Thị trường cổ phiếu đã vượt qua phép thử thuế quan?

Vietstock - Thị trường cổ phiếu đã vượt qua phép thử thuế quan?

Nếu thuế quan được xem là phép thử khắt khe đối với sức khỏe của thị trường cổ phiếu thì hành trình VN-Index từ ngưỡng 1,300 điểm rơi xuống dưới 1,100 điểm rồi quay trở lại mức 1,335 điểm có thể được nhìn nhận theo 2 cách: Hoặc là sự phản ánh lại nền tảng vững vàng của doanh nghiệp niêm yết, hoặc là biểu hiện của tinh thần lạc quan vô bờ bến từ phía nhà đầu tư.

* Nhìn lại 1 tháng thuế quan: Cú “gãy gập” của các thị trường và khi sự sợ hãi đi qua

Vào cuối tháng 5/2025, VN-Index đã trở lại vạch xuất phát tháng 4 bằng một thị trường giá lên chớp nhoáng và theo đó nằm trong tốp thị trường chứng khoán tăng mạnh nhất toàn cầu. Tuy nhiên, đằng sau pha nước rút đó là những vận động phản ánh sự thiếu cân bằng.

Chỉ số được thúc đẩy mạnh mẽ bởi nhóm cổ phiếu họ Vin với mức tăng gây chú ý, giữa bối cảnh nợ vay margin liên tục gia tăng và dòng vốn ngoại vẫn đang có xu hướng rút ra.

Ngày cảnh tỉnh?

Ngày 02/04 là “ngày giải phóng” theo lời Tổng thống Donald Trump khi ông tuyên bố các mức thuế quan đối ứng mà Mỹ áp với nhiều đối tác thương mại, trong đó Việt Nam chịu mức thuế cao lên đến 46%. Thị trường cổ phiếu Việt đã đổ nhào ngay lập tức trước cú sốc mà ít ai mường tượng ra.

Hôm đó đúng thật là ngày cảnh tỉnh nhà đầu tư cổ phiếu khỏi suy nghĩ rằng Việt Nam là bên đã, đang và sẽ tiếp tục hưởng lợi lớn từ chiến tranh thương mại.

Tuy nhiên, sau khi ông Trump công bố hoãn sắc thuế cao, VN-Index đã hồi phục hoàn toàn, với đà tăng 21.8% từ mức đáy ngày 09/04 đến kết phiên 30/05. Thống kê cũng cho thấy, Việt Nam là thị trường tăng mạnh thứ 6 toàn cầu trong 1 tháng qua, khi đi lên 9.4%.

Nhưng mọi thứ không đơn thuần chỉ được sắp xếp về vị trí cũ. Hơn 1 tháng qua, khi chứng khoán bị thuế quan đày ải, nhóm 4 cổ phiếu VIC (HM:VIC), VHM (HM:VHM), VPL, VRE (HM:VRE) đã hoàn toàn đi ngược chiều và đóng vai trụ đỡ cho thị trường.

Nhóm bộ tứ “mới nổi” thúc đẩy thị trường

Từ ngày 09/04-30/05, VN-Index đã tăng 238.3 điểm và nhóm bộ tứ “họ Vin” đóng góp tổng cộng 35.5% (84.65 điểm) trong đó. Còn nếu tính lũy kế trong năm 2025, nhóm này đóng góp đến 110.9 điểm trong khi VN-Index chỉ tăng 65.8 điểm.

Ở giai đoạn này, VIC và VHM được nhắc đến nhiều khi công ty liên quan là VinSpeed đề xuất làm chủ đầu tư dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam trị giá 67 tỷ USD. Trong khi đó, mã VPL của Vinpearl được đưa lên sàn niêm yết ngay lúc thị trường vẫn còn dư chấn vì thuế quan. Giá trị vốn hóa của Vinpearl lập tức tương đương Tập đoàn Hòa Phát (HM:HPG) và MB Bank, vượt xa so với Vinamilk (HM:VNM), Thế Giới Di Động hay Ngân hàng ACB (HM:ACB).

Trong 2 tháng gần nhất, VIC tăng gần 142.7%, VHM tăng 92.6%, VRE tăng 60.4%. Nhưng mức tăng theo kiểu cổ phiếu công nghệ của nhóm “họ Vin” dường như không được nhà đầu tư nước ngoài đón nhận. VIC là mã bị bán ròng mạnh nhất (3.7 ngàn tỷ đồng) bởi khối ngoại, trong khi VHM (2.6 ngàn tỷ đồng) cũng nằm trong tốp 3 mã bị bán ròng.

Ngoại rút, nội vào

Về khối ngoại, xét trên toàn thị trường, họ đã quay lại mua ròng trong tháng 5, nhưng đặt trong bối cảnh rộng hơn thì khó có thể lạc quan xem đây là tín hiệu dài hạn. Nhóm nhà đầu tư này vốn đã bán ròng rất mạnh trong tháng 4 và đây có thể chỉ là một đợt mua lại phần nào. Về cuối tháng 5, khi giá cổ phiếu hồi phục, khối ngoại đã tiếp tục mạnh tay bán ròng.

Tuy vậy, giới đầu tư cá nhân trong nước – những người chi phối các giao dịch hằng ngày trên thị trường – có cái nhìn hoàn toàn khác. Tính bất định và rủi ro bên ngoài gia tăng dường như càng thúc đẩy tâm lý mua bán. Thanh khoản giao dịch hằng ngày tại HOSE vẫn duy trì trên 21 ngàn tỷ đồng trong 2 tháng qua. Số lượng tài khoản giao dịch chứng khoán mở mới trong tháng 4/2025 thì tăng mạnh so với mức bình quân các tháng gần đây.

Niềm tin của nhà đầu tư nội địa vẫn vững, bất chấp những ẩn số lớn còn hiện hữu về tiến độ thực sự của cuộc cải cách trong nước, kết quả đàm phán thuế quan với Mỹ và ảnh hưởng thực tế của 2 yếu tố này đến việc làm ăn của doanh nghiệp.

Bơm phồng nợ

Cú sốc từ đòn thuế 46% đã tạm đi qua, nhưng thị trường vẫn còn nhiều rủi ro tiềm ẩn. Một vấn đề mà giới đầu tư trong nước ít để tâm là mức đòn bẩy hiện nay của thị trường.

Xu hướng gia tăng thêm nợ vay margin tại các công ty chứng khoán đã diễn ra suốt những năm gần đây. Rủi ro từ các khoản nợ cần được chú ý, đặc biệt là nợ vay liên quan đến bên vay là người nội bộ tại doanh nghiệp.

Làn sóng bán giải chấp lớn có thể diễn ra trong trường hợp thị trường biến động tiêu cực đột ngột như những ngày đầu tháng 4. Lãnh đạo một số công ty như DIC Corp (HOSE: DIG (HM:DIG)), Nam Việt (HOSE: ANV (HM:ANV)), Phát Đạt (HOSE: PDR (HM:PDR)) đã bị các công ty chứng khoán công bố việc bán giải chấp.

Chúng ta không thể biết được liệu điều tồi tệ hơn có xảy ra hay không nếu ông Trump không sớm quyết định hoãn thuế quan, hay trì hoãn việc đó thêm vài ngày.

Tuy nhiên, đợt biến động vừa qua là lời nhắc rằng: nguy cơ từ đòn bẩy tài chính không phải là giả định mà là rủi ro hiện hữu. Đặc biệt là trong một kỷ nguyên được dự báo sẽ có nhiều cú sốc với sự xuất hiện của ông Trump ở ghế Tổng thống Mỹ.

Khi cổ phiếu đang trên đà tăng, người tham gia thị trường thường thoải mái với mọi thứ. Nhưng trạng thái tâm lý tự mãn kết hợp với mức đòn bẩy nợ cao sẽ khiến các mức giá cổ phiếu dễ tổn thương hơn bao giờ hết khi biến động xảy ra. Cần nhớ rằng, mới đây thôi, trước đêm ngày 02/04, phần đông người tham gia thị trường cũng chẳng thể nghĩ đến một kịch bản về cú sụp 17% của VN-Index chỉ trong 4 ngày giao dịch.

Thừa Vân