Thung lũng Silicon đang sử dụng cái gọi là định giá săn mồi như một phương tiện để tiêu diệt các đối thủ cạnh tranh cũng như đánh lừa các nhà đầu tư. Năm 2016, Matt Wansley đang tìm việc làm luật sư cho một công ty công nghệ, đặc biệt chuyên về xe ô tô tự lái. Anh đã phỏng vấn tại một số công ty nổi tiếng, bao gồm cả Lyft, nơi anh ấy hỏi một CEO về mức độ cam kết của công ty đối với xe tự lái.
"Tất nhiên chúng tôi cam kết với xe tự lái," vị CEO này trả lời Wansley, "nhưng các con số liên quan tới doanh thu hay lợi nhuận thì không quan trọng".
Câu trả lời này khiến Wansley ngạc nhiên, anh tự hỏi tại sao một trong những công ty gọi xe lớn nhất ở Mỹ như Lyft lại không mong đợi thu được lợi nhuận?
Định giá săn mồi
Matt Wansley, hiện là giáo sư tại Trường Luật Cardozo cùng với đồng nghiệp của mình là Sam Weinstein, bắt tay vào việc tìm hiểu chân tướng đằng sau sự bất hợp lý nói trên.
Các nhà kinh tế tiến bộ từ lâu đã nhận ra rằng các công ty công nghệ, vốn được hỗ trợ bởi vốn đầu tư mạo hiểm, về cơ bản đều sẵn sàng đưa ra các chương trình khuyến mãi, trợ giá sản phẩm cho đến khi khách hàng hoàn toàn phụ thuộc vào sản phẩm của họ.
| Ảnh minh họa: Business Insider. |
Động thái này được gọi là "định giá săn mồi". Những người cấp tiến trong Bộ Tư pháp đã sử dụng quy tắc này để phá bỏ các công ty độc quyền như Standard Oil vào đầu thế kỷ 20. Theo nguyên lý của chủ nghĩa tư bản, không được phép sử dụng quy mô của mình để hạ gục các đối thủ nhằm đẩy họ ra khỏi thị trường.
"Một loại kẻ săn mồi mới đang xuất hiện ở Thung lũng Silicon. Và cơ chế mà những kẻ săn mồi đang sử dụng để thống trị thị trường một cách bất hợp pháp chính là vốn đầu tư mạo hiểm", Wansley và Weinstein viết trong một bài báo có tiêu đề "dự đoán đầu tư mạo hiểm".
Hành trình "săn mồi"
Các nhà đầu tư mạo hiểm bỏ tiền vào quỹ của họ trên thực tế chẳng quan tâm mấy đến sản phẩm. Đối với các quỹ mạo hiểm này mà nói, mục tiêu chính của họ là đưa công ty IPO thành công, sau đó rút lui nhanh chóng thông qua việc bán bớt cổ phần.
Chính mục tiêu này đã khuyến khích các nhà đầu tư sử dụng chiến thuật rủi ro, bao gồm cả việc định giá theo kiểu săn mồi, theo Wansley và Weinstein.
Uber là một ví dụ điển hình cho ý tưởng này. Sẽ chẳng có gì để bàn nếu Uber chỉ đơn giản là một công ty vượt trội hơn các hãng xe taxi truyền thống. Bởi xét cho cùng, taxi trước đây là một ngành độc quyền đang phát triển chậm chạp.
Weinstein đề cập rằng ông không e ngại về điều đó, vì một công ty có thể giới thiệu một khái niệm mới, mở rộng nhanh chóng và cung cấp các khoản trợ cấp để thu hút khách hàng. Một động thái như vậy sẽ phá vỡ một doanh nghiệp lâu đời và thiết lập một doanh nghiệp mới.
Tuy nhiên, trên thực tế, Uber tiếp tục cung cấp các khoản trợ cấp cho hành khách và tài xế, với ý định áp đảo các đối thủ cạnh tranh bằng cách chi một số tiền lớn. Khi làm như vậy, họ phải chịu những khoản lỗ đáng kể.
Nếu Uber và các chiến lược mở rộng quy mô của các công ty khởi nghiệp khác là tạo ra "trợ cấp phong cách sống" của thế hệ mới, thì điều đó có nghĩa là các nhà đầu tư đang chuyển giao của cải cho người tiêu dùng. Trong trường hợp như vậy, nạn nhân duy nhất của việc định giá theo kiểu săn mồi là chính những kẻ săn mồi.
Nếu Uber, WeWork và các kỳ lân khác liên tục hoạt động thua lỗ, thì có vẻ như tiêu chuẩn này không được đáp ứng. Tuy nhiên, Wansley và Weinstein lập luận rằng điều đó có thể xảy ra, bất chấp thực tế là các công ty không bao giờ kiếm được một xu nào và ngay cả khi tất cả các nhà đầu tư sau IPO đều thua cược.
Điều này chủ yếu là do các nhà đầu tư mạo hiểm ban đầu tài trợ cho công ty được hưởng lợi từ các phương pháp định giá săn mồi. Các nhà đầu tư mạo hiểm đầu tư vào công ty, kiếm được lợi nhuận đáng kể từ khoản đầu tư của họ và thoát ra trước khi toàn bộ kế hoạch sụp đổ.
"Liệu Uber cuối cùng có bù đắp được những tổn thất phát sinh từ cuộc săn mồi kéo dài của họ không?" Wansley và Weinstein đặt câu hỏi. "Từ quan điểm của các nhà đầu tư mạo hiểm đã tài trợ cho cuộc săn mồi, họ chẳng quan tâm về vấn đề này. Và chắc chắn họ vẫn sẵn sàng mua cổ phiếu của các nhà đầu tư mạo hiểm với giá cao".
Trò lừa bịp vĩ đại ở Thung lũng Silicon
Vấn đề là toàn bộ mô hình được các quỹ đầu tư mạo hiểm triển khai là để kiếm lợi nhuận bằng cách phá vỡ thị trường bằng cách định giá săn mồi và để lại những khoản lỗ khổng lồ cho những kẻ tham lam khi mua vào đợt IPO. Ngay cả khi một công ty áp dụng chiến lược định giá săn mồi và các nhà đầu tư ở giai đoạn sau của nó không thu hồi được khoản lỗ của họ, thì các nhà đầu tư mạo hiểm vẫn có lãi.
"Khía cạnh quan trọng nhất của bài báo này là Benchmark đã đầu tư 12 triệu USD vào Uber và thu về 5,8 tỷ USD", Wansley nhấn mạnh, "đó là một ví dụ về một trong những khoản đầu tư sinh lợi nhất trong lịch sử bắt nguồn từ việc định giá theo kiểu săn mồi."
Với thực trạng rất nhiều ngành đang rơi vào tình trạng độc quyền nhóm chẳng hạn như công nghệ, chăm sóc sức khỏe, dược phẩm, giải trí, báo chí và bán lẻ, cần phải một lần nữa làm rõ về hành vi định giá săn mồi. Cạnh tranh thúc đẩy đổi mới và lựa chọn trong chủ nghĩa tư bản, tuy nhiên, các công ty độc quyền hạn chế điều này để một số cá nhân trở nên giàu có.
Việc chuyển nhượng cổ phần tại các công ty công nghệ hoạt động kém cho các nhà đầu tư ở giai đoạn cuối, những người tin rằng nó có giá trị dường như là một trò lừa bịp, theo Business Insider.
Về “trò lừa bịp vĩ đại ở Thung lũng Silicon”này, Weinstein nhận định: “Đây không phải là một kế hoạch Ponzi, nhưng nó có lợi cho một số nhà đầu tư nhất định. Nếu mọi người ở Thung lũng Silicon bắt đầu nghĩ về điều này như một trò lừa đảo định giá săn mồi, thì tôi nghĩ các nhà đầu tư giai đoạn cuối sẽ bắt đầu đặt câu hỏi”.
Sự thức tỉnh này có thể khiến các nhà đầu tư tránh xa các doanh nghiệp công nghệ săn mồi và truyền cảm hứng cho các cơ quan quản lý của chính phủ hành động chống lại các quỹ tín thác thời hiện đại.
(Mô hình Ponzi là một hình thức đầu tư lừa đảo hứa hẹn tỷ lệ lợi nhuận cao với ít rủi ro cho nhà đầu tư. Nhưng thực chất họ trả lợi nhuận cho các nhà đầu tư trước bằng tiền thu được từ các nhà đầu tư đến sau).
