Theo Đông Hải
Investing.com - Tập đoàn Công nghiệp và Thương mại Xây dựng Ic Istas (Ic Ictas) đang là tâm điểm của dư luận khi đứng đầu liên danh Vietur, một trong 3 liên danh đấu thầu gói lớn nhất của dự án Sân bay Long Thành. Chính vì vậy vụ kiện của công ty này với Tập đoàn Năng lượng hạt nhân Nhà nước Rosatom của Nga hồi năm 2022 cũng được quan tâm vì những e ngại liên quan đến năng lực nhà thầu.
Nhà máy điện hạt nhân đầu tiên của Thổ Nhĩ Kỳ Akkuyu trị giá 20 tỉ USD, công suất 4.800 MW cho sản lượng 35 tỷ kWh mỗi năm, là dự án chung quan trọng nhất giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ. Nhà máy gồm 4 tổ máy, tổng công suất 4.800 MW, sử dụng các lò phản ứng VVER-1200 thế hệ 3+ do Nga thiết kế. Dự kiến khi hoàn thành, nhà máy này sẽ cung cấp khoảng 10% điện năng cho Thổ Nhĩ Kỳ.
Đứng đầu liên danh xây dựng nhà máy này là Tập đoàn Năng lượng hạt nhân Nhà nước Nga Rosatom. Công ty này ký hợp đồng xây dựng với một công ty liên doanh có tên T2-IC, được sở hữu đồng đều bởi công ty Thổ Nhĩ Kỳ IC İçtaş İnşaat Sanayi ve Ticaret AŞ và công ty Titan-2 của Nga.
Đến năm 2022, Reuters đưa tin phía Nga quyết định chấm dứt hợp đồng với T2-IC vì hàng loạt các vi phạm về chất lượng và tiến độ công trình. Một tranh chấp nổ ra và được đưa ra tòa án địa phương, nhưng không đi đến đâu. Vấn đề đã được leo thang lên cấp độ liên chính phủ và cuối cùng đã được giải quyết trong cuộc gặp giữa tổng thống Erdoğan và tổng thống Putin vào tháng 9 năm 2022 tại Samarkand, Uzbekistan, bên lề hội nghị thượng đỉnh của Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO).
Đáng nói là trước đó nhiều nhà quan sát tại Thổ Nhĩ Kỹ và báo chí Nga đã lên tiếng về vấn đề thiếu kinh nghiệm của İçtaş trong xây dựng nhà máy hạt nhân. Việc thiếu kinh nghiệm cùng với một loạt sai lầm của công ty Thổ Nhĩ Kỳ trong quá trình xây dựng đã gây ra sự chậm trễ không đáng có. Một số vết nứt đã được phát hiện trong nền móng của nhà máy nhưng không có cuộc điều tra vi phạm nào được tiến hành. Với một sắc lệnh mới do tổng thống Erdoğan ban hành vào tháng 2 năm 2019, một số biên pháp đã được thực hiện để khắc phục sự cố bằng cách đổ bê tông trên nền móng để che đi các vết nứt.
Quá chán ngán với hàng loạt các vi phạm, phía Nga đã tuyên bố chấm dứt hợp đồng như đã nói kể trên. Ngược lại phía İçtaş cho rằng các nhà thầu Nga trong liên danh đơn giản là muốn giảm bớt sự hiện diện của họ trong dự án Akkuyu. Cuối cùng, dù tranh chấp đã được giải quyết nhờ vào sự can thiệp của hai nhà lãnh đạo, dư luận Thổ Nhĩ Kỳ vẫn chưa ngừng bàn tán về dự án, đặc biệt sau trận động đất mới đây tại quốc gia này, làm dấy lên các nghi ngại về an toàn xây dựng.
Những tranh chấp trong dự án nhà máy điện hạt nhân Akkuyu cho thấy vấn đề đấu thầu quốc tế vô cùng phức tạp và liên quan đến nhiều bên. Đó dường như cũng là lý do Bộ Kế hoạch và Đầu tư từng nhiều lần đề nghị ACV (HN:ACV) bảo đảm cạnh tranh, công bằng, minh bạch và ưu tiên các nhà thầu trong nước có năng lực, kinh nghiệm thực hiện các gói thầu của sân bay Long Thành.
(Tổng hợp từ Reuters, Nordic Monitor, Sputnik và VOV Giao Thông)