UBCK cảnh báo rủi ro giữa cơn “sốt” thanh khoản
Investing.com - Việc Ấn Độ và Trung Quốc ngừng nhập khẩu dầu thô từ Nga có thể tạo ra những hệ lụy lớn trên nhiều phương diện: từ ngân sách Moskva đến cán cân năng lượng toàn cầu và lạm phát tại nhiều nền kinh tế.
Ngày 6/8, Tổng thống Mỹ Donald Trump ký sắc lệnh áp thuế 50% với hàng hóa nhập khẩu từ Ấn Độ, viện dẫn lý do nước này tiếp tục mua dầu Nga bất chấp các lệnh trừng phạt. Đây là mức thuế thuộc hàng cao nhất mà Mỹ áp dụng với đối tác thương mại. Ông Trump cũng cảnh báo có thể sẽ áp thuế tương tự lên Trung Quốc, song chưa đưa ra quyết định cuối cùng.
Động thái này đánh dấu bước đi mới trong nỗ lực gây sức ép buộc các quốc gia cắt giảm quan hệ thương mại năng lượng với Moskva – nguồn thu chủ đạo giúp Nga duy trì tài chính trong bối cảnh xung đột Ukraine.
Sau khi chiến sự Nga – Ukraine nổ ra năm 2022, các nước phương Tây đồng loạt rút khỏi thị trường dầu Nga. Trong khoảng trống đó, Trung Quốc và Ấn Độ nổi lên như hai khách hàng chủ lực. Theo DW, trong giai đoạn 2021–2024, nhập khẩu dầu Nga của Ấn Độ tăng vọt 19 lần, đạt 1,9 triệu thùng/ngày, trong khi Trung Quốc cũng tăng 50%, lên 2,4 triệu thùng/ngày.
Theo ông Trump, mức thuế sẽ có hiệu lực sau 21 ngày – khoảng thời gian được cho là "cửa sổ đàm phán" giữa Washington và New Delhi. Ngoài ra, Nhà Trắng cũng dự kiến áp thêm các lệnh trừng phạt thứ cấp đối với các quốc gia tiếp tục duy trì thương mại năng lượng với Nga. Chi tiết các biện pháp sẽ được công bố ngày 8/8.
Giới phân tích nhận định nếu hai thị trường lớn là Trung Quốc và Ấn Độ buộc phải thay đổi chính sách dầu mỏ, ảnh hưởng sẽ lan rộng toàn cầu.
Petras Katinas, chuyên gia thuộc Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí Sạch (CREA), cho biết nhờ nhập khẩu dầu Nga giá rẻ, Ấn Độ đã tiết kiệm khoảng 33 tỷ USD từ năm 2022 đến 2024. Điều này giúp quốc gia Nam Á đảm bảo an ninh năng lượng trong bối cảnh giá dầu biến động mạnh toàn cầu.
Tuy nhiên, mức chiết khấu sâu từng được Moskva áp dụng giờ không còn hấp dẫn như trước. Từ mức giảm 15–20 USD/thùng năm 2022, nay chỉ còn khoảng 5 USD, theo hãng dữ liệu Kpler.
Dù vậy, các nhà máy lọc dầu Ấn Độ vẫn tiếp tục mua dầu Nga, đặc biệt trong tháng 6 khi khối lượng nhập đạt mức cao nhất 11 tháng – 2,08 triệu thùng/ngày, chiếm 44% tổng dầu nhập khẩu. Điều này phản ánh chiến lược năng lượng linh hoạt, nhằm phòng ngừa rủi ro địa chính trị và biến động giá.
Trước áp lực ngày càng tăng từ Mỹ, các doanh nghiệp quốc doanh như Indian Oil hay Bharat Petroleum đã tạm dừng mua thêm dầu Nga. Theo các nhà phân tích, nếu bị buộc phải điều chỉnh, Ấn Độ sẽ cần tối thiểu một năm để giảm phụ thuộc.
Về phía Trung Quốc – nước nhập khẩu dầu Nga lớn nhất – ông Trump cũng không loại trừ khả năng áp thuế, dù giới quan sát cho rằng điều này khó xảy ra. Trung Quốc có thặng dư thương mại với Mỹ lớn hơn Ấn Độ gấp nhiều lần, đồng thời nắm đòn bẩy chiến lược trong chuỗi cung ứng toàn cầu – đặc biệt là đất hiếm. Các yếu tố này có thể khiến Washington cân nhắc.
Trong trường hợp cả Ấn Độ và Trung Quốc cùng giảm mạnh nhập khẩu dầu Nga, nền kinh tế Moskva sẽ chịu tổn thất đáng kể. Theo Phó Chủ tịch Hội đồng An ninh Nga Dmitry Medvedev, Nga hiện đang hứng chịu tới 30.000 lệnh trừng phạt từ phương Tây. Ngành dầu khí chiếm khoảng 30% thu ngân sách, trong khi chi tiêu quốc phòng gia tăng chóng mặt – đạt hơn 145 tỷ USD năm ngoái, tương đương 6,7% GDP.
Thực tế, nguồn thu từ dầu khí của Nga đang sụt giảm rõ rệt. Trong tháng 7, con số này giảm tháng thứ ba liên tiếp xuống 787 tỷ ruble, đưa tổng thu 7 tháng đầu năm giảm 19% so với cùng kỳ 2023.
Với thị trường toàn cầu, sự gián đoạn dòng chảy dầu Nga có thể tạo ra cú sốc giá mới. Năm 2022, khi phương Tây áp trừng phạt lần đầu, giá dầu Brent từ mốc 80 USD đã vọt lên hơn 100 USD/thùng. Theo Kpler, nếu Ấn Độ không mua dầu Nga khi đó, giá có thể lên tới 120–300 USD/thùng.
Hiện giá dầu Brent quanh 66 USD. Nếu leo lên ngưỡng 110–120 USD, lạm phát toàn cầu có thể tăng thêm 1 điểm phần trăm. Fed ước tính mỗi 10 USD tăng giá dầu sẽ kéo theo lạm phát Mỹ tăng 0,2 điểm %. Ngân hàng Trung ương Ấn Độ đưa ra mức tính toán tương tự.
Ngoài lạm phát, các lệnh trừng phạt thứ cấp cũng có thể đẩy doanh nghiệp Ấn Độ ra khỏi hệ thống tài chính quốc tế, gây gián đoạn thanh toán, vận tải, bảo hiểm và làm tăng rủi ro tài chính.
Trong khi Trung Quốc có thể giữ vững lập trường trước áp lực từ Mỹ, Ấn Độ – với chính sách cân bằng giữa các cường quốc – có thể giảm dần mua dầu Nga, song khả năng từ bỏ hoàn toàn là rất thấp. Nhiều hợp đồng nhập khẩu hiện nay là dài hạn và việc thay đổi trong ngắn hạn là "bất khả thi", theo nguồn tin của Reuters.