đàm phán và điều chỉnh chính sách tiền tệ của họ, từ đó giúp tái cân bằng thương mại có lợi cho Mỹ.
Một phần quan trọng khác của kế hoạch là cơ chế tái cấu trúc nợ quốc tế. Theo đó, để đổi lấy quyền tiếp cận thị trường Mỹ và đảm bảo an ninh, các đối tác chính như G7, Trung Đông và Mỹ Latinh sẽ phải hoán đổi trái phiếu ngắn hạn mà họ đang nắm giữ sang trái phiếu thế kỷ (Treasury century bonds) dài hạn.
Việc hoán đổi nợ này không chỉ kéo dài kỳ hạn để giảm bớt áp lực tài khóa mà còn giúp giảm nhu cầu tài sản an toàn theo truyền thống thúc đẩy sức mạnh của đồng đô la. Bằng cách giảm bớt các hạn chế tài khóa và chuyển vốn toàn cầu vào các công cụ nợ dài hạn của Mỹ, thỏa thuận thiết lập một môi trường thuận lợi hỗ trợ sự mất giá của đồng đô la.
Kế hoạch còn bao gồm cơ chế ưu đãi theo cấp độ dành cho các đối tác quốc tế. Nhóm "Xanh": Các quốc gia hợp tác đầy đủ trong chính sách tiền tệ sẽ được bảo vệ quân sự và miễn giảm thuế quan. Nhóm "Vàng" & "Đỏ": Những nước ít hợp tác hơn có thể đối mặt với hạn chế giao dịch hoặc các hình phạt khác.
Hệ thống này giúp tạo ra động lực rõ ràng để các quốc gia điều chỉnh chính sách theo hướng có lợi cho Mỹ, đồng thời đảm bảo sự phối hợp đồng bộ trong can thiệp tiền tệ.
Các cố vấn như Stephen Miran và Zoltan Pozsar nhấn mạnh rằng tình trạng hỗn loạn kinh tế hiện tại là dấu hiệu cho thấy cần có những biện pháp triệt để. Tầm nhìn của họ là bằng cách tận dụng các công cụ này, áp đặt thuế quan dần dần, can thiệp ngoại hối tích cực thông qua quỹ đầu tư quốc gia và hoán đổi nợ chiến lược, Mỹ có thể buộc phải sắp xếp lại dòng tiền tệ toàn cầu.
Bằng cách này, hiệp định không chỉ làm suy yếu USD một cách có chủ đích, mà còn tạo đòn bẩy để giúp Mỹ lấy lại lợi thế cạnh tranh trong xuất khẩu và sản xuất nội địa. Sự kết hợp của các biện pháp này sẽ tự củng cố lẫn nhau, khiến cho mục tiêu làm suy yếu đồng USD có kiểm soát trở nên khả thi hơn dù rất táo bạo.
Dù nhiều người đặt câu hỏi về tính khả thi của một sự can thiệp quy mô lớn như vậy, và một số nhà kinh tế học dòng chính cho rằng kế hoạch này quá cấp tiến hoặc thậm chí sẽ thất bại, các nhà đầu tư cần hiểu rằng động thái của ông Trump không phải là sự tùy hứng.
Tầm nhìn của đội ngũ ông Trump tuân theo một logic nội tại mạnh mẽ: tình trạng hỗn loạn hiện tại không phải là lỗi hệ thống, mà là một phần của chiến lược tái thiết. Bessent đã tuyên bố rằng ông muốn tham gia vào một sự "tái cấu trúc Bretton Woods" mới cho hệ thống tài chính và thương mại toàn cầu, cho thấy đây là một sự thay đổi chính sách có chủ đích. Những cú sốc thuế quan hiện nay có thể chỉ là sự khởi đầu của một kế hoạch lớn hơn—một kế hoạch có thể định hình lại toàn bộ bối cảnh kinh tế toàn cầu. Phố Chính (Main Street) đối đầu Phố Wall (Wall Street)? Không có gì mới lạ. Nhưng lần này, trận chiến có thể lớn hơn bao giờ hết.
Tác Động Của Hiệp Định Mar-a-Lago
Tác động vĩ mô của hiệp định này là rất đáng kể. Một đồng USD yếu hơn sẽ giúp tăng tính cạnh tranh về giá của hàng hóa Mỹ trên thị trường quốc tế, góp phần hồi sinh ngành sản xuất trong nước và giúp cân bằng cán cân tài khoản vãng lai. Ngoài ra, bằng cách chuyển đổi nợ ngắn hạn sang các công cụ dài hạn, chính phủ sẽ giảm áp lực tài khóa trong ngắn hạn, từ đó có thể hạ chi phí vay vốn theo thời gian.
Khi các nhà đầu tư toàn cầu thích nghi với bối cảnh mới, nơi quyền tiếp cận thị trường Mỹ và đảm bảo an ninhđược trao đổi để đổi lấy các biện pháp kiềm chế giá trị đồng USD, có thể xảy ra một sự tái cấu trúc quyền lực kinh tế quốc tế.
Về mặt địa chính trị, hiệp định này cũng có thể trở thành một đòn bẩy chiến lược. Bằng cách cung cấp đảm bảo an ninh và quyền tiếp cận thị trường ưu đãi cho các nước G7, Trung Đông và Mỹ Latinh, Hoa Kỳ sẽ củng cố mạng lưới liên minh của mình. Đổi lại, các quốc gia này sẽ cam kết thực hiện các biện pháp giúp làm suy yếu đồng USD.
Một thỏa thuận đa phương như vậy không chỉ thay đổi động lực thương mại toàn cầu, mà còn tăng cường khả năng của Mỹ trong việc định hướng chính sách tài chính toàn cầu. Việc tái cấu trúc quan hệ quốc tế này có thể dẫn đến sự tái phân bổ tài nguyên toàn cầu, mang lại lợi ích cho ngành công nghiệp Mỹ—đặc biệt là các lĩnh vực đã chịu thiệt hại lâu dài do đồng USD bị định giá quá cao.
Hơn nữa, sự thay đổi cấu trúc sang các công cụ nợ dài hạn và chủ động làm suy yếu đồng USD có thể đánh dấu một bước chuyển đổi căn bản trong trật tự tài chính toàn cầu, tương tự như những điều chỉnh mang tính cách mạng của thập niên 1980. Bằng cách giảm áp lực tài khóa và điều chỉnh giá trị tiền tệ, hiệp định có thể tạo ra một vòng xoáy tích cực cho nền kinh tế Mỹ: nhu cầu xuất khẩu tăng có thể dẫn đến sản xuất trong nước cao hơn, cải thiện việc làm trong lĩnh vực sản xuất và giảm dần thâm hụt thương mại dai dẳng.
Một đồng USD suy yếu kéo dài cũng có thể trở thành động lực tích cực cho thị trường hàng hóa. Đồng thời, điều này cũng có thể gây ra sự thay đổi trong các khu vực địa lý, phong cách và lĩnh vực đầu tư trong thị trường chứng khoán toàn cầu. Ví dụ: các quốc gia giàu tài nguyên và các ngành có giá trị nội tại cao có thể lấy lại vị thế so với Mỹ và các lĩnh vực tăng trưởng cao.
Kết thúc
Cả Hiệp định Plaza và Hiệp định Mar-a-Lago được đề xuất đều nhấn mạnh vai trò mạnh mẽ của điều chỉnh tiền tệ trong chính sách kinh tế và tài chính toàn cầu. Hiệp định Plaza (1985) tập trung vào việc cố tình làm suy yếu đồng USD thông qua sự can thiệp phối hợp giữa các nước nhằm giải quyết mất cân bằng thương mại.
Hiệp định Mar-a-Lago, ngược lại, đại diện cho một chiến lược rộng hơn, chủ yếu tái cấu trúc quan hệ thương mại toàn cầu, trong đó điều chỉnh giá trị USD là một hệ quả tất yếu. Cả hai sáng kiến này đều nhấn mạnh nỗ lực không ngừng của Mỹ trong việc tận dụng chính sách tiền tệ để phục hồi kinh tế và thúc đẩy hợp tác quốc tế.