Chuyên gia nói về tính thực thi của chính sách năng lượng

Vietstock - Chuyên gia nói về tính thực thi của chính sách năng lượng

Việt Nam đang sở hữu hệ thống chính sách, quy hoạch và định hướng phát triển năng lượng tương đối đầy đủ, nhưng khoảng cách giữa chủ trương và thực tế vẫn còn lớn. Điều này khiến các nhà đầu tư, dù quan tâm đến thị trường chuyển dịch năng lượng trị giá 368 tỷ USD, vẫn cân nhắc khi rót vốn.

Nhận định được bà Nguyễn Phương Mai, chuyên gia tư vấn các dự án năng lượng, chia sẻ tại Diễn đàn "Công nghệ năng lượng trong kỷ nguyên mới" tổ chức ngày 31/07.

Từng có 20 năm kinh nghiệm làm việc tại Bộ Công Thương, với hơn 10 năm làm việc tại Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (nay là Cục Điện lực), bà Mai hiện là chuyên gia độc lập, thường xuyên hỗ trợ các tổ chức tài chính và doanh nghiệp quốc tế trong quá trình tham gia thị trường Việt Nam.

Theo ước tính của World Bank, Việt Nam cần khoảng 368 tỷ USD đến năm 2040 để thực hiện mục tiêu giảm phát thải, trong đó khu vực tư nhân sẽ phải đóng góp khoảng 180 tỷ USD. Từ thực tế tư vấn và làm việc cùng nhiều nhà đầu tư, bà Mai cho rằng việc huy động vốn cho quá trình này vẫn gặp 3 rào cản lớn: chính sách, năng lực quản lý và môi trường kinh tế vĩ mô.

Vấn đề đầu tiên, theo chuyên gia, nằm ở khâu thực thi. Việt Nam đã ban hành đầy đủ quy hoạch, cơ chế và luật pháp, nhưng khả năng triển khai còn yếu. Bà nhận xét: "Cái gì chúng ta cũng có, định hướng đã có, cơ chế đã có. Nhưng tính thực thi thì còn hạn chế".

Thứ hai, liên quan đến năng lực của cơ quan Nhà nước, đặc biệt ở cấp tỉnh, nơi được giao vai trò quan trọng trong triển khai các dự án năng lượng tái tạo. Khi cơ chế đấu thầu được phân cấp về địa phương, đòi hỏi cán bộ không chỉ có khả năng thẩm định nhà đầu tư, mà còn cần hiểu sâu chuỗi công nghệ và vòng đời dự án. Tuy nhiên, đội ngũ này vẫn đang trong quá trình thích nghi, chưa đáp ứng về chuyên môn lẫn ngoại ngữ, điều tối thiểu để tiếp xúc với nhà đầu tư nước ngoài.

"Trong giai đoạn Quy hoạch điện VII, hầu hết quyết định đều tập trung ở trung ương, còn địa phương chủ yếu đóng vai trò phối hợp và thực hiện dự án", bà nói. "Nhưng ở giai đoạn mới, khi quyền quản lý và điều hành được chuyển giao về địa phương, tôi cho rằng các cơ quan tại đây chưa kịp phát triển nguồn nhân lực và năng lực cán bộ một cách đủ nhanh và phù hợp để đảm đương vai trò mới này".

Bà Mai dẫn chứng rằng ngay cả việc giao tiếp tiếng Anh cơ bản, vốn là tiêu chí đầu vào của nhiều kỳ thi công chức, cũng còn là trở ngại. Trong khi đó, yêu cầu chuyên môn ngày càng cao khiến khoảng cách giữa vai trò mới và năng lực hiện tại của địa phương càng lộ rõ. Sự thiếu đồng đều khiến quá trình phân quyền trở thành lực cản thay vì động lực.

Vấn đề cuối cùng được chuyên gia chỉ ra là môi trường kinh tế vĩ mô. Dù tăng trưởng nhanh, Việt Nam vẫn khiến nhà đầu tư e ngại trước biến động tỷ giá và lạm phát. "Tỷ giá là rủi ro mà họ không thể kiểm soát được", bà dẫn lại chia sẻ của một số đối tác khi cân nhắc đầu tư vào các dự án điện tại Việt Nam, nơi giá bán điện được chốt bằng đồng nội tệ và không điều chỉnh thường xuyên.

Biến động tỷ giá đã khiến một số nhà đầu tư dù đánh giá cao tiềm năng dự án và năng lực công nghệ, vẫn phải tạm gác lại quyết định. Theo bà Mai, đây là thách thức mà không cá nhân nào có thể tự giải quyết, nhưng cần được nhận diện rõ để xây dựng niềm tin lâu dài.

Khi được hỏi về yếu tố then chốt trong hệ sinh thái chính sách để thúc đẩy công nghệ và đầu tư vào năng lượng, bà chỉ chọn một từ, đó là "đồng bộ". Bà ví von: "Chúng ta chỉ có thể tiến nhanh, tiến mạnh khi mọi thứ vận hành nhịp nhàng như một cỗ máy. Nếu có một mắt xích sai lệch, thì dù muốn nhanh cũng không thể".

Tử Kính