Thỏa thuận thương mại mới phơi bày thế yếu của châu Âu

Investing.com - Thỏa thuận khung được công bố ngày 27/7 giữa Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) đã giúp hai bên tránh được nguy cơ một cuộc chiến thương mại toàn diện – kịch bản có thể gây thiệt hại nặng nề cho cả hai nền kinh tế lớn. Tuy nhiên, theo giới quan sát, thỏa thuận này phần nhiều phản ánh sự nhượng bộ từ phía EU, vốn không có nhiều lợi thế như họ từng nghĩ.

Mỹ đồng ý áp mức thuế nhập khẩu mới với phần lớn hàng hóa châu Âu là 15% – thấp hơn mức 30% mà ông Trump từng đe dọa áp dụng, nhưng vẫn cao hơn mức hiện tại (10%) và rất xa so với mức trung bình 1,2% trước nhiệm kỳ của ông. Theo Jörn Fleck, Giám đốc cấp cao tại Atlantic Council, đây là cách hai bên "né" một cuộc chiến tự hủy giữa những đối tác thương mại và đầu tư thân thiết nhất thế giới.

Chỉ vài tuần trước, tiến trình đàm phán tưởng như rơi vào bế tắc. Tổng thống Trump thẳng thừng tuyên bố “không còn tìm kiếm thỏa thuận” và dọa đơn phương áp mức thuế 50%. Phản ứng này buộc lãnh đạo EU, đặc biệt là Chủ tịch EC Ursula von der Leyen, phải nhanh chóng xuống thang, thúc đẩy đàm phán trở lại với lời hứa sẽ hành động “nhanh chóng và dứt khoát”.

Tuy nhiên, kết quả cuối cùng cho thấy EU đã phải nhún nhường. Reuters nhận định châu Âu không đủ sức ép để buộc Mỹ chấp nhận các điều kiện có lợi hơn cho họ. Trong bối cảnh không thể kéo giảm thuế như mong muốn, EU chọn một phương án thỏa hiệp – giữ một số thuế quan chiến lược ở mức 0% (như máy bay, linh kiện, hóa chất, dược phẩm), nhưng nhiều mặt hàng khác vẫn chịu mức thuế cao.

EU từ lâu tự định vị là siêu cường xuất khẩu với cam kết ủng hộ thương mại tự do và nguyên tắc toàn cầu. Tuy nhiên, thỏa thuận lần này là một lời nhắc nhở thực tế rằng họ chưa đủ nội lực để đối trọng với Mỹ hay Trung Quốc trên bàn cờ thương mại. Thậm chí, bà von der Leyen cũng thừa nhận mức thuế 15% không hề nhẹ, nhưng đó là “tối ưu” trong bối cảnh hiện nay.

Nếu không có thỏa thuận, kinh tế EU có thể đối mặt với suy thoái. ECB ước tính GDP của khối chỉ tăng 0,5–0,9% nếu bị áp thuế, trong khi không bị áp có thể tăng vượt 1%. Trước đó, EU từng lạc quan có thể đạt được mức thuế 0%, như thỏa thuận mà Anh đạt được với Mỹ hồi tháng 5. Song thực tế cho thấy ảnh hưởng của EU với chính quyền Trump là hạn chế.

Sức ép đối với EU không chỉ đến từ phía Mỹ mà còn từ trong khối. Những doanh nghiệp lớn như Nokia (HE:NOKIA) hay SSAB bắt đầu cảm nhận bất ổn thương mại, buộc giới chức EU phải hành động. Dù vậy, các biện pháp trả đũa của EU chỉ nhắm vào khoảng 93 tỷ euro hàng hóa Mỹ – chưa bằng một nửa thặng dư thương mại mà EU có với Mỹ – cho thấy đòn bẩy cũng rất hạn chế.

Một số nước từng đề xuất trả đũa mạnh vào dịch vụ số của Mỹ (Netflix, Uber, Microsoft (NASDAQ:MSFT)...), nhưng EU vẫn chưa thống nhất quan điểm vì lo ngại phản ứng người tiêu dùng trong khối.

Không chỉ chấp nhận thuế cao hơn, EU còn đồng ý mua 750 tỷ USD hàng năng lượng, đầu tư 600 tỷ USD vào Mỹ và mua thêm thiết bị quốc phòng từ nước này. Dù chưa rõ thời gian cụ thể cho các khoản cam kết này, đây là bước đi cho thấy sự lệch cán cân rõ rệt trong thỏa thuận.

Dù EU tránh được một kịch bản tồi tệ, thỏa thuận lần này cũng cho thấy họ cần điều chỉnh lại chiến lược dài hạn. Chủ tịch BGA Đức, Dirk Jandura, gọi đây là “sự nhượng bộ đau đớn” và là “lời cảnh tỉnh” để châu Âu giảm phụ thuộc vào Mỹ, đa dạng hóa đối tác thương mại và chủ động hơn trong xây dựng các hiệp định mới với các cường quốc công nghiệp.