Vietstock - Những hệ lụy từ chuyện thừa tiền
Báo cáo về tình hình kinh tế và thị trường tài chính của Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia (NFSC) trong tháng 8-2017 cho thấy số dư tiền gửi của Kho bạc Nhà nước (KBNN) tại các ngân hàng thương mại (NHTM) đang vào khoảng 160.000 tỉ đồng, tăng tới 68% so với cuối năm 2016. Tuy nhiên, nếu tính thêm số tiền gửi của KBNN tại Ngân hàng Nhà nước (NHNN) khoảng 40.000 tỉ đồng nữa thì tổng khối lượng tiền của KBNN đang gửi tại hệ thống ngân hàng là 200.000 tỉ đồng.
Trong đó, KBNN đang gửi tại Vietcombank 61.800 tỉ đồng, Agribank 43.100 tỉ đồng, BIDV 30.400 tỉ đồng, VietinBank 21.300 tỉ đồng và một số NHTM khác như Ngân hàng Quân đội (MB), VIB hay Techcombank (TCB)(1).
Tại sao KBNN lại thừa nhiều tiền như vậy?
Chuyện KBNN gửi tiền tại các NHTM không phải là mới, nhưng khối lượng nhiều như vậy thì có lẽ là chưa bao giờ xảy ra. Tuy nhiên, trước tiên cần phải làm rõ xem tại sao con số 200.000 tỉ đồng tiền gửi của
KBNN lại được coi là nhiều?
KBNN có nhiệm vụ chính là theo dõi tình hình thu và chi của ngân sách nhà nước (NSNN). Theo số liệu của Bộ Tài chính thì hiện nay, bình quân một tháng KBNN phải chi khoảng 90.000 tỉ đồng cho tất cả hoạt động của Nhà nước, bao gồm chi cho đầu tư phát triển, chi trả lãi cho các khoản vay trong và ngoài nước và chi thường xuyên. Như vậy, số dư tiền gửi hiện nay của KBNN đang cao hơn hai lần so với nhu cầu chi tiêu của Nhà nước trong một tháng. Con số trên sẽ không có nhiều thứ phải bàn nếu như chúng ta không phải trả khoản lãi vay lên tới gần 9.000 tỉ đồng/tháng. Rõ ràng đây được xem là một con số rất lớn trong bối cảnh NSNN thâm hụt kéo dài nhiều năm qua.
Vậy, tại sao KBNN lại đang thừa nhiều tiền như vậy? Có ba nhóm nguyên nhân chính, bao gồm: Thứ nhất, do hoạt động xuất khẩu hàng hóa tăng trưởng tới 20% so với cùng kỳ năm 2016 nên thu cân đối ngân sách từ hoạt động xuất nhập khẩu cũng tăng tương ứng khoảng 20%. Thứ hai, áp lực trả nợ gốc của Chính phủ đang có xu hướng giảm dần do KBNN đã chủ động chuyển dịch cơ cấu các khoản vay từ ngắn hạn sang trung và dài hạn, đặc biệt trong năm 2017 lần đầu tiên KBNN đã phát hành thành công trái phiếu chính phủ (TPCP) có kỳ hạn lên tới 30 năm. Thứ ba, đó là vấn đề chậm giải ngân từ hoạt động đầu tư công của Nhà nước.
KBNN gửi tiền tại các NHTM quá nhiều sẽ gây khó khăn cho việc điều hành chính sách của NHNN.
Tiền gửi của KBNN bắt đầu tăng nhanh từ thời điểm đầu quí 2-2017 và kéo dài cho tới hiện tại. Động thái này của KBNN đã kéo mặt bằng lãi suất trên thị trường liên ngân hàng (interbank market) giảm theo tương ứng và hiện đang duy trì ở mức rất thấp, chỉ vào khoảng 0,7-0,9%/năm đối với các khoản tiền gửi/cho vay kỳ hạn một tuần. Lãi suất liên ngân hàng quá thấp không phải là điều mà NHNN mong muốn, bởi lẽ nó sẽ khuyến khích các NHTM chuyển sang đầu cơ ngoại tệ trên thị trường ngoại hối. Ngoài ra, việc KBNN gửi tiền tại các NHTM sẽ làm tăng hệ số nhân của tiền trong nền kinh tế. Hệ số nhân tiền tăng lên sẽ chỉ có ý nghĩa tích cực khi dòng tiền liên tục được đưa vào hoạt động sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên, hiện nay phần lớn nguồn tiền thừa của KBNN lại là tiền đi vay từ chính các NHTM thông qua việc phát hành TPCP.
