Investing.com -- Theo tờ Los Angeles Times ngày 20/1, việc một tổng thống Mỹ mới nhậm chức ký hàng loạt lệnh hành pháp là bình thường và thường xuyên diễn ra. Lệnh hành pháp cho phép tổng thống sử dụng quyền lực mà không cần hành động từ quốc hội. Tuy nhiên, cũng có giới hạn về những gì mà các lệnh này có thể đạt được.
Sắc lệnh hành pháp là công cụ nhanh chóng
Sắc lệnh hành pháp, về cơ bản, là những tuyên bố được tổng thống ký ban hành để xác định cách thức quản lý các vấn đề trong chính phủ liên bang. Chúng có thể là các hướng dẫn cho các cơ quan liên bang hoặc yêu cầu các cơ quan báo cáo về một vấn đề cụ thể.
Nhiều sắc lệnh hành pháp có thể không gây tranh cãi, nhưng cũng có những sắc lệnh có tác động sâu rộng. Ví dụ, khi mới nhậm chức, Tổng thống Joe Biden đã ký sắc lệnh thành lập cơ quan chuyên trách về trí tuệ nhân tạo. Các sắc lệnh hành pháp, cùng với các văn bản như tuyên bố hoặc bản ghi chính trị, cũng thường được sử dụng để thúc đẩy các chương trình nghị sự mà tổng thống không thể thông qua Quốc hội.
Các tổng thống mới thường xuyên sử dụng sắc lệnh hành pháp để đảo ngược các quyết định của người tiền nhiệm. Theo Hiệp hội Luật sư Mỹ, các sắc lệnh hành pháp không cần sự phê duyệt của Quốc hội và các nhà lập pháp không thể trực tiếp hủy bỏ chúng.
Đối với Tổng thống Donald Trump, ngay trong ngày đầu tiên nhậm chức, ông đã hủy bỏ 78 sắc lệnh và hành động mà Tổng thống tiền nhiệm Biden đã ký. Trong số này, có một sắc lệnh mà ông Biden đã ký để bãi bỏ các sắc lệnh do ông Trump ký trong nhiệm kỳ đầu tiên.
Theo dữ liệu từ Dự án Tổng thống Mỹ tại Đại học California, Santa Barbara cho thấy trong lịch sử Mỹ, các tổng thống đã ký hàng nghìn sắc lệnh hành pháp. Tổng thống George Washington ký 8 sắc lệnh, trong khi Tổng thống Franklin Delano Roosevelt ký tới 3.721 sắc lệnh.
Trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông Trump ký 220 sắc lệnh, và tính đến ngày 20/12/2024, ông Biden đã ký 160 sắc lệnh.
Các sắc lệnh hành pháp của ông Trump mới ký
Các sắc lệnh hành pháp mà ông Trump ký trong thời gian gần đây chủ yếu tập trung vào các vấn đề đã được nêu bật trong chiến dịch tranh cử của ông, bao gồm nhập cư, thuế quan, công nghệ và khai thác dầu mỏ.
Ông Trump đã ký 10 sắc lệnh hành pháp trong ngày đầu tiên nhậm chức liên quan đến an ninh biên giới phía Nam và chống nhập cư trái phép. Một trong các sắc lệnh đáng chú ý là tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia tại biên giới, tạo điều kiện cho quân đội Mỹ xây dựng bức tường biên giới với Mexico và triển khai lực lượng quân đội cùng Vệ binh Quốc gia đến khu vực này. Ông cũng đình chỉ chương trình tái định cư người tị nạn trong ít nhất 4 tháng.
Ngoài ra, ông Trump ký sắc lệnh chấm dứt quyền công dân dựa trên nơi sinh, điều này mâu thuẫn với Tu chính án số 14 của Hiến pháp Mỹ. Động thái này chắc chắn sẽ gặp phải sự phản đối và thách thức pháp lý từ các cơ quan lập pháp.
Ông Trump cũng ký một loạt sắc lệnh hành pháp liên quan đến việc gia hạn hoạt động của TikTok tại Mỹ, nới lỏng các quy định trước đó của chính quyền Biden đối với các công ty khai thác nhiên liệu hóa thạch, và tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia về năng lượng để đẩy nhanh tiến độ cấp phép cho các dự án đường ống dẫn và nhà máy điện. Nhà Trắng cũng cho biết ông Trump sẽ rút Mỹ khỏi Thỏa thuận Paris về khí hậu, đưa Mỹ ra khỏi nỗ lực toàn cầu chống biến đổi khí hậu một lần nữa trong vòng 10 năm.
Về thuế quan, ông Trump đã ký sắc lệnh áp thuế 25% đối với tất cả các sản phẩm xuất khẩu từ Canada và Mexico vào Mỹ, đồng thời áp thêm 10% thuế nhập khẩu đối với hàng hóa từ Trung Quốc. Ông cũng chỉ đạo các cơ quan liên bang khởi động điều tra về các vấn đề thương mại như thâm hụt thương mại, hoạt động tiền tệ bất công, hàng giả và các quy định đặc biệt cho phép xuất khẩu mặt hàng giá trị thấp mà không bị đánh thuế.
Ngoài ra, ông Trump ký một số sắc lệnh về việc đổi tên Vịnh Mexico, công nhận quyền của người chuyển giới và chỉ công nhận hai giới tính nam và nữ, đồng thời chấm dứt các ưu đãi đối với ngành công nghiệp xe điện.
Giới hạn quyền lực của sắc lệnh hành pháp
Mặc dù sắc lệnh hành pháp có sức mạnh lớn trong việc thực thi chính sách, nhưng chúng cũng có giới hạn. Theo hãng tin AP, Quốc hội và tòa án có thể ngừng thực hiện các sắc lệnh hành pháp.
Ví dụ, vào năm 1992, Quốc hội Mỹ đã thu hồi sắc lệnh của Tổng thống George H.W. Bush về việc thành lập ngân hàng mô thai nhi phục vụ nghiên cứu khoa học bằng cách thông qua biện pháp tuyên bố sắc lệnh đó không có hiệu lực pháp lý.
Quốc hội cũng có thể từ chối cấp ngân sách cho các cơ quan liên bang, điều này có thể cản trở việc thực thi sắc lệnh.
Ngoài ra, cũng có thể có các thách thức pháp lý cho rằng tổng thống đã vượt quá quyền hạn của mình. Một ví dụ điển hình là khi Tổng thống Truman cố gắng tiếp quản các nhà máy thép trong Chiến tranh Triều Tiên, Tòa án Tối cao Mỹ đã tuyên bố ông không có quyền chiếm đoạt tài sản tư nhân mà không có sự chấp thuận của Quốc hội.