Tránh ‘vết xe đổ’ về rút bảo hiểm một lần

Vietstock - Tránh ‘vết xe đổ’ về rút bảo hiểm một lần

Theo Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi, bổ sung năm 2024, những người tham gia đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) sau ngày 1-7-2025 sẽ không được hưởng BHXH một lần, trừ trường hợp đặc biệt.

Dù luật đã thiết kế nhiều quyền lợi kèm theo nhằm giữ người lao động ở lại với BHXH, song để tránh “vết xe đổ” của 10 năm trước thì vẫn còn rất nhiều việc phải làm.

Hưởng BHXH một lần là vấn đề khó và có nhiều ý kiến khác nhau trong suốt quá trình thảo luận về Luật BHXH (sửa đổi). Cũng bởi vậy, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã phải chỉ đạo lấy phiếu xin ý kiến các đại biểu Quốc hội về nội dung này. Trong số 355 đại biểu cho ý kiến, hơn 87% chọn phương án 1; và đây cũng là phương án đã được Quốc hội biểu quyết thông qua tại kỳ họp tháng 5-2024.

Theo đó, Luật BHXH (sửa đổi) quy định: người lao động có thời gian đóng BHXH trước ngày luật này có hiệu lực thi hành (tức là trước ngày 1-7-2025), đã chấm dứt tham gia BHXH, sau 12 tháng không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc mà cũng không tham gia BHXH tự nguyện, có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm, và có đề nghị thì được hưởng BHXH một lần. Như vậy, những người tham gia đóng BHXH sau ngày 1-7-2025 sẽ không được hưởng BHXH một lần, trừ trường hợp đặc biệt.

Đây không chỉ là phương án được đa số đại biểu Quốc hội lựa chọn mà còn là phương án Chính phủ ưu tiên lựa chọn khi trình Quốc hội. Theo đánh giá của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, phương án này có nhiều ưu điểm hơn. Đó là bảo đảm kế thừa quy định hiện hành, không ảnh hưởng nhiều đến gần 18 triệu người đang tham gia BHXH. Đồng thời, thể chế hóa đúng tinh thần “giảm tình trạng hưởng BHXH một lần theo hướng tăng quyền lợi nếu bảo lưu thời gian tham gia BHXH để hưởng chế độ hưu trí” của Nghị quyết 28-NQ/TW. Quy định mới cũng hướng tới tiếp cận theo tiêu chuẩn, thông lệ quốc tế về BHXH và góp phần thích ứng với tốc độ già hóa dân số rất nhanh hiện nay ở nước ta.

Cùng với việc thu hẹp nhóm đối tượng được rút BHXH một lần như vậy, luật cũng đã thiết kế nhiều quyền lợi kèm theo nhằm giữ người lao động ở lại với BHXH như: được ngân sách đóng bảo hiểm y tế, được điều chỉnh mức trợ cấp hằng tháng như lương hưu, được hưởng trợ cấp mai táng…

Cụ thể, bà Nguyễn Thị Hồng Thảo, Trưởng phòng Chế độ BHXH, BHXH TPHCM, cho biết: nếu tham gia BHXH tới khi đủ điều kiện hưởng lương hưu, người lao động sẽ có ba quyền lợi. Một là, được nhận lương hưu hàng tháng và định kỳ, lương hưu sẽ được điều chỉnh tăng để bảo đảm đời sống. Hai là, được cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí từ khi hưởng lương hưu đến khi chết với mức hưởng 95% (trong khi mức hưởng của người mua bảo hiểm y tế hộ gia đình chỉ là 80%). Ba là, trong thời gian hưởng lương hưu, không may người hưởng lương hưu chết thì thân nhân của họ sẽ được hưởng chế độ tử tuất, bao gồm: trợ cấp mai táng phí bằng 10 lần mức lương cơ sở tại tháng mà người hưởng lương hưu chết; trợ cấp tuất hàng tháng (mức trợ cấp bằng 50% hoặc 70% mức lương cơ sở); hoặc trợ cấp tuất một lần.

Dù Luật BHXH (sửa đổi) đã gia tăng sức hấp dẫn của chế độ hưu trí, song không thể không lo lắng về những tình huống không mong muốn khi luật có hiệu lực.

Còn nhớ 10 năm trước, Quốc hội thông qua Luật BHXH (sửa đổi), trong đó điều 60 quy định người lao động không được hưởng BHXH một lần sau khi nghỉ việc mà phải đợi đến tuổi nghỉ hưu. Quyết sách này cũng theo thông lệ quốc tế và là bước tiến khuyến khích người lao động ở lại với lưới an sinh BHXH. Tuy nhiên, nhiều công nhân không đồng ý và đã ngừng việc tập thể để phản đối. Sau đó, Chính phủ kiến nghị Quốc hội sửa điều 60, cho phép người lao động chọn hưởng BHXH một lần hoặc bảo lưu để đóng tiếp nếu có điều kiện. Sau những tranh luận “nảy lửa” trên nghị trường, Quốc hội đã thông qua đề xuất của Chính phủ.

Lần này, để người lao động đồng thuận ở lại với lưới an sinh BHXH và tránh gây xáo trộn trong xã hội, tránh vết xe đổ như đã từng xảy ra, Chính phủ và các bộ, ngành liên quan cần thực thi đồng thời nhiều giải pháp.

Đó là phải có giải pháp căn cơ, lâu dài để hỗ trợ người lao động tham gia BHXH gặp khó khăn trước mắt trong cuộc sống, ví dụ có chính sách tín dụng phù hợp. Bởi lẽ, nhiều người không hề muốn rút BHXH một lần nhưng vì điều kiện kinh tế khó khăn, rồi bệnh tật, con cái cần tiền học hành… mà không thể xoay xở ở bất cứ nguồn nào khác họ mới đành phải “gặt lúa non”.

Cùng với đó, phải tiếp tục rà soát, bổ sung, hoàn thiện chính sách pháp luật về lao động, việc làm nhằm duy trì ổn định việc làm, thu nhập, tư vấn, kết nối, hướng nghiệp, đào tạo, chuyển nghề để người lao động có việc làm bền vững. Đặc biệt, phải đẩy mạnh truyền thông để người lao động hiểu được lợi ích của việc hưởng lương hưu hàng tháng và những bất lợi khi chọn hưởng BHXH một lần; đồng thời tăng cường thanh tra, kiểm tra và xử phạt các hành vi vi phạm về BHXH của cơ quan quản lý nhà nước, của tổ chức thực hiện chính sách…

Thời gian qua, tình trạng rút BHXH một lần vẫn có chiều hướng gia tăng. Sáu tháng đầu năm 2024 cả nước có 595.000 người lao động hưởng BHXH một lần, tăng 3,7%. Giai đoạn 2016-2023, cả nước có khoảng sáu triệu lượt người lao động hưởng BHXH một lần, số lượng năm sau cao hơn năm trước với tốc độ tăng trung bình 10,5%. Theo đánh giá của cơ quan BHXH, người lao động rút BHXH một lần tập trung ở khu vực ngoài nhà nước; 78% trong độ tuối 20-40 tuổi.

Thực tế này cũng là lời nhắc nhở Chính phủ và các bộ, ngành liên quan thực thi nghiêm túc, kịp thời và hiệu quả các giải pháp giữ người lao động ở lại với BHXH, để tránh phải đối mặt với những bất ổn lớn hơn khi dân số nước ta đang già đi và lực lượng lao động tự do ngày càng tăng.

An Nhiên