Rio Tinto - Glencore: Thương vụ 158 tỷ USD có thể rung chuyển ngành khai khoáng toàn cầu

Vietstock - Rio Tinto - Glencore: Thương vụ 158 tỷ USD có thể rung chuyển ngành khai khoáng toàn cầu

Tập đoàn Rio Tinto và Glencore Plc đã bắt đầu thảo luận về việc hợp nhất hoạt động kinh doanh. Nếu thành công, đây sẽ là thương vụ khai khoáng lớn nhất lịch sử và tạo ra một đối thủ có thể cạnh tranh trực tiếp với BHP Group - tập đoàn dẫn đầu ngành khai khoáng từ trước đến nay.

Theo nguồn tin thân cận, Rio và Glencore gần đây đã tiến hành các cuộc đàm phán giai đoạn đầu về thương vụ này, dù hiện chưa rõ các cuộc đàm phán có còn tiếp diễn hay không.

Để hiểu rõ quy mô của thương vụ này, cần nhìn vào giá trị thị trường của các bên: Rio Tinto - công ty khai khoáng lớn thứ hai thế giới, có giá trị khoảng 103 tỷ USD tại thời điểm đóng cửa giao dịch vào ngày 16/01, trong khi Glencore được định giá khoảng 55 tỷ USD. So sánh với BHP - công ty dẫn đầu ngành có giá trị khoảng 126 tỷ USD.

Thông tin về cuộc đàm phán đã tạo ra những phản ứng trái chiều trên thị trường chứng khoán: Cổ phiếu Rio tại Sydney giảm tới 1.8% trong phiên giao dịch sáng ngày 17/01, trong khi chứng chỉ lưu ký của Glencore tại Mỹ lại tăng vọt tới 8.7%.

Tuy nhiên, thương vụ này đang đối mặt với nhiều rào cản phức tạp. Trước tiên là vấn đề về hoạt động kinh doanh than đá quy mô lớn của Glencore - có thể cần được tách ra khỏi công ty mới. Tiếp đến là các tài sản của Glencore tại những khu vực địa chính trị nhạy cảm như Kazakhstan và Cộng hòa Dân chủ Congo có thể không phù hợp với chiến lược của Rio. Quan trọng hơn, hai công ty có văn hóa và lịch sử phát triển khác biệt sâu sắc.

Động lực cho thương vụ này đến từ xu hướng lớn của ngành: Các công ty khai khoáng đang tập trung mở rộng hoạt động trong mảng khai thác đồng - kim loại đóng vai trò then chốt trong quá trình chuyển đổi năng lượng và giảm phát thải carbon của thế giới.

Cả hai công ty đều có thế mạnh trong lĩnh vực khai thác đồng, sở hữu một số mỏ tốt nhất thế giới. Tuy nhiên, Rio - giống như BHP - vẫn phụ thuộc nhiều vào quặng sắt để tạo ra lợi nhuận. Điều này trở thành một rủi ro khi thị trường bất động sản Trung Quốc - động lực chính của nhu cầu quặng sắt - đang suy giảm.

Đây không phải là lần đầu tiên Glencore tiếp cận Rio. Năm 2014, dưới thời cựu CEO Ivan Glasenberg (hiện vẫn nắm giữ gần 10% cổ phần), Glencore đã từng đề xuất sáp nhập. Kể từ đó, hai công ty đã đi theo những hướng phát triển khác biệt: Rio Tinto rút khỏi ngành than để tập trung vào đồng và lithium, trong khi Glencore lại mở rộng hoạt động than, thậm chí còn mua lại các mỏ than của chính Rio.

Chiến lược sáp nhập này nằm trong bối cảnh ngành khai khoáng toàn cầu đang chứng kiến làn sóng tái cấu trúc mạnh mẽ. Gần đây nhất, mặc dù thất bại trong nỗ lực mua lại toàn bộ Teck Resources năm 2023, Glencore đã thành công trong việc mua mảng than của công ty này. Trong khi đó, BHP cũng đã cố gắng mua lại Anglo American (JO:AGLJ) Plc trong một thương vụ trị giá 49 tỷ USD nhưng cuối cùng phải từ bỏ.

Kim loại đồng đóng vai trò trung tâm trong thương vụ này. Mỏ Collahuasi tại Chile - một trong những mỏ đồng lớn nhất thế giới - của Glencore đã là mục tiêu của Rio trong hơn một thập kỷ qua. Việc Anglo American sở hữu cổ phần tại mỏ này cũng là một trong những lý do khiến BHP đưa ra đề xuất thâu tóm vào năm ngoái. Bloomberg trước đây từng đưa tin Rio đã đề nghị mua cổ phần trong mỏ này từ cả Glencore và Anglo American trong đợt sụt giá hàng hóa năm 2015.

Grant Sporre từ Bloomberg Intelligence nhận định: "Việc sáp nhập hai công ty sẽ tạo ra nhà sản xuất đồng số một thế giới".

Tuy nhiên, những rào cản vẫn hiện hữu rõ ràng. Glencore là nhà xuất khẩu than lớn nhất thế giới và công ty gần đây đã quyết định không tách riêng mảng kinh doanh sinh lợi cao này sau khi tham khảo ý kiến các nhà đầu tư. Họ cũng khai thác nickel và kẽm - những mặt hàng Rio không có, đồng thời sở hữu các mỏ đồng và cobalt tại Cộng hòa Dân chủ Congo - một khu vực nhạy cảm mà Rio luôn tránh né.

Glencore còn điều hành một trong những doanh nghiệp thương mại hàng hóa lớn nhất thế giới - chuyên mua bán và vận chuyển khối lượng lớn kim loại, than và dầu.

Việc hợp nhất với Rio sẽ đặt ra câu hỏi về tương lai của mỏ khai thác than của Glencore - một lĩnh vực kinh doanh mà Rio đã rút lui cách đây vài năm. Glencore không chỉ là nhà xuất khẩu than nhiệt điện lớn nhất thế giới mà còn là nhà sản xuất hàng đầu về than luyện cốc. Ngoài ra, việc sáp nhập cũng có thể thu hút sự chú ý của các cơ quan chống độc quyền.

Xung đột văn hóa

Xung đột văn hóa giữa hai doanh nghiệp cũng là một thách thức lớn. Glencore nổi tiếng là một doanh nghiệp năng động, táo bạo, bắt đầu từ thương mại hàng hóa trước khi bước chân vào lĩnh vực khai khoáng. Công ty niêm yết năm 2011 dưới thời cựu lãnh đạo Glasenberg, trước khi ông chuyển giao cho Gary Nagle - một kế toán viên được đào tạo tại Nam Phi, người đã thăng tiến qua các cấp bậc của công ty và tạo dựng tên tuổi trong việc điều hành các mỏ than cùng kinh doanh nhiên liệu.

Trong khi đó, Rio tỏ ra thận trọng với các thương vụ mua bán sáp nhập sau hai thương vụ thất bại nặng nề ở đỉnh chu kỳ cách đây hơn một thập kỷ. Trong những năm gần đây, công ty tiếp cận các thương vụ một cách cẩn trọng hơn. Rio đã mua lại một công ty khai thác đồng với giá 3.1 tỷ USD, đầu tư vào một dự án lithium ở Argentina và trong năm ngoái đã đồng ý chi 6.7 tỷ USD để mua Arcadium Lithium Plc.

CEO Jakob Stausholm của Rio vẫn bày tỏ thái độ thận trọng trước các thương vụ quy mô lớn và lo ngại về phản ứng từ phía cổ đông. Thái độ dè dặt này một phần bắt nguồn từ những biến động lớn mà Rio đã trải qua. Gần đây nhất là sự cố phá hủy di chỉ thổ dân cổ ở Australia, một sự kiện gây chấn động dẫn đến việc cả CEO lẫn Chủ tịch công ty phải từ chức, buộc Rio phải thực hiện những thay đổi sâu rộng về văn hóa doanh nghiệp.

Dưới thời Stausholm, Rio đã nỗ lực xây dựng lại uy tín và tích cực giải quyết các vấn đề về bắt nạt, quấy rối tình dục và phân biệt chủng tộc tại các mỏ của mình. Trong khi đó, Glencore cũng phải đối mặt với những thách thức riêng về uy tín, sau khi phải chi hơn 1.5 tỷ USD trong những năm gần đây để giải quyết hàng loạt điều tra về hối lộ và tham nhũng trên toàn cầu.

Cả hai công ty đều có những cổ đông lớn nắm giữ cổ phần chi phối. Sau Glasenberg, cổ đông lớn thứ hai của Glencore là quỹ đầu tư quốc gia Qatar, trong khi Tập đoàn Nhôm Trung Quốc nắm giữ hơn 14% cổ phần Rio Tinto, theo dữ liệu của Bloomberg.

Các cuộc đàm phán diễn ra trong thời điểm Rio đang ở thời kỳ đỉnh cao. Công ty có kế hoạch tăng trưởng vượt trội so với hầu hết các đối thủ cạnh tranh, với các dự án đồng, quặng sắt và lithium sẽ đi vào hoạt động trong tương lai gần.

Davis nhận định: "Không rõ động lực của Rio là gì tại thời điểm này, xét đến sự khác biệt chiến lược giữa hai công ty. Đối với Glencore, thương vụ này có thể cung cấp cho các cổ đông lớn một lối thoát".

Vũ Hạo (Theo Bloomberg)