Hàng không vốn là lĩnh vực phức tạp để phân tích vì nó ẩn chứa rất nhiều rủi ro dù vậy ở Việt Nam các doanh nghiệp hàng không được xem là con gà đẻ trứng vàng của các nhà đầu tư vì rào cản thị trường rất cao, không phải doanh nghiệp nào cũng có thể thâm nhập được. Hiện tại Vietjet (HM:VJC) và Vietnam Airlines (HN:HVN) vẫn là 2 doanh nghiệp thống trị thị trường Việt Nam.
Tiềm năng tăng trưởng ngành hàng không tại một quốc gia đang phát triển như Việt Nam còn rất lớn. Theo số liệu năm 2019 của Hiệp Hội Hàng Không Quốc Tế, tốc độ tăng trưởng ngành hàng không của Việt Nam đứng thứ 3 thế giới giai đoạn 2001 – 2014 với tỷ lệ hơn 16% mỗi năm. Theo dự đoán tỷ lệ tăng trưởng hành khách trong ngành này sẽ vẫn là 13-14% trong những năm tiếp theo nhờ vào cơ cấu dân số vàng của Việt Nam.
Vietjet, hãng hàng không chiếm thị phần lớn nhất tại Việt Nam, còn được đánh giá cao nhờ vào việc kiểm soát chi phí thấp hơn 20-50% so với các hãng hàng không trong khu vực.
Tuy nhiên, như đã đề cập, trên thế giới ngành hàng không được xem là một ngành kinh doanh rất rủi ro bởi vì chỉ cần một cú sốc nhỏ về kinh tế, chẳng hạn như đại dịch vừa qua, cũng khiến doanh thu của các hãng hàng không sụt giảm nghiêm trọng do giảm lượt khách và cạnh tranh giá vé. Sự thâm nhập của một hãng hàng không giá rẻ, ví dụ như Bamboo Airways thời gian qua cũng sẽ gây nên cuộc chiến về giá và làm thu hẹp thị phần hiện tại.
Tất cả những yếu tố đó trước đây được xem là không đáng ngại nhưng sau trận dịch vừa qua những rủi ro này đã thế hiện lên kết quả kinh doanh của Vietnam Airlines và Vietjet.
Vietnam Airlines với số lỗ khổng lồ hơn 2.600 tỷ đồng được công bố hồi cuối tháng 4 đã khiến các nhà đầu tư thiệt hại nghiêm trọng. Giá cổ phiếu cũng theo đó giảm từ hơn 32.000 đồng xuống hơn 17.600 đồng và mới hồi phục lại 27.800 khi dịch bệnh tạm lắng.
Không nằm ngoài dự đoán của thị trường, mới đây Vietjet cũng báo lỗ khủng quý 1. Doanh thu công ty mẹ giảm -29.6% YoY xuống còn 7.2 nghìn tỷ đồng và lỗ -990 tỷ đồng so với thu nhập ròng năm ngoái là +739 tỷ đồng.
Sự sụt giảm doanh thu trong Quý 1 năm 2020 có thể đến từ 3 lý do: nhu cầu thấp hơn do ảnh hưởng từ dịch COVID-19, thị phần trong nước thấp hơn và năng suất thấp hơn.
Do ảnh hưởng của dịch Covid- 19, tổng số chuyến bay của VJC trong Quý 1 năm 2020 đạt 29.5 nghìn lượt bay (-12.3% YoY), một sự trái ngược so với số tuyến tăng lên 24% YoY trong năm 2019. Sự sụt giảm này trong Quý 1 năm 2020 phần lớn đến từ việc các chuyến bay quốc tế bị rút bớt.
Hai nguồn doanh thu chính (vận chuyển hành khách và nguồn doanh thu phụ) đều cho thấy sự tụt giảm lần lượt là -37.9% YoY và -6,8% YoY. Trong đó, việc giảm nhẹ doanh thu phụ trợ có thể được giải thích bằng chiến lược mới của VJC nhằm đẩy doanh thu phụ trợ trong năm 2019 bằng cách kinh doanh thêm hàng hóa và dịch vụ trong suốt chuyến bay. Nhìn vào sự sụt giảm mạnh trong doanh thu của dịch vụ vận chuyển hành khách, chúng ta có thể đưa ra được một số lý do:
- Thị phần thấp hơn tại thị trường nội địa khi Baboo Airways tham gia vào thị trường hàng không nội địa vào tháng 1 năm 2019. Theo thống kê từ CAAV, thị phần trong nước của Vietjet đã giảm từ 47% trong tháng 1 năm 2019 xuống 42% trong tháng 12 năm 2019.
- Giá vé thấp hơn. Do sự cạnh tranh mạnh mẽ, giá vé nội địa và quốc tế của VJC cũng sẽ phải giảm từ 14% - 16% so với năm ngoái.
Giá vé giảm nhưng chi phí lại tăng vì Vietjet vẫn phải trả các chi phí cố định như khấu hao, nhân viên, sửa chữa, bảo trì máy bay, …), Số lượt khách trên mỗi chuyến bay cũng giảm nhưng VJC vẫn phải giữ nguyên số lượng chuyến bay trong ngày để giữ thị phần. Dù vậy, giá nguyên liệu giảm mạnh trong tháng 3 cũng làm giảm áp lực lên chi phí của VJC.
Tiền và tương đương tiền của VJC giảm 3.5 nghìn tỷ đồng so với đầu năm. Các khoản phải thu tăng nhẹ nhưng các khoản phải trả tăng mạnh 1.1 nghìn tỷ đồng cho thấy áp lực về dòng tiền doanh nghiệp. Mặc dù, các ngân hàng có chính sách dãn nợ với các doanh nghiệp từ 3-6 tháng do ảnh hưởng của dịch bệnh nhưng nếu tịnh trạng “ngăn song, cấm chợ” còn kéo dài trên thế giới sẽ khiến các hãng hàng không như Vietjet gặp vấn đề về khả năng thanh toán.
Giá cổ phiếu của VJC giảm mạnh từ 148.000 đồng xuống hơn 93.000 đồng và mới hồi phục lên 113.000 đồng trong thời gian vừa qua.
